Ottubru 2023 Kemm hi tagħna l-art ta’ taħt saqajna? Trid tkun tagħna biex tiflaħna? Dak li hemm taħtha u dak li jikber minnha, f’liema sens għandu jkun tagħna? Fil-Ġenesi, Adam jieħu s-sjieda fuq il-ħolqien billi jagħti isem għal kollox. Fl-esej tagħha “Żerriegħa”, Davinia Hamilton tibda l-vjaġġ ta’ investigazzjoni fir-relazzjoni tagħha ma’ art twelidha bil-memorja tal-ismijiet tal-għasafar u tas-siġar. “Nipprova nitgħallimhom bil-Malti dawn l-ismijiet. Ħafna minnhom ma nafhomx, għax dan is-suġġett qatt ma kien jinteressani qabel. Infittixhom fuq l-internet u f’Kelmet il-Malti. Għandhom ismijiet sbieħ immens. Vjolin tax-Xitwa, Bufula tal-Qamar, Sponsun, Primavera, Sultan iċ-Ċawl, Sturnell, Gardell, Ekru. Siġra tal-Luq, Balluta, Siġra tad-Dorf, Fraxxnu, Żagħrun.” L-ismijiet mhumiex biss sjieda imma wkoll appartenenza. L-ismijiet huma r-rabta tagħna mad-dinja. Fihom l-istorja ta’ kif għexna magħhom u kif għexna bihom. Meta l-proċessi storiċi u ekonomiċi jnessuna l-ismijiet tal-fjuri u tas-siġar, inessuhomlna bħala parti minn proċess ta’ approprjazzjoni. Meta nindunaw li nsejna l-isem tagħhom nindunaw ukoll li m’għadhomx tagħna. L-art ittieħdet minn taħt saqajna. Kif tgħid Davinia, “hemm kliem f’bosta oqsma li jinteressawni li bil-Malti ma jeżistix — il-psikoanaliżi, it-teorija queer, it-teorija femminista, it-teatru, id-disinn, l-internet u l-industrija soċjali, fost l-oħrajn. Issir kważi impossibbli li naħseb fuqhom fil-lingwa nattiva tiegħi. Il-lingwa Ingliża ssir krozza. Dan huwa effett tal-kolonjaliżmu, li jagħmilha ta’ arbitru bejni u bejn id-dinja.” F’“Kontra Tagħna Għaliex Magħna”, Joe Gatt jikteb fuq l-istorja ta’ Malta wara l-gwerra u kemm kellu jgħaddi żmien qabel konna kapaċi nimmaġinaw pajjiż mingħajr ħakma barranija. U l-fdalijiet ta’ din it-taqbida tal-immaġinazzjoni għadhom hemm, fi lsienna, fl-imġiba tagħna u f’kif inħarsu lejna nfusna. L-aljenazzjoni kulturali hija riżultat ta’ aljenazzjoni materjali. Il-ħsieb li l-art ta’ taħt saqajna m’għandhiex tkun ta’ xi ħadd ieħor kważi kulħadd jaqbel miegħu. Imma tibqa’ l-mistoqsija ta’ x’se nagħmlu biha l-art meta ssir tagħna. Nistgħu naħsbu li l-ħelsien huwa d-dritt li nkunu aħna biss li nisfruttawha. Jew inkella, li l-ħelsien veru huwa li nsibu mod kif naħdmu flimkien mad-dinja, ingawdu l-frott tagħha, mingħajr ma nifnuha, mingħajr ma mmarrduha u nġibuha fix-xejn. U forsi nħallu lil ta’ madwarna, lin-natura, lill-annimali u ’s-siġar jgħidulna huma x’jisimhom.

Logo tal-podcast ta' Aphroconfuso

Ottubru 2023

Żerriegħa

Davinia Hamilton

Fil-ħarifa tal-2020, fil-bidu tat-tieni lockdown, żrajt żerriegħa għall-ewwel darba f’ħajti, u r-raħs ta’ idea rabba l-għeruq. Dak iż-żmien konna f’nofs il-pandemija: in-numri  —  l-infezzjonijiet, il-pazjenti l-ICU, u l-imwiet  —  kienu telgħin, u konna qegħdin niffaċċjaw xitwa twila u kiefra. Malta kienet tinħass ’il bogħod ’il bogħod  —  ’il bogħod wisq minn dan l-appartament żgħir f’Londra. Iż-żmien kien għaddej b’pass illajmat imma goff, ma jċedi xejn. Ħassejt in-nuqqas ta’ familti, kont ili xhur twal ma narahom, u l-ivvjaġġar kien għadu perikoluż. Kien għad ma kellniex vaċċin biex itaffi l-periklu ta’ dan il-virus li kien qiegħed jeqred tant nies. Bl-ansjetà ttextex f’żaqqi, kont qisni għasfur b’qalbi tgħaġġel, kollni ttikazzjoni u enerġija bla skop. Kien hemm artista ħabiba tiegħi, Carla, li dak iż-żmien kienet qiegħda tiżviluppa performance immersiva fuq Zoom li tkun bejnha u bejn l-ispettaturi wieħed wieħed. Talbitni ngħinha tittestjaha qabel tmur live. Wara ftit jiem, irċivejt pakkett fil-posta. Fih kien hemm qasrija tawwalija għall-ħwawar, b’erba’ qsari iżgħar ġewwa fiha, borża ħamrija, u erba’ pakketti żrieragħ: ħabaq, kożbor, xibt u kurrat salvaġġ. Dakinhar tal-performance, għamilt kikkra te u dħalt fuq Zoom, bil-laptop ibbilanċjat fuq il-bank tal-kċina. Segwejt lil Carla, li kienet qiegħda turini x’għandi nagħmel, pass pass. Daħħalt idi fil-borża, qbadt ftit ħamrija kiesħa u niedja u ppakkjajtha f’waħda mill-qsari ż-żgħar. Għall-ewwel tgħidx kemm dejqitni s-sensazzjoni tal-ħamrija taħt difrejja, u ma ħadtx pjaċir li kont qed nerġa’ nħammeġ l-art li kont għadni kif ħsilt. Xerridt iż-żrieragħ ċkejknin tal-ħabaq fuq il-ħamrija, imbagħad poġġejt saff ieħor ħamrija u saqqejtha. Irrepetejna l-proċess għaż-żrieragħ kollha; sadanittant konna qegħdin nitkellmu, jien u Carla, dwar is-sitwazzjoni li konna qegħdin fiha, u dwar dawk l-aspetti tal-ħajja li tant konna nimmissjaw: il-familja, sħabna, it-teatru, il-ħruġ, l-ivvjaġġar, l-arti. Carla staqsietni nwegħedha li ħa nieħu ħsiebhom dawn il-pjanti; għidtilha li kont ħa nagħmel mill-aħjar li nista’.

Awwissu 2023

Lejl u Nhar

Miriam Galea

Hawn m’hawnx xemx. Is-sema abjad bħall-għadam. Ħares ’l hawn. Baħħ, m’hawnx ruħ. Ir-riħ ivenven u l-weraq jinxef. Fejn mar il-gawwi, jittajjar fuq truf l-art? Jitbaskat fin-nirien ta’ nżul ix-xemx. Tar lejn artijiet imbiegħda malli nġema’ s-sħab. Fejn qed tistaħba x-xemx tisreġ, fejn mar id-dawl? Ħares lejja. Wiċċi kulur it-terra, donni rajt fatat. U ara għajnejja, mhux qed tarahom neżlin ġol-ħofra, imdawrin swidija? Għażiż tiegħi, ġieli ħarist lejn sema ikħal, u ftit ftit rajtu jiddallam u jissaħħab, imbagħad jiswied? Ftit wara jinfetħu bwieb is-sema u fil-pront tfaqqa’ sajjetta. Minn wara t-tieqa, mis-sħana ta’ darek, tara d-dinja tinqaleb ta’ taħt fuq. Ħares barra, għażiż! Ara s-sema donnu tbenġila. U għajnejja  —  żewġt ibjar! Dal-lejl, it-toroq kienu battala u kesħin. Fid-dlam u fix-xita qliel kulħadd kien inġabar għall-kenn ta’ daru u jien kont waħda mill-ftit iterrqu t-toroq jiżolqu tal-belt, jirbumbjaw bl-eku ta’ passi għajjiena. Għażiż, il-gawwi ħarab. Nisimgħu jwerżaq mill-bogħod. Intilef fis-sħab ruxxan hu u jittanta x-xemx għaddejja. Il-gawwi mbiegħed, biss daqqa sewda fl-orizzont. Għażiż, ara, għajnejja, għadajjar ta’ deheb maħlul. Tiegħek żaffiri. Kalmi daqs il-baħar żejtni. Ċari daqs is-silġ. Bilkemm iteptpu, iħarsu siekta fil-bogħod, xejn ma jxekkilhom. Ileqqu bħall-ħġieġ. Jostru elf ħolma, elf ħsieb: il-ġejjieni mimli, sabiħ.

Ġunju 2023

Ġilda

Kurt Borg

Hemm karru bil-ġwienaħ misjuq minn kuċċier miġbud minn żewġt iżwiemel. Żiemel minnhom abjad, b’għonqu wieqaf dritt, grazzjuż. L-ieħor iswed, magħmul ikrah u goff. Bil-frosta f’idu, il-kuċċier qed jittajjar lejn is-sħab u lil hinn minnu. Iż-żwiemel, speċjalment l-iswed, kultant jissaraw mal-kuċċier, jisfidawh, jisfrattaw, għoddhom jaqilbu l-karru. Il-kuċċier iqum bilwieqfa jwiddeb liż-żwiemel. B’idejh it-tnejn jiġbed b’kemm jiflaħ fuq ir-riedni marbutin mal-ilġiem ta’ ġo ħalqhom. Iż-żwiemel jogħtru taħt is-saħħa tal-kuċċier u, bla ma jridu, jobduh. Imma t-taqbida bejniethom tkompli. Żiemel minnhom jiġbed ’l hawn u l-ieħor jiġbed ’l hemm sa ma l-kuċċier jitlef il-kontroll, il-karru jinqasam u jegħleb mis-smewwiet għall-art. Din l-allegorija jitgħallimha kull min jibda jistudja u jaqra ftit filosofija. Kitibha Platun fid-djalogu tiegħu, Fedru, biex jispjega dik li għalih kienet in-natura tar-ruħ. Bl-istorja tal-kuċċier u ż-żwiemel, Platun qed jaqbad kurrent ta’ ħsieb li kien komuni ħafna fi żmienu. Ispirat mill-immaġni tal-gwerrier jew il-ġellied, Platun għaraf li l-ħajja hi forma ta’ taqbida. Hekk tfisser il-kelma Griega agon, mnejn issa nġibu kliem bħal “antagoniżmu”. Għal Platun, il-bniedem jitqabad: miegħu nnifsu biex ma jaqax għal prijoritajiet foloz, u m’oħrajn biex ma jaqax fil-qerq taħt influwenzi ħżiena. It-taqbida kienet importanti għall-Griegi tal-qedem. Kienu huma, wara kollox, li tawna l-Olimpjadi, is-simbolu ta’ taqbida fejn l-atleta jitqabad miegħu nnifsu fit-taħriġ sabiex imbagħad joħroġ rebbieħ u jirrenja fuq il-kompetituri. Dil-loġika tal-kompetizzjoni kienet togħġbu...

Dekorazzjoni art-nouveau