-
Novembru 2023
-Na -I -Hom
Kris Polidano
Fl-ewwel minuti luċidi ta’ kull filgħodu
naħseb biex immur mixja lejn il-ġnien li jħallini mdellka bin-nostalġija
biex inħares lejn il-bieb magħluq li jgħiduli li int kont hemm għassa miegħu kuljum u
l-kamra kulur it-te meta titfagħlu l-ħalib tal-bott li issa
spiċċat mużew tal-karti llaminati li jiftaħ kull jumejn
Il-bejta għall-ħarba kull nhar t’Erbgħa tal-grupp lebsin l-iswed għax cool
għaddejjin nitmiegħku maż-żrieżaq
daharna mal-arbli tal-bandli
nitkażaw dwar x’għamlu dawk fil-kumplessi tal-garaxxijiet —
l-ispots tal-konsulenzi romantiċi tat-tfal bravi Nsara aged 13 and up -
Awwissu 2023
Bil-Moħbi
fil-Beraħ Omar
N’Shea Matul
il-ġurnata ,il-Ġnien , kif kien jissejjaħ, kien postgħall-familji ,għall-pikniks ugħat-tfal biex jilagħbu fuqil-bandli; billejl,il-Ġnien kien isir spazjugħall-ħufar ugħas-sess , speċifikamentgħas-sess bejnl-irġiel . Irġiel gay kienu joħorġusal-Ġnien , waħedhom jew ma’ xi ħbieb, biex jgħidu kelma jew biex isibu ftit intimità u privatezzafil-beraħ .L-irġiel lifil-lejla tal-qtil ta’ Alfie kienufil-Ġnien tal-Gżira ma kontx normalment tarahom miġburin hekk flimkien f’nofs ta’ lejl. Kont, minflok, tilmaħhom jimxu waħedhom ’il fuq u ’l isfel fuqil-bankina bejnit-triq ta’ ġewwa li tagħtigħall-baħar ul-ġnien innifsu, jew jimxu waħedhom ġewwal-arbuxelli us-siġar .L-etikett tal-ħufar kien jirrikjedi lis-“sinjorini ”, jiġifieril-irġiel gay u out, jisseparaw meta jaslu u taparsi qegħdin waħedhom għaxl-irġiel straight — “normali” — li jinżlu jħufu kienu jitkexkxu jekk jaraw roqgħa sinjorini jħufu flimkien, u allura ma jazzardawx jersqu viċin. -
Ottubru 2023
Bur Mgħeż #2
Omar
N’Shea Dfintha
fil-libsa li mietet fihaFl-immaġinarju Malti,
l-esproprjazzjoni tal-art minħabba sejbiet arkeoloġiċi għandha post kurjuż ħafna u tqanqal emozzjonijiet ambigwi. Waqt li qed nimxufl-Isqaq tal-Isqof, infittxubit-tromba l-fdalijiettat-toqob tal-Għar ta’ Bur Mgħeżfil-ħitan tal-barrieratal-armata maġenbl-ajruport , Frans qalli li missieru kien jiftaħar li taħtid-dar tagħhom kien kollu oqbra:il-kuntrattur kien radam kolloxbis-siment u ma qal xejn għax jiġutal-Gvern u jwaqqfulekix-xogħol . Imma Frans kien ambivalenti dwar dan. Ta’ ġuvni kien jaħdemfil-barrieri imma wara li spiċċal-iskola komplal-Università . Studja, qara, u llum jagħmel repliki żgħartal-figurini Neolitiċi ta’ Maltagħall-gost . Meta jmur jistad matulil-lejl ma’ xattil-baħar taħtl-irdum tal-Imtaħleb, inaqqax uċuħ fuq iċ-ċagħaq lixx biex ma jkunx waħdu. Darba nżilt miegħu u wrienil-uċuħ ta’ dawk li miegħu jgħaddul-lejl jistennew lir-ril tal-qasba jiġbed. Qalli li oqbra hawn biżżejjed; m’hemmx għalfejn nossessjonawbil-passat . Kampjun żgħir biżżejjed. Kellimni fuql-idea li tordomil-qedem , u li miegħu terġa’ tidfenil-midfun . Ħadd ma jiftaħar li kisser xi sejba;it-tifrik m’hemmx ġustifikazzjoni għalih. Imma li terġa’ tordom kollox iva. Wara kollox, mirdum kien, u billi noħorġuh ma jfissirx li qed nistudjawh sew, jew li għandnal-apparat biex neżaminawh u nerġgħu npoġġuh lura f’postu.L-iskavi wkoll huma selħiet f’laħmetl-art , ftuqtal-materja tal-passat li laħqet tfarrket, tmermret, tbielet u saret ħaġa waħdamal-konglomerat ta’ madwarha. Qalli li kif jaħsibha hu, għalkemmil-Gvern jesproprja sit biex jieħu ħsiebil-qedem ta’ ġo fih, biex jipproteġih, biex tiġi studjatas-sejba u b’hekk jikberl-għarfien tagħnatal-passat ,fil-verità f’danid-diskors jiġu fuq quddiemil-bżonnijiet elitistitax-xjenza . Ħafna drabi dan jiġi ġġustifikat bħala wirt nazzjonali, lokali, jew anki universali u minħabba f’hekk jitwarrbu kemmil-bżonnijiet tal-komunità kif ukollir-rabtiet lil-komunità eżistenti għandhamal-lokalità . -
Settembru 2023
Bur Mgħeż #1
Omar
N’Shea Ftit qabel dfint ’l ommi, mort infittex qabar
Bur Mgħeż għeb
fil-baħħ . Sparixxa. Kieku ma kinux dawkl-uħud li jsostnu li semgħu lil missirijiethom isemmuh, kont taħseb li ivvintah Napuljun Tagliaferro f’konġura ma’ Temi Zammit. Ankil-isem sparixxa, u sparixxiet ukollil-grammatika tal-istat kostrutt tiegħu. Imma kif iġġibu luramill-mewt ? Kif toħorġu minn qabru stess? F’dawnl-esejs li ġejjin se nipprova nirkupra ’l-Bur Mgħeż minn għejun differenti.Mill-memorja tal-Imqabbin, fejn mhuwiex sit arkeoloġiku li kellu okkupazzjoni ristretta għal perjodu determinat, imma lokalità ta’ ħafna identitajiet u ismijiet; “ta’ Bur Mgħeż”, “Tal-Isqof ”, “Tan-Naxxari ”, “ta’ Ċetta Pizzi”.Mill-arkivji nazzjonalifl-isptar Santu Spirtu, fejn sibtl-ewwel konferma li la Tagliaferro u lanqas Zammit ma kienu qed iħarrfu. F’dawnl-arkivji , Bur Mgħeż jinqabad jissielet bejnil-portafoll ta’ proprjetajiettal-Isqof ,il-but tal-familja għonja u filantropikaTan-Naxxari ,il-kittieb Alfons Maria Galea u protagonisti oħrajn li b’xi mod jew ieħor sabu mod kif idawru lira minnu. -
Novembru 2023
Bur Mgħeż #3
Omar
N’Shea Qegħedtha ġo qabar fuq
l-Għolja tal-ĦorrWasalt
l-Imqabba minn Ħal Lijabil-pass . Dħaltmit-triq tas-Siġġiewigħan-naħa Ta’ Kandja, dort fejnil-Ħabel ta’ San Pawl għalTas-Sejba u ksirt fuqix-xellug għall-inħawi ta’ Ħabelix-Xiħ .Fit-triq Ta’ Kandja, taħtix-xemx ta’ nofsinhar, kien għaddej konvoj ta’ trakkijiettal-kostruzzjoni , wieħed waral-ieħor . M’għadhomxit-trakkijiet tal-kabina ħamra mżejnabit-tberfil ul-laqmijiet tas-sidien, iġorru vjaġġ knatengħall-bini; issa Iveco u Leyland DAF iġorru terrapien u materjali kimiċi impurtati.It-triq dejqa, ut-trakkijiet isuquhom maġenbek.Id-duħħan li joħroġ maħnuq minnhom jitħallatmat-trab lir-roti jtajru minnmal-ġenb tat-triq, munzelli trab fin griż li jidħolfil-pori ta’ ġismek u ġo ħalqek. Trab li jidfen kollox taħtu, inebbaħ li kollox irid jerġa’ jintradam.Mal-ġenb tat-triq,it-trab jitħallat ma’ pakketti u loqmiettas-sigaretti mgħaffġin, biċċiettal-ħobż niexef, fliexkental-plastik mgħattnin, xtielital-ferla ta’ Malta, qanċlita u liftija ħerġin minnġol-ħitan tas-sejjieħ.Il-ħsejjes anzjużital-vetturi ,il-brejkijiet f’salt meta jindunaw bik miexi,il-ħornijiet ittikati biex iżżulmin-nofs ,il-gass ivenvental-karozzi bin-nitro,id-diski jċerċrumill-vetturi ,it-tħaffir fit-toroqbil-gafef jissieltu biex jifqgħul-art , ut-tluq ta’ ajruplani minn Ħal Luqa għal fuqil-medda tat-Tramuntanatal-gżira flimkien jikkonfoffaw biex joħolqus-sonorità tat-triq Ta’ Kandjafid-daħla tal-Imqabba. Meta nżilt minn Sqaq Buhar u dort għalTal-Isqof ,is-sħana kienet fnietni u sibt kantuniera dellijamal-ħajt tal-barriera ta’ quddiemil-ħofra fejn kien hemml-Għar ta’ Bur Mgħeż. Ta’ min kienetil-barriera ma nafx, u allura lanqas naf isimha, immamal-ħajt tagħha sibt biżżejjed dell u kenn biex nistrieħ. Tfajt fuq rasil-ilma kiesaħ kollu li kelli imma nxift f’ħakkat’għajn . Ħarist madwari. Meta tħares konxjament lejn dak li hul-familjari , tibda tinnota li qisek qatt ma tkun ħarist lejh qabel. Meta tifli sew dak li mingħalik taf b’għajnejk magħluqin, issib li hu stramb, qisu nbidel quddiem wiċċek u int ma ndunajtx, bħallikieku xi ħadd qarraq bik u wriek ħaġa b’oħra. Qisu dak li naħsbu li nafu sew,fil-verità mhu xejn ħlief ideal effimeru. Tieqaf u taħseb fuq ismekfit-tul u wara ftit tintebaħ kemm hu aljen, kemm m’għandux’jaqsam xejn ma’ dak li int mingħalik li int. Tħares lejk innifsek biex issib min int fuqit-territorju tal-ġilda mifruxa fuql-istrutturi anatomiċi ta’ ġismek, u ma ssibekx. Dawwart ħarsti sew lejnil-barriera u rajt xtielital-kappar ħerġinmix-xquq tal-ħitantas-sejjieħ li jdawruha, tawwalin bħalma qatt ma rajthom qabel, ixebilku ’l isfel għal fuqil-ħajt tal-barriera — qoxra trab jitmermertal-franka safranija li ankifil-qilla tas-sħana tidher niedja — u jiltaqgħumat-tlugħ tas-siġartat-tin li kibrumill-qiegħ .Il-kappar ut-tin kienu f’patt bejniethom biex jgħattud-dagħbien , li kien mimli ċagħaq u ħamrija. Siġartal-ħarrub utar-rummien , mololtas-saqqijiet imsaddin, kisital-ħitan tal-kmamartal-banju mormi, forntal-kċina , terrapiental-gafef: ix-xquqtal-barriera ta’ maġenb Bur Mgħeż iġorru mirduma ġo fihomit-tifkiriet tal-ewwel ġisem mejjet li tniżżel ġo fihom, imqiegħed ikkurat u mżejjenfil-kurituri mdallmatad-dagħbien taħtl-għelieqi fejn ġrew iċ-ċriev. -
Ġunju 2023
Ġilda
Kurt Borg
Hemm karru
bil-ġwienaħ misjuq minn kuċċier miġbud minn żewġt iżwiemel. Żiemel minnhom abjad, b’għonqu wieqaf dritt, grazzjuż.L-ieħor iswed, magħmul ikrah u goff.Bil-frosta f’idu,il-kuċċier qed jittajjar lejnis-sħab u lil hinn minnu.Iż-żwiemel , speċjalmentl-iswed , kultant jissarawmal-kuċċier , jisfidawh, jisfrattaw, għoddhom jaqilbul-karru .Il-kuċċier iqum bilwieqfa jwiddebliż-żwiemel . B’idejhit-tnejn jiġbed b’kemm jiflaħ fuqir-riedni marbutinmal-ilġiem ta’ ġo ħalqhom.Iż-żwiemel jogħtru taħtis-saħħa tal-kuċċier u, bla ma jridu, jobduh. Immat-taqbida bejniethom tkompli. Żiemel minnhom jiġbed ’l hawn ul-ieħor jiġbed ’l hemm sa mal-kuċċier jitlefil-kontroll ,il-karru jinqasam u jegħlebmis-smewwiet għall-art. -
Ġunju 2023
Ġismi Battikata
Charlene Galea
Ġismi żar ħafna postijiet projbiti jew perikolużi. Ġismi għadu ħaj. Xi daqqa ’l hemm u ’l hawn qala’ wkoll. Relazzjonijiet ta’ mħabba tossika ħallew marki interni u mentali li affettwaw kif jirrelata dan ġismi ma’ ġisem ieħor — sigurtà, kumplessità, thewdin
tal-moħħ .L-istonku qala’ minn ġewwa u minn barra. Inpoġġi idi fuqu, hekk, biex inżiegħell-uġigħ ta’ danl-għar — mudlam b’xaqq ta’ dawl — b’daħla ċkejkna ta’ tama għal ġenna mingħajr erwieħ — imma għal futur li nemmen li ħa jkun ta’ iktar mistrieħ.Il-kumpless ta’ kull ġisem, kemm tiegħi u kemm tiegħek, saru prodotti għal iktar tħeġġiġgħall-konsumeriżmu . Taqbel miegħi? -
Mejju 2023
Gilgamex, Dak li Ra
l-Qiegħ Omar
N’Shea L-idea li Gilgamex isib ruħu f’daru
fil-kultura ul-lingwa Maltija ma bdietx b’Montebello. Bejnl-1899 ul-1915 Alfons Maria Galea ppubblika sensielabl-isem Kotbatal-Mogħdija taż-Żmien.Fl-1913 kien ħareġin-numru 130 ta’ dinis-sensiela bl-isem Kifl-Għerf tal-Kangħanin Tnisselfil-Griegi , miktub minn F. Calleja “tal-Alġier ”. Kemm kienet tajbat-tixrida ta’ danil-ktieb ma tantx huwa ċar; li nafu hu li ma kienx hawn ħafna kopjigħall-bejgħ għax Calleja kien ħallasgħall-pubblikazzjoni minn butu. -
Mejju 2023
Ħsieb
il-Ħamiema Noah Fabri
Faqqgħet
bħall-qniepen tal-knisjat-twerżiqa ta’ sajjettatas-sirena tal-pulizija. Maimouna kienet ilha tliet snin taħdemfil-ħanut ħdejnil-pont li jaqsamil-Ħamrun ul-Marsa . Kienet taf kull rokna u xkaffa, kull loġika organizzatorja, u kull bidla li kienet saret fuqil-post .L-irwejjaħ tal-ħitan ma baqgħetx ixxommhom,ix-xufiera li kienu jġibul-konsenji saret tafhom sew,il-klijenti , sintendi, saru qishomtal-familja , qalbit-tibdil uċ-ċaqliq tan-nies, ul-kollegi waslu u telqubħall-għasafar tal-passa. Xorta rnexxielha żżomm ċertu distanza mentalimill-imgħallem ul-ħajja tal-ħanut; minkejja li kienet tħobb taħdem, danl-aħħar l-ideatax-xogħol innifisha kienet qed taraha velenutal-moħħ . -
Diċembru 2023
Insalata
Noah Fabri
Il-memorja
fl-ikel tinfed b’mod sottili. Jien u nagħmell-insalata kont qed niftakar, mingħajr ma kelli għalfejn nitkellem, sempliċiment billi nirrepeti b’ġismil-azzjonijiet li għaddewli ommi u ommha. Meta nikkunsidrawl-ikel , irridu naħsbu fuq lingwa sħiħa mhux mitkellma, irridu naħsbu fuqil-ħin b’mod differenti, irridu nidħlu fi ħsieb fuq livell għalkollox differenti minn dak kapitalist li jorganizzalnal-ħajja ta’ kuljumfid-dinja pubblikatal-lum .Fil-verità ,fil-privat u fi ċrieki żgħar, kull wieħed u waħda minna għandnal-possibbiltà biex naħsbu b’ontoloġija kompletament differenti minn diktal-Illuminiżmu . U iktar ma nsajru flimkien u naqsmul-ikel ul-għajnuna bejnietna, iktar dawn iċ-ċrieki nistgħu nkabbruhom.L-ikel jgħaqqad u jagħti dar u postgħall-kenn lil min joffrih u jaqsmu. Huwa importanti li nagħrful-valur politiku li nieħdu ħsieb xulxin, xi ħaġa lit-teorija femminista ilha tinsisti dwarha. Meta taqsam ikla kważi dejjem tkun qed toħloq familja, u għalijal-familja ta’ veru tinħoloq meta nieklu flimkien b’mod intenzjonali. -
Ottubru 2023
Kontra Tagħna Għaliex Magħna
Joe Gatt
Meta wara sentejn f’idejn
il-Franċiżi ,fl-1800 l-ġżejjer Maltin sabu ruħhom taħtil-ħakma Ingliża, skontit-Trattat ta’ Amiens kellhom jerġgħu jgħaddu lura għandil-Kavallieri biex ikomplu jmexxuha huma bħala pajjiż “newtrali”.Il-qassisin ,in-nutara ,l-avukati ul-kummerċjanti Maltintal-“Congresso ”, li sa ftit qabel kienu qed imexxul-insurrezzjoni kontral-Franċiżi , beżgħu li dan kien ifisser li malajr jerġgħu jiġu taħthom għaxl-Ordni kienet iddgħajfet sew u żgur ma kinitx tiflaħ għal Napuljun. Għalhekk,il-104 membri ta’ danil-kungress kitbu “Dichiarazione dei Diritti degli Abitanti delle Isole di Malta e Gozo”. Ma kinitx dikjarazzjoni radikali bħal diktal-Indipendenza ta’ Haiti ta’ sentejn wara, li abolixxietl-iskjavitù , ċaħdet kull rabtamal-kolonjalisti Ewropej u ħalfetil-libertà jewil-mewt . Dik Maltija kienet dikjarazzjoni liberalibl-eku Illuminista ta’ diktal-Indipendenza tal-Istati Unitifl-1776 utad-“Dikjarazzjoni tad-Drittijiettal-Bniedem uċ-Ċittadin ” fi Franza,tlettax-il sena wara. F’disa’ punti,id-dikjarazzjoni elenkat speċi ta’ kuntratt. Iktar milli stqarrija ta’ drittijiet indirizzata lejnl-ispirtu eterntal-Bniedem , kien quid pro quo ċar u pragmatiku indirizzatlir-Re tar-Renju Unittal-Gran Brittanja ul-Irlanda ud-dixxendenti tiegħu bħala sovrani fuqil-gżejjer “għal dejjem”. Danin-nisel nobbli,min-naħa tiegħu, kellu jagħtilill-pajjiż kostituzzjoni li biha kunsill elettmill-“poplu ” ikollu dritt jiġborit-taxxi u jmexxi ’l-pajjiż .Ir-Re ma kellu jindaħal lafit-tmexxija internatal-pajjiż u lanqasfil-ħajja reliġjuża tiegħu.In-nies — insomma, “gli uomini liberi” — kellhomid-dritt josservaw liema reliġjon riedu, igawdul-proprjetà tagħhom u jkunu suġġetti bissgħal-Liġi . Ugħar-Re , li kienil-protettur tar-reliġjon. Ugħall-Papa , li kellu jkunl-uniku referenza fejn jidħlu affarijiet spiritwali; hu ul-ġenerali tal-ordnijiet monastiċi. Intbagħtetlir-Re Ġorġ III, imma nafu biha għax baqgħu kopji tagħha Malta.Fl-arkivji impekkabblital-Gran Brittanja m’hemm ebda ħjiel tagħha. Jekklir-Re waslitlu, ma nafuxx’għamel biha.L-Ingliżi bdew imexxul-gżejjer bħala dittatorjat militari. Fostl-uffiċjali Ingliżi, li ma taw kas la ta’ dinid-dikjarazzjoni u lanqas ta’ appelli oħrajngħall-awtonomija , kien hemml-ewwel Duka ta’ Wellington li jgħidu li qal: Kieku allura nistgħu nagħtu kostituzzjoni lil bastimenttal-gwerra ! -
Mejju 2023
Il-Kuxjenza
fit-Truf Joe Gatt
Bħalma żgur skoprew ħafna qabli, meta tkun qed tittraduċi
mit-Taljan ,il-Malti li qed taħdem bih ma tħossux uniformi. Fih ħafna li hu lixx u duttili, imma fih ukolll-għoqiedi ul-ingroppi .Fil-Malti hemm ħafna Taljan li jgħaddi mingħajr ma tagħti kasu; imbagħad hemmit-Taljan tal-avukati. Filli tiskrupla għax tħossok m’int qed tagħmel xejn ħlief tbiddel ftitl-ortografija — “io avanzo tale ipotesi per spiegare la mia debolezza giovanile, ma senza una decisa convinzione” — filli ttik rasek għax tinduna li qed tinstema’ iktar Taljanmit-test oriġinali. -
Lulju 2023
Il-Lanza,
il-Labra ,il-Qoffa ,l-Azzarin Loranne Vella
Ġieli jagħti
l-każ li, jien u naħseb fuq ktieb li qed naqra, nibda nara f’kotba jew xogħlijiet oħrajnl-istess ħsieb, jew mod ta’ ħsieb mhux wisq ’il bogħod minnu, tant li nibda nissuspetta lifil-fatt qed jgħidul-istess ħaġa, lil-kwistjoni qed jarawhamill-istess perspettiva. U allura,x’kumbinazzjoni li qed naqra żewġ jew tliet kotba miktubin fi żminijiet għalkollox differenti li qed jipproponul-istess ħsieb!L-istess jiġrili jien u nikteb. Nibda nhewden fuq idea li mbagħad nibda naraha f’kull kitba oħra li naqra. Għadni kif qrajtit-traduzzjoni mill-Grieg Antikgħall-Malti tal-Frammenti ta’ Saffo, ta’ Warren Bartolo. Dinl-edizzjoni , li ħarġet f’Mejju 2023, tinkludi daħla, notatat-traduttur dwarid-dixxiplina tat-traduzzjoni, annotazzjonijiet dettaljati għal kull framment u lista ta’ ismijiet imsemmija fuq wara. Jien u naqran-noti ul-kummenti tat-traduttur, dwarx’inhu , skont hu,is-sinifikat ta’ Saffo llum, dwarit-traduzzjoni bħala proċess ta’ trasformazzjoni u mutazzjoni, dwaril-ħarsa queer ta’ Saffo, moħħi beda joħodni mingħajr ma rrid għaż-żewġ kotbal-oħra li kelli ħdejja. -
Awwissu 2023
Lejl u Nhar
Miriam Galea
Il-ħitan bojod joqtluk naqra naqra kuljum. Tipprova ma tismax
is-skiet , itanbar stinat tulil-kurituri , iżdat-tektik ħafif fuqil-keyboards ,it-tpetpit solitarjutal-cursor ,l-ilħna mbiegħda f’uffiċċju minnhom jibqgħu ma jidfnuhx.Fil-kamra tal-arkivji xi ħadd jixgħelil-photocopier , li tobżoq folja waral-oħra , mimlija ċifri, kliem kbir kollu rpużat, taħbiliet ta’ ideat suġġeriti u konsiderazzjonijiet meqjusa f’dokumenti Taljanizzatital-Unjoni Ewropea.It-terremot f’Haiti,il-kriżi finanzjarja,il-faqar dinji,l-iżvilupp fil-pajjiżieks-Komunisti ,il-bidla fil-klima,id-dinja li qed titbaskat, tinstamat, tinħall f’taħlita tossika ta’ plastik jinten, jaħraql-imnifsejn , jistordil-menti , iżarratix-xagħar , inixxefil-ġilda . Ul-photocopier tofroq karta minn oħra, tifrixhom pulit fuq xulxin bħal suldati stenduti, nodfa, stirati, bojodbħal-lożor .Il-ħoss tal-magna jkompli jħeddlek,mill-uffiċċju ta’ ħdejk tasallek konverżazzjonibil-Franċiż . -
Novembru 2023
Marċ Maqbuż
Leslie Vassallo
Ix-xitwa tmut hekk —
Gżira — jew bastiment — jgħibu fiċ-ċpar;
Riefnu jiġbed nifs sagħtar —
Berwieq għarwien fuq irdum,
wiċċ nemex tal-bużbież;
iħirsa — jew aħna — max-xifer.
Reżħa titlajja fi rkejjen, fuq għetiebi;
F’triq dejqa, antika, fi kmajra
xi ħadd jonqox ħajja — jew mit — f’zokk lewża;
Tifkira tiġi, minn imkien — jew minn xmara — għoddha taħsdek,
tmexxik fiha b’ħarsa kaħla, b’xofftejn ħajra,
sa tħallik — jew tħalliha — f’belt labirint. -
Lulju 2023
Medusa
Rowena Grech
Żgur li ismi familjari. Żgur li smajt bosta stejjer fuqi. Iżda żgur qatt ma smajt dak li ġara bejni u bejn Persew. Nitolbok, iskot ftit u isma’
l-istorja tiegħi qabel nissarraf f’elf framment ta’ miti oħra… Mela darba, ħmistax-il sena ilu, meta kont għadni tifla, kont ngħixmal-ġenituri tiegħi, Foriku u Keto, fuq gżira serena mdawra b’baħar blu jwerżaq.Id-dar kienet ċkejkna, bi tlett ikmamar kollox;il-kċina ,il-kamra tal-bżonnijet tagħna ul-kamra fejn konna norqdu jien u ħutil-oħra . Għalkemm bejni u bejn ħutil-kbar ftit snin biss kienu jifirduna — qabża ta’ sentejn kull wieħed — l-ikbar differenza kienetil-vulnerabbiltà tal-mortalità tiegħi. U meta ħuti, Stenun u Ewrjali, kellhomis-setgħa li jmorru jesplorawl-għelieqi ,il-ġenituri kienu jżommuni priġunieratal-erba ’ ħitan kennijatad-dar . Iżda ma kontx inħabbel wisq rasi għaliex f’nofs dikid-dalma solitudni ltqajtmal-unika mħabba reċiproka f’ħajti:il-kelma . U minn hemm kienul-bosta sigħat li kont qattajt b’rasi mgħaddsafil-kotba , nixtarrl-għerf lil-paġni , bla ma jafu, jgħadduli. -
Awwissu 2023
mona lisa | karnival ieħor
Matthew Schembri
Joe, quddiem il-mera.
Xagħru kannella skur, maqtugħ qasir.
F’rasu, kappa lewn il-ġilda.
Għax fil-karnival tista’.
Japplika l-kolla fuq ħuġbejh, bil-pinzell.
Ħuġbejh kbar.
Rani.
Inixxifhom, b’fann.
Japplikalhom il-powder safrani, il-kolla.
Jerġa’ jnixxifhom – din id-darba, sakemm
jitqarqċu.
Irene.
Japplikalhom il-concealer safrani, bl-isponża,
sakemm jgħattihom għalkollox.
Marisa, Mylene.
Japplikah ukoll fuq għajnejh, fuq wiċċu kollu.
Għax fil-karnival tista’.
Jimmudella ftit synthetic wax fuq il-ponta ta’ mnieħru. -
Mejju 2023
Nofs triq, dejjem nieqaf
Maria Theuma
Nofs triq, dejjem nieqaf
u ndur lura, lura għalih
għax naf li jiddejjaq meta
nħallih warajja. Xi kultant
jimxiha miegħi, in-nofs triq,
u jegħja, għarqan xraba
nħallih warajja. Xi kultant
jimxiha miegħi, in-nofs triq,
u jegħja, għarqan xraba
anki fi ljieli kesħin
jibda jkaxkar saqajh
biex jurini li qabżitlu
jisgħol u jisħaq li
l-għabra qed tagħraxlu
griżmejh. X’għabra? -
Novembru 2023
Qamar Aħmar
Simon Bartolo
Virginia weġbitha li dawn huma fatti
tal-ħajja u ma nistgħux nibdluhom. Nitwieldu u nikbru. Inwelldu u nkomplu nikbru sa mafl-aħħar nispiċċaw. M’hemmx mod ieħor. Vera kienet ħarset lejn Virginia b’ċertu diqa. Forsi jmissha insistiet iktar; forsi kieku spjegat ruħha aħjar, Virginia kienet tifhem u ma titlaqx, imma qatgħet qalbha. Ma setgħet tagħmel xejn għajr li tħalli lil oħtha titlaq, tmur tfittex xortiha barra minn Malta, toffri ħajjitha u ġisimha lil raġel li qatt ma seta’ japprezzaha. Tagħtih ulied li mhux talli jerdgħulha ħalibha imma demmha wkoll. Għannqitha waħdatal-aħħar . Tgħanniqa iebsa utal-aħħar . Saħħa! Xtaqitilhas-saħħa kollhatad-dinja u ma ppruvatx tkellimha iżjed. Daret u telqet, u ħalliet lil Virginia tħares lejha tielqa. Ħarġetfil-ġnien li kien kbir, mogħni bi frott taċ-ċitru utal-għadma u mdawwarbil-bajtar tax-xewk biex la ħadd seta’ jidħol u lanqas joħroġ minnu ħlief minn dikil-fetħa waħda li kienet tħalliet minn xi antenattat-tewmin . Imxietsan-naħa l-għoljatal-ġnien fejn kien hemm banktal-ġebel u poġġiet bilqiegħda, tħares lejn iċ-ċimiterjutar-raħal . Ma reġgħetx ħarset lejn oħtha. Ma marritx taraha tiżżewweġ. Għamlet tabirruħha li kienet marida u ssakkret f’kamritha. Lanqas biss marret taraha tielqa ma’ żewġha u lanqas qatt ma kienet tiftaħl-ittri li tirċievi mingħandha. Virginia damet ħafna tibgħat. Ma kinetx xi waħda li taqta’ qalbha malajr, iżdabil-mod il-mod indunat li kien kollu ta’ xejn. Vera ma kienet se taċċetta qatt li setgħu jibqgħu ħbieb, li setgħu jibqgħu jinħabbu. Kienet ġegħlitha tagħżel u hi, Virginia, kienet għażlet li tibni familja u futur f’pajjiż ieħor. Ma kinetx għażlet lilha, kienet għażletlir-raġel . Iżdafil-verità , Vera kienet tkellem lil Virginia kuljumfil-mera . Ufil-mera ffukat fuq punt f’wiċċha fejn kien hemm għazza mitlufa, timbaram u tiċċaqlaq ma’ kull tikmixa konfuża. -
Mejju 2023
Qarn
Romeo Roxman Gatt
Idi
fil-but , insaffar u nixxuttjal-ġebel — dawn kienu xi azzjonijiet oħra li kont ninnota li ma tantx kienu jinżlu sew meta “tifla” iġġib ruħha b’dal-mod . Jien,għall-kuntrarju , kbirt nagħmilhom. Kont insaffar qabel bdejt nitkellem;it-tort mhux tiegħi, żgur li le, iżda ta’ missieri. Allura ma fhimtx kif darba qisu gerger għax kont qed insaffar. La tifla u lanqas tifelmid-dehra ma kont ikkundizzjonat, għasfurl-ewwel u qabel kollox. -
Mejju 2023
Reċti
tal-Kbar , Partiestat-Tfal Ryan Falzon
Nistgħu niftħu b’xena nsuqu minn fuq flyovers nofshom kompluti waqt li nqallbu
l-Facebook weqfinfit-traffiku , ritratt waral-ieħor ta’ Malta lurafil-passat ,l-għelieqi ,il-mogħoż jirgħu u jmeċilqu,it-tfal jilagħbu ħafjin, toroq vojta,il-bini żewġ sulari. Malta tikkuntenta lil min iħobb imursal-Lidl għal offerti fażulli ta’ ħaxix imnawwar u gallettini skaduti,bil-karozza impurtatamill-Japan , jidgħifit-traffic imma jikkonsla għaxl-AC silġa ut-tank tad-diesel mimli full u waqt li jsuq pass ta’ nemla jużal-Bluetooth biex iċempel parlata m’ommu, hands free, bla riskju li jaqla’ ċitazzjoni mingħand warden għassa moħbi wara siġra, għaxl-aħħar tax-xahar magħna. Lussu kbir. -
Mejju 2023
It-Tipjip
Italo Svevo Joe Gatt
L-ewwel sigaretti li pejjipt m’għadekx issibhom
għall-bejgħ .Għall-ħabta tal-1870l-Awstrija kellhom minn dawk li kienu jinbiegħu f’kaxxatal-kartun żgħirabit-tikketta tal-ajkla b’żewġt irjus. Ara: madwar waħda minn dawnil-kaxxi mill-ewwel jinġabru diversi persuni, kollha b’xi karatteristika minn tagħhom li hi biżżejjed biex tfakkarnix’jisimhom , imma mhux tant li nemozzjona ruħi b’danl-inkontru bla ħsieb. Nipprova nislet iżjed u mmursal-pultruna: il-persuni jgħosfru u posthom jeħduh koċċ buffi jiddieħqu bija. Immur lura mifxul lejnil-mejda . -
Novembru 2023
Wirja
Leslie Vassallo
Immorru, ukoll, minn labirint toroq,
għal wirja ta’ pitturi, statwi —
Qlugħ bojod f’ċpar ilwien jinbarmu;
swaba’ mwieġ deħlin fuq xatt mitluq:
U nofs dawra qaddisin martri
b’qillet ġrajjiethom f’idejhom, f’ħarsithom.
Mal-ħitan stqarrija safra trombi, platti, tnabar —
Minn fuq swar il-belt għajnejn għassiesa:
Imma aħna ngħaddu maġenb għorof li jafuna,
barumbara tiġġarraf tbarqam tifkira,
ġieri jilwi mill-blat, loġġa tittawwal;
għajn moħbija f’wied ħemda, palma f’dagħbien,
razzett jidwi daħka mit-twieqi, qasab iħaxwex riħ.
Żewġ nagħġiet joħorġu, iwieġbu għal leħinna. -
Ottubru 2023
Żerriegħa
Davinia Hamilton
Fil-ħarifa
tal-2020 ,fil-bidu tat-tieni lockdown, żrajt żerriegħagħall-ewwel darba f’ħajti, ur-raħs ta’ idea rabbal-għeruq . Dakiż-żmien konna f’nofsil-pandemija: in-numri — l-infezzjonijiet,il-pazjenti l-ICU, ul-imwiet — kienu telgħin, u konna qegħdin niffaċċjaw xitwa twila u kiefra. Malta kienet tinħass ’il bogħod ’il bogħod — ’il bogħod wisq minn danl-appartament żgħir f’Londra.Iż-żmien kien għaddej b’pass illajmat imma goff, ma jċedi xejn. Ħassejtin-nuqqas ta’ familti, kont ili xhur twal ma narahom, ul-ivvjaġġar kien għadu perikoluż. Kien għad ma kellniex vaċċin biex itaffil-periklu ta’ danil-virus li kien qiegħed jeqred tant nies.Bl-ansjetà ttextex f’żaqqi, kont qisni għasfur b’qalbi tgħaġġel, kollni ttikazzjoni u enerġija bla skop.