Omar
Kitba ta’ Omar fil-ġurnal:
-
- Ottubru 2024
Es Sidr #2
Ramel u muntanji
Qattajt
il-vaganzi tas-sajftal-1980 kważi kollhad-dar t’ommital-Iklin .Il-patt magħha biex noqgħod hemm u nkun nista’ ngħum sa billejl, kien li nagħti daqqat’id , nieħu ħsiebl-annimali , naħselil-karozzi u niżbogħix-xatba .Il-pixxina kienetid-dinja tiegħi: nifta’l-ġebel fin-naħal-fonda u nogħdos għalih, intellaq ma’ min jinżel jgħum, u narax’qabża se nivvinta: jew gabrijoli minn fuqil-madum jew għal rasi minn fuqil-bejt . Ngħummin-naħa għall-oħra u lurafil-qiegħ u nżommin-nifs . Nitla’ niekolil-patata maxx, nagħtil-laħam ul-ħut bil-moħbilill-klieb , u nerġa’ ninżelfl-ilma .Is-sajf tal-1980 ma lbistx flokk wieħed. Għamilt sajfbil-malja , norqod, inqum, ngħum u ninħasel fiha. Kienet malja żgħira, bi strixxi ħomor u blu, u stilel bojod — bandieratal-Amerka .Fid-dar tal-Iklin tgħallimt naqra, nigdeb, innaddafl-annimali , nagħżaq, ngħum, nitkellembl-Ingliż , u nibża’. Speċjalment nibża’. Ta’ tifel kont dejjem nibża’mid-dlam , ul-Iklin kont noħlom li hemml-erwieħ għaddejjin purċissjoni minn waral-bieb tal-ħġieġtal-kċina u jduru dawramas-siġra l-kbiratal-berquq , iġorru rashom f’idhom. Qatt m’għedt lil ħadd li kont narahomfil-ħolm , u qabel norqod kont nagħfasl-imħadda fuq wiċċi u meta nkun kważi se nifga ngħid lili nnifsi, aħjar nibża’ milli mmut. Ħabib tiegħifil-klassi għamel żmien twil jgħidli li jarax-xitan jistennieh ġejmill-iskola fuqit-taraġ li kellhom malli tidħolmill-bieb . Jien,l-erwieħ tiegħi żammejthom għalija. Biss,il-biża ’ fi tfuliti xi drabi kien jieħu xejra iktar konkreta.Is-sajf tal-1980, żewġ ħallelin kienu daħlu fuqna f’nofs ta’ lejl waqt li jien kont rieqed ma’ Filumena, ommil-mara t’ommi. Ommi kienul-Gżira , xogħol. Jien kont rieqed ma’ Filumena, hifil-kamra tagħha maqfula biċ-ċavetta u jienfil-kamra tiegħi,l-ewwel waħda waral-bieb ta’ barra, fuqix-xellug ,bit-tieqa tagħti għax-xatba. Qajmunid-dawl ta’ karozza ul-inbiħ tal-klieb. Għall-ewwel ħsibt li kienu waslu ommi u allura għalaqt għajnejja biex norqod. Imma ftit minuti wara li rajtid-dawl tal-karozza jintefa, bdejt nisma’ ħsejjes u tgedwid mhuxtas-soltu . Kienu tnejn. Bdejt nismagħhom jissarawmal-bieb ta’ barra. -
- Awwissu 2024
Es Sidr #1
Għasafar
tal-passa Darba, waqt dagħdigħa bħal
tas-soltu biex narax’se nsibfil-cupboard ta’ taħt, bqajt inqalleb iktarfil-qiegħ u kien ħareġdal-file li għandi f’idi llum minn ġo baskettal-plastik isfar. Kien bejn files oħra ta’ ditta Amerikanataż-żejt u kartital-ittri ta’ ditta li m’għadnix niftakarha.It-toqol tal-file kienmill-ewwel tani indikazzjoni lil-kontenut tiegħu kien importanti u li kien qed jinħeba. Ftaħtu immedjatament umal-ewwel daqqat’għajn indunajt li kien fih skoss ittri li kien kiteb Otman Salem Otman lil ommi.Il-kitba tiegħu tixbah ftit lil tagħha. Kitbilha ħafna. Kitbilha spiss. Kont naf min kien, però kont rajtu darba biss, u kont għadni wisq żgħir biex niftakar iktar minn dikil-memorja fuġġenti u effimera li għandi ta’ raġel sħaba f’żonatal-moħħ distanti immens. Nassoċjah ma’ dar żgħiral-Gżira li xi kultant ngħaddi minn ħdejha u nħokkmal-ħajt biex inħallimal-ġakketta ftit trabmit-tmermir tal-faċċata, ma’ banju ilma sħun ifuħ, ma’ qmis bajda mgħoddija. Peròl-memorja li għandi tiegħu tieqaf hemm. Ġieli nara ismu f’xi ċertifikat maħruġmill-Insinwa , ġieli jkolli niktbu meta nkun qed nimla xi formola, u m’ilux staqsewni għalih biex joħorġuċ-ċertifikat tal-mewtt’ommi .Il-bqija , baħħ. Niftakar li dakinhar li sibtil-file , kont qrajt biċċiet minn ittri differenti f’salt, u bdejt ngħaqqad kelma minn hawn u kelma minn hemm, u bnejt storja ġo rasi fi ftit minuti.Fl-immaġinarju tiegħi ta’ tfuliti u żgħożiti, dwar Otman kelli biss storja waħda, li spiss kont nirrakkonta lili nnifsi metat-tfal l-oħra kienu jistaqsuni min hu missieri. Niftakar ħasda kbira dakinhar li smajt leħnu u rajt kliemu għall-ewwel darba f’dawnl-ittri . -
- Mejju 2024
Bur Mgħeż #5
Id-difna
tal-memorji Is-sit ta’ Bur Mgħeż jisfida
l-bijografija arkeoloġika strettatal-post; huwa proprjul-istatus ontoloġiku tiegħu bħala rovina li żammlill-arkeoloġija milli tapproprjah u għalhekk tillimital-impenn tiegħumal-inħawi ta’ madwaru umal-memorja tal-komunità li tiftakru.L-ambigwità materjali u bijografikatal-post , għalhekk, issalvahmill-politika tal-patrimonju mmexxijamill-kapital li jbiddelis-siti f’parks għat-turiżmu. Kif inhuma llum,il-fdalijiet huma parteċipi kif ukoll aġenti attivifit-trasformazzjoni ul-użu mill-ġdidtal-ispazju tal-barriera. Dan iqajjem riflessjoni fuqil-memorja ut-telf fi ħdanil-komunità tal-Imqabba.Bl-istratifikazzjoni kumplessa tiegħu,min-Neolitiku sa żminijiet moderni, Bur Mgħeż joffri metafora li forsi tista’ tgħinna nagħmlu sensmill-fdalijiet bħala palimpsesti li fihom insibu narrattivi u tifsiriet multipli, kull saff jiżvela aspetti differentital-interazzjoni tal-bniedemmal-ambjent filwaqt lil-perċezzjonijiet differentital-materjalità tal-ġeblatal-franka — kemm bħala riżors, kif ukoll bħala simbolutal-wirt kulturali, jew kodiċi semjotiku ta’ rovina — jenfasizzawin-natura suġġettiva u effimera ta’ kif nifhmu u nivvalutawid-dinja materjali.Fl-istess ħin, Bur Mgħeż jisfida wkolllill-arkeoloġija biex issib metodi li bihom tkun tista’ “taqra” u tifhem siti li għebu għalkollox jew kważi. -
- Jannar 2024
Bur Mgħeż #4
Ħallejt
it-tebut għal ġisimha bissIl-biċċiet
tal-fuħħar mifruxa u mxerrdafl-għelieqi fi Triqin-Namur fuql-għolja tal-Iklin — li ġġib quddiemekil-medda ta’ art li tiġbedmill-Imdina fuqil-lemin għal Ħal Luqa, Ħal Saflieni u Raħal Ġdid u tiftaħ fuqil-Belt fuqix-xellug — jixhdu li fejnin-nassaba Naxxarin firxul-imnasab tagħhom kien hemm, fuqil-quċċata tal-għolja, binja megalitikafiż-żmien Neolitiku. Xhieda oħra ta’ dan humal-megaliti tal-franka mixħutin ’l hawn u ’l hinn, uħud minnhom illum b’avviżi miktubin fuqhom b’żebgħa ħamra li jfakkruk biex iżżomm nadifmill-ħmieġ tal-klieb.Il-passaġġ żgħir li jagħti għal ġewwatal-għelieqi fejn hemml-imnasab għattnuh taħt saqajhoml-ewwel nies li telgħu fuq dinl-għolja . Wittewh għan-nassaba li llum tkompli tressaqhom ’l hawnl-art ġebbieda eluf ta’ snin wara.Ir-rovini Neolitiċi jagħtu affordanza tajbalin-nassaba: ħadd mhu ġej itella’ xi blokka u alluras-siġar tal-gamiem ul-kalamenti tal-insib jibqgħu hemm ġo nofs radamil-qedem .Fis-sirda Novembrina, xħin jibda jbexbex, jibdaċ-ċenċil tat-tkissirtal-megaliti biex titgħattad-dura tal-kantuntal-franka riċiklat b’qoxra ta’ ġebel selvaġġ.L-imnasab fuqil-wita bejn Ħaġar Qim ul-Imnajdra wkoll imtellgħin bi knatental-franka tal-Qrendi ul-Imqabba , u miksijin b’qoxratal-qawwi maqtugħamis-saffi tal-Magħlaq bħallikiekun-nassaba komplewit-tradizzjoni tal-bini megalitikubil-qawwi fuq barra ul-elementi internital-franka .Fl-imnasab tal-għelieqitad-Debdieba jibdal-ikkurdar: xbieki mifruxa, mololmal-kalamenti , xbieki miftuħa fuqin-naħa tal-ħaxja,il-lasti mwaħħlinmar-rażżi ,il-qfiel uċ-ċfuf maqfula.Id-dikojs tal-gamiem lesti f’posthom ul-gabjetti mqiegħda.Il-lanez tal-ġogi marbutin fejnis-siġġu fid-dura.Il-gamiema bil-kappun imxekkla u marbuta fuqis-seffut .Id-Debdieba ġebbieda, kien qallil-Mija waqt li kien qed iqallebfil-kantuniera tiegħu f’Bur Mgħeż ħdejnil-kaxxi tan-naħal, ifittex biċċa qasba.Il-Mija jiddilettabis-sfafar , u għalkemm qatt ma qalli hu, smajt li kien jinqala’ sew, tant lil-Imqabba jgħidu li kellu esebizzjonitas-sfafar l-Amerka. Qalli li hemm ħafna tipi ta’ sfafar:is-suffara tat-tgeġgiġ, għall-ġojjini, qisha buttunatar-ram li titfagħha bejn snienek ta’ quddiem u tonfoħ fiha;iz-zekzieka tar-ram u lakstu, tiġbedil-pluvieri bil-ħoss li joħroġ minnha meta tagħfasha u titlaqha. Immal-Mija kien jedha jagħmelis-sfafar tal-pluvierimill-qasab tal-bambù. Omm Shaun qaltli li missierha kellu suffara jgħidulhal-“badabut ” u missieru qalli lil-Mija kien ilu jfittex mod kif jagħmel suffara aqwa minn kull suffara oħra: ipprova minn kollox, anki lastital-biljard u lastital-ixkupi . Għamel żmien twil jonsobbis-suffara tal-ġeblatal-franka . Immafl-aħħar ,l-aħjar suffara li għamel għall-pluvieri kienet magħmulamill-għadam ta’ annimal li sab ġo barriera.Il-Mija kien qalli li ta’ tifel kien diġà jaf ibarqam u jparpar bħall-ħamiem ul-gamiem . Qalli kif kienu jaqsmu minn Bur Mgħeż għad-Debdieba, minn fejnil-kappella ta’ Santa Marija fejn illum hemmir-runway , biex jaslu fuqil-mansab . Meta ġejt biex nasal hemm jien, kelli ndurbil-pass minnTas-Sejba għal Ta’ Kandja u mbagħad fuqil-lemin biex nimxi tulit-Triq ta’ Ħal Farruġ. Ħarist ’l isfelġol-barrieri mimlijinbil-ħamrija u siġar miżgħudabil-larinġ , u minnġol-ħofra tal-Ħabel ta’ San Pawl smajtit-tgedwid tal-ħassiebatas-seklu l’għadda, jitħaddtu u jixorbu u jieklu u jimpikawbl-għerf tagħhom. Hemm kont niltaqa’ ma’ Oliver Friggieri u Joe Grima u Fr Rene, qaltli waħdamin-nisa ta’ Triqil-Parroċċa . Bqajt nieżelman-naħa tat-Torri ta’ Wilġa u dort fuqix-xellug biex nibda nimxi lejnl-għelieqi ta’ fuqil-wied . Żammejt ħarsti fuqix-xtieli tal-mansab fejn waqaft inħares lejn serbut megaliti li, bħan-Naxxari qablu, iċ-Ċaqnu ċarrat minn laħmetl-art: spettakli ġeoloġiċi b’kull folja daqs żewġ sulari mqiegħda waħda ħdejnl-oħra bħallikieku reġgħu ġew fostnal-ewwel kuntratturi u bennejja fuqil-gżejjer . Ersaqt lejhom u lmaħt warajhom muntanja ġebeltal-franka fuq xulxin. Imxejt sieket lejhom, daħħalt ħarstiġod-dell tal-għerien ta’ bejniethom,il-frisk ħelutal-franka li jhennek taħtil-qilla tax-xemx.Il-kobor tal-ġebel isaħħrek meta tkun taħtu u tmissu, tiżnu b’għajnejk, u fi mnifsejk tħalli tidħoll-umdità tal-ħamrija ul-għeruq tax-xtieli mqaċċtin u għadhom imwaħħlin miegħu, bħal drasil-art maqlugħin friski minnġol-ħanek . Dak li għandna, kien qalli Frans, franka! Taħt saqajja, fuqix-xeqliba tal-art li tibda tixħtek ’l isfel lejnil-ġebel kbir irrumblatfil-qiegħ tal-wied, rajt qtugħ rettangolarifil-wiċċ tal-blat, bħal oqbra dojoqtat-trabi li bħalhom kont rajt waqt li kont qed infittexl-oqbra fuqix-xagħri ta’ Santa Margerita ma’ Russell u Aiden. Aiden kien qalli li forsin-nies ta’ żmienil-bronż kienu jagħmlux-xtieli tal-għeneb fihom, jew forsi jaħslul-ġlud tal-annimali wara li jbiċċruhom u jqaxxruhom, u jħallud-dmija jċarċrufil-kanali dojoq u baxxi li hemm ħdejhom iserrpu ’l isfel. Kmamar abbandunatibil-barumbari meqrudin, passaġġi ta’ siment mixħut u mwitti danl-aħħar , xatba waral-oħra magħluqin, bibien f’nofs imkien imsakkrin:id-dawra tal-mansab konfoffa biex jew jobżqok ’il barra, jew jaqflek ġo nofsu. Tikka ħamra tiskariġġa: xi sponsun! Smajt leħenil-Mija: il-ġarġir isfar ta’ taħt saqajk jagħmel għalihil-ġojjin .It-tillier ux-xarbekk , dawk għall-ekri.L-għobbejra għaltal-għana . Poġġafit-tarf tal-wita jħares ’l isfel, radam ta’ ġebel imrembelmal-għargħar tal-ilma li eluf ta’ snin ilu niżel minnĦad-Dingli għall-porttal-Marsa , iħares lejnil-marki ta’ tidwir u rrumblarfl-uċuħ tal-ġnubtal-wied ul-għerien ,l-għelieqi ul-imnasab , jonfoħfis-suffara li kien qed ilesti u qalli: hawn kienu jgħixud-deffiena ta’ Bur Mgħeż. -
- Diċembru 2023
Joey Tilbes,
it-Tabù Tinża’Joey kienet tinżel imlibbsa u mpittra, saff eyeshadow abjad
mad-dawra , faxx lapesmax-xfar , u kulur skur ilellex fuqil-kappell t’għajnejha. Gloss u glitter aħmar, ras nokklibil-backcombing ul-ġnub miġbudin u llixxati lura b’pettnetad-djamantini . Meta kienet tilbes ta’ mara, kienet tħobb tagħżel xi libsatal-Haro , li kellhom ħanuttal-ħwejjeġ Tas-Sliema, moda impurtata f’Malta minn familja Anglo-Iżraeljana li kienu jgħixu hawn. Kellhom stabbilimenttal-ħwejjeġ ieħoril-Belt , ur-restorant LeRoy ġewwa Tigné. Lil dinil-familja tal-Haro,iz-zija t’ommi, Salvina kienet għall-ewwel isseftrilhom u mbagħad bdiet tieħu ħsiebit-tfal tagħhom għax kienet taf titkellembl-Ingliż . Kienet fuq tagħha u ommi dejjem tiġri magħha u ġieli kienet tmur magħha għandhom. Dinid-dar lil ommi fetħitilha orizzonti ġodda u internazzjonali ħafna, ul-Haro kien nissel fiha sens ta’ moda, avolja qliezet u qomostal-irġiel biss kienet tilbes. Junior, imma, kien galantom u jberbaq sew fuq Antoinette ul-gwardarobbi tal-Iklin kienu kmamar sħaħfil-basement tad-dar, lifil-weekend spiss jispiċċaw mimlijin sinjorini jitpittru quddiem mera rettangolari kollha bozozmad-dawra u ħwejjeġ, parrokki, u tkaken għaddejjin minn id għall-oħra ħa jaraw min se jilbes xiex. Antoinette kellha mijiet ta’ lbiesi, tant li ġielil-kontestanti tax-shows bħal Miss Sunshine kienu jilbsu kważi biss ħwejjeġmill-gwardarobba tagħha, qishal-benefattriċi tat-travestì. Wara joħorġu jiżżagħblul-Hungry Tiger u jiġu lural-għada , kulħadd daħna, kollha daħq, żuffjett, ikkampjar, riħa ta’ xorb u sigaretti, u min jorqod ’l hemm u min jorqod ’l hawn. Immal-parrokki kienu dejjem jidħlu luraġol-kaxxi tal-kartun roża b’ħabel gold biex iġġorrhom minnu, imqiegħda hemm ġew fuq irjus tondital-ġablow li fuqhom Joey kienet tpinġi għajnejn, imnieħer u xufftejnbil-make-up t’Antoinette, u meta jiġu luramiż-żagħbil tal-lejl, kienet taqla’l-eyelashes foloz u twaħħalhom fuqha.Il-parrokki kienu joħduhom darbafix-xahar il-Village Gossip, għand Manwel ul-Mimì , għal wash u blow dry. -
- Novembru 2023
Bur Mgħeż #3
Qegħedtha ġo qabar fuq
l-Għolja tal-ĦorrWasalt
l-Imqabba minn Ħal Lijabil-pass . Dħaltmit-triq tas-Siġġiewi għan-naħa Ta’ Kandja, dort fejnil-Ħabel ta’ San Pawl għalTas-Sejba u ksirt fuqix-xellug għall-inħawi ta’ Ħabelix-Xiħ .Fit-triq Ta’ Kandja, taħtix-xemx ta’ nofsinhar, kien għaddej konvoj ta’ trakkijiettal-kostruzzjoni , wieħed waral-ieħor . M’għadhomxit-trakkijiet tal-kabina ħamra mżejnabit-tberfil ul-laqmijiet tas-sidien, iġorru vjaġġ knaten għall-bini; issa Iveco u Leyland DAF iġorru terrapien u materjali kimiċi impurtati.It-triq dejqa, ut-trakkijiet isuquhom maġenbek.Id-duħħan li joħroġ maħnuq minnhom jitħallatmat-trab lir-roti jtajru minnmal-ġenb tat-triq, munzelli trab fin griż li jidħolfil-pori ta’ ġismek u ġo ħalqek. Trab li jidfen kollox taħtu, inebbaħ li kollox irid jerġa’ jintradam.Mal-ġenb tat-triq,it-trab jitħallat ma’ pakketti u loqmiettas-sigaretti mgħaffġin, biċċiettal-ħobż niexef, fliexkental-plastik mgħattnin, xtielital-ferla ta’ Malta, qanċlita u liftija ħerġin minnġol-ħitan tas-sejjieħ.Il-ħsejjes anzjużital-vetturi ,il-brejkijiet f’salt meta jindunaw bik miexi,il-ħornijiet ittikati biex iżżulmin-nofs ,il-gass ivenvental-karozzi bin-nitro,id-diski jċerċrumill-vetturi ,it-tħaffir fit-toroqbil-gafef jissieltu biex jifqgħul-art , ut-tluq ta’ ajruplani minn Ħal Luqa għal fuqil-medda tat-Tramuntanatal-gżira flimkien jikkonfoffaw biex joħolqus-sonorità tat-triq Ta’ Kandjafid-daħla tal-Imqabba. Meta nżilt minn Sqaq Buhar u dort għalTal-Isqof ,is-sħana kienet fnietni u sibt kantuniera dellijamal-ħajt tal-barriera ta’ quddiemil-ħofra fejn kien hemml-Għar ta’ Bur Mgħeż. Ta’ min kienetil-barriera ma nafx, u allura lanqas naf isimha, immamal-ħajt tagħha sibt biżżejjed dell u kenn biex nistrieħ. Tfajt fuq rasil-ilma kiesaħ kollu li kelli imma nxift f’ħakkat’għajn . Ħarist madwari. Meta tħares konxjament lejn dak li hul-familjari , tibda tinnota li qisek qatt ma tkun ħarist lejh qabel. Meta tifli sew dak li mingħalik taf b’għajnejk magħluqin, issib li hu stramb, qisu nbidel quddiem wiċċek u int ma ndunajtx, bħallikieku xi ħadd qarraq bik u wriek ħaġa b’oħra. Qisu dak li naħsbu li nafu sew,fil-verità mhu xejn ħlief ideal effimeru. Tieqaf u taħseb fuq ismekfit-tul u wara ftit tintebaħ kemm hu aljen, kemm m’għandux’jaqsam xejn ma’ dak li int mingħalik li int. Tħares lejk innifsek biex issib min int fuqit-territorju tal-ġilda mifruxa fuql-istrutturi anatomiċi ta’ ġismek, u ma ssibekx. Dawwart ħarsti sew lejnil-barriera u rajt xtielital-kappar ħerġinmix-xquq tal-ħitantas-sejjieħ li jdawruha, tawwalin bħalma qatt ma rajthom qabel, ixebilku ’l isfel għal fuqil-ħajt tal-barriera — qoxra trab jitmermertal-franka safranija li ankifil-qilla tas-sħana tidher niedja — u jiltaqgħumat-tlugħ tas-siġartat-tin li kibrumill-qiegħ .Il-kappar ut-tin kienu f’patt bejniethom biex jgħattud-dagħbien , li kien mimli ċagħaq u ħamrija. Siġartal-ħarrub utar-rummien , mololtas-saqqijiet imsaddin, kisital-ħitan tal-kmamartal-banju mormi, forntal-kċina , terrapiental-gafef: ix-xquqtal-barriera ta’ maġenb Bur Mgħeż iġorru mirduma ġo fihomit-tifkiriet tal-ewwel ġisem mejjet li tniżżel ġo fihom, imqiegħed ikkurat u mżejjenfil-kurituri mdallmatad-dagħbien taħtl-għelieqi fejn ġrew iċ-ċriev. -
- Ottubru 2023
Bur Mgħeż #2
Dfintha
fil-libsa li mietet fihaFl-immaġinarju Malti,
l-esproprjazzjoni tal-art minħabba sejbiet arkeoloġiċi għandha post kurjuż ħafna u tqanqal emozzjonijiet ambigwi. Waqt li qed nimxufl-Isqaq tal-Isqof, infittxubit-tromba l-fdalijiettat-toqob tal-Għar ta’ Bur Mgħeżfil-ħitan tal-barrieratal-armata maġenbl-ajruport , Frans qalli li missieru kien jiftaħar li taħtid-dar tagħhom kien kollu oqbra:il-kuntrattur kien radam kolloxbis-siment u ma qal xejn għax jiġutal-Gvern u jwaqqfulekix-xogħol . Imma Frans kien ambivalenti dwar dan. Ta’ ġuvni kien jaħdemfil-barrieri imma wara li spiċċal-iskola komplal-Università . Studja, qara, u llum jagħmel repliki żgħartal-figurini Neolitiċi ta’ Malta għall-gost. Meta jmur jistad matulil-lejl ma’ xattil-baħar taħtl-irdum tal-Imtaħleb, inaqqax uċuħ fuq iċ-ċagħaq lixx biex ma jkunx waħdu. Darba nżilt miegħu u wrienil-uċuħ ta’ dawk li miegħu jgħaddul-lejl jistennew lir-ril tal-qasba jiġbed. Qalli li oqbra hawn biżżejjed; m’hemmx għalfejn nossessjonawbil-passat . Kampjun żgħir biżżejjed. Kellimni fuql-idea li tordomil-qedem , u li miegħu terġa’ tidfenil-midfun . Ħadd ma jiftaħar li kisser xi sejba;it-tifrik m’hemmx ġustifikazzjoni għalih. Imma li terġa’ tordom kollox iva. Wara kollox, mirdum kien, u billi noħorġuh ma jfissirx li qed nistudjawh sew, jew li għandnal-apparat biex neżaminawh u nerġgħu npoġġuh lura f’postu.L-iskavi wkoll huma selħiet f’laħmetl-art , ftuqtal-materja tal-passat li laħqet tfarrket, tmermret, tbielet u saret ħaġa waħdamal-konglomerat ta’ madwarha. Qalli li kif jaħsibha hu, għalkemmil-Gvern jesproprja sit biex jieħu ħsiebil-qedem ta’ ġo fih, biex jipproteġih, biex tiġi studjatas-sejba u b’hekk jikberl-għarfien tagħnatal-passat ,fil-verità f’danid-diskors jiġu fuq quddiemil-bżonnijiet elitistitax-xjenza . Ħafna drabi dan jiġi ġġustifikat bħala wirt nazzjonali, lokali, jew anki universali u minħabba f’hekk jitwarrbu kemmil-bżonnijiet tal-komunità kif ukollir-rabtiet lil-komunità eżistenti għandhamal-lokalità . -
- Settembru 2023
Bur Mgħeż #1
Ftit qabel dfint ’l ommi, mort infittex qabar
Bur Mgħeż għeb
fil-baħħ . Sparixxa. Kieku ma kinux dawkl-uħud li jsostnu li semgħu lil missirijiethom isemmuh, kont taħseb li ivvintah Napuljun Tagliaferro f’konġura ma’ Temi Zammit. Ankil-isem sparixxa, u sparixxiet ukollil-grammatika tal-istat kostrutt tiegħu. Imma kif iġġibu luramill-mewt ? Kif toħorġu minn qabru stess? F’dawnl-esejs li ġejjin se nipprova nirkupra ’l-Bur Mgħeż minn għejun differenti.Mill-memorja tal-Imqabbin, fejn mhuwiex sit arkeoloġiku li kellu okkupazzjoni ristretta għal perjodu determinat, imma lokalità ta’ ħafna identitajiet u ismijiet; “ta’ Bur Mgħeż”, “Tal-Isqof ”, “Tan-Naxxari ”, “ta’ Ċetta Pizzi”.Mill-arkivji nazzjonalifl-isptar Santu Spirtu, fejn sibtl-ewwel konferma li la Tagliaferro u lanqas Zammit ma kienu qed iħarrfu. F’dawnl-arkivji , Bur Mgħeż jinqabad jissielet bejnil-portafoll ta’ proprjetajiettal-Isqof ,il-but tal-familja għonja u filantropikaTan-Naxxari ,il-kittieb Alfons Maria Galea u protagonisti oħrajn li b’xi mod jew ieħor sabu mod kif idawru lira minnu. -
- Mejju 2023
Gilgamex, Dak li Ra
l-Qiegħ L-idea li Gilgamex isib ruħu f’daru
fil-kultura ul-lingwa Maltija ma bdietx b’Montebello. Bejnl-1899 ul-1915 Alfons Maria Galea ppubblika sensielabl-isem Kotbatal-Mogħdija taż-Żmien.Fl-1913 kien ħareġin-numru 130 ta’ dinis-sensiela bl-isem Kifl-Għerf tal-Kangħanin Tnisselfil-Griegi , miktub minn F. Calleja “tal-Alġier ”. Kemm kienet tajbat-tixrida ta’ danil-ktieb ma tantx huwa ċar; li nafu hu li ma kienx hawn ħafna kopji għall-bejgħ għax Calleja kien ħallas għall-pubblikazzjoni minn butu. -
- Awwissu 2023
Bil-Moħbi
fil-Beraħ Matul
il-ġurnata ,il-Ġnien , kif kien jissejjaħ, kien post għall-familji, għall-pikniks u għat-tfal biex jilagħbu fuqil-bandli; billejl,il-Ġnien kien isir spazju għall-ħufar u għas-sess, speċifikament għas-sess bejnl-irġiel . Irġiel gay kienu joħorġusal-Ġnien , waħedhom jew ma’ xi ħbieb, biex jgħidu kelma jew biex isibu ftit intimità u privatezzafil-beraħ .L-irġiel lifil-lejla tal-qtil ta’ Alfie kienufil-Ġnien tal-Gżira ma kontx normalment tarahom miġburin hekk flimkien f’nofs ta’ lejl. Kont, minflok, tilmaħhom jimxu waħedhom ’il fuq u ’l isfel fuqil-bankina bejnit-triq ta’ ġewwa li tagħti għall-baħar ul-ġnien innifsu, jew jimxu waħedhom ġewwal-arbuxelli us-siġar .L-etikett tal-ħufar kien jirrikjedi lis-“sinjorini ”, jiġifieril-irġiel gay u out, jisseparaw meta jaslu u taparsi qegħdin waħedhom għaxl-irġiel straight — “normali” — li jinżlu jħufu kienu jitkexkxu jekk jaraw roqgħa sinjorini jħufu flimkien, u allura ma jazzardawx jersqu viċin.
Kollaborazzjonijiet:
-
- 05.06.2024
- Il-Kliem fit-Teorija
abjad
Sibt diffikultà nuża
l-kliem “raġel abjad” biex ngħid “white male”bil-Malti .Bl-Ingliż , meta jintużadal-kliem , dejjem hemmis-sens ta’ deskrizzjoni legali/ġuridika jew deskrizzjonijiet ta’ suspettati u kriminalifil-gazzetti ul-films; u allural-kritika mibnija ġewwat-terminu minnu nnifsu diġà.Bil-Malti m’hemmx dikl-użanza li “raġel abjad” hija kollokazzjoni li ġġorr danis-sinifikat . Meta użajtha, ħassejt li tlift ftit minn dak li kont qed nipprova ngħid.L-istess għall-kliem assoċjat, eżempju “suġġett abjad”, “suġġett abjadtal-Punent ”, “privileġġ abjad” jewl-iktar xieraq “vantaġġ abjad”. -
- 27.05.2024
- Il-Kliem fit-Teorija
alterità
Ngħid għalija, meta nagħżel li nuża
l-kelma “alterità”, nużaha biex nirreferi għat-tip ta’ “ieħor” li jikteb dwaru Levinas.L-alterità tal-Ieħor m’għandhiexx’taqsam ma’ meta ngħidu li xi ħadd ġie othered, ċjoè meqjus inferjuri, eskluż miċ-ċentrutan-normalità , abjected (din tkun kelma oħra ta’ min ningaġġaw magħha). Kif nifhmu jien, għal Levinas,l-alterità tal-Ieħor hija dikil-kwalità (anzi, hija nonkwalità, għax ma tinqabadx f’kategoriji) li lili twaqqafni milli nirreduċilill-Ieħor għal sameness. (La qegħdin fiha, sameness kif tiġibil-Malti ? “Identiċità”? “Stessiżmu”? Hekk issuġġerew xi wħud fuqil-grupp Kelmetil-Malti fuq Facebook.)L-alterità , allura, mhijiex vjolenza (bħalma ġeneralment tkun meta xi ħadd jiġi othered); anzi, għal Levinas,il-vjolenza sseħħ appuntu metal-alterità tal-Ieħor inwaqqgħuha għall-kategorijatal-familjari . B’hekk, inkunu ħnoqniehlill-Ieħor , ġibnieh oġġett. Allura, “alterità”, għalija, iġġorr magħha konnotazzjonijiet ta’ fraġilità, valur, vulnerabbiltà li tinforma attitudni etika. Wara kollox,il-filosofija ta’ Levinas hijal-etika tal-alterità. -
- 12.02.2024
- Il-Kliem fit-Teorija
queer/kwir
Meta kont qed naħseb dwar queer,
bil-Malti , ħassejt li kemmil-verb (to queer) kif ukolll-insla tiegħu bħall-aġġettiv queer tant huma dependentifid-diskors politiku u teoretiku queer fuql-għeruq tiegħumil-Latin torquere (Sedgwick, Halberstam, Chen) illit-tħaddim ul-potenzjal tiegħu jinsab eżattamentfl-isfond (u joħroġmill-isfond ’il barra). Għalkemmil-kelma fil-verżjoni tagħha miktuba kif tinħass (“kwir”)fil-Malti qisha daħlet mhux ħażin, madanakollu, dinil-verżjoni taf toskura dan kollu li għadni kif għedt.Mill-Ġermaniku quer nistgħu naslu għat-terminu “laġenbiżmu” (eż. poeżija “la ġenba”) mentrimil-Latin torquere nistgħu naslu għat-terminu “tagħwiġ”. Però nħoss li kelmiet bħal dawn se jiddiżassoċjaw minn (u b’hekk jinjoraw) dak kollu li hu storja queer, passat queer, potenzjal queer. Naqbelmal-entrata ta’ Omar (25.04.23), li partimir-raġuni li kulħadd qed jużal-kelma queer madwarid-dinja fi kwalunkwe lingwa, hi, nissuspetta, biex tingħaraf. Barra minn hekk, ma nistax ma naħsibx lil-kelma “queer” infiltratfid-diskors kontemporanju tant li kkristallizzatsal-punt li saret “intraduċibbli” (Cassin, Apter). Dwaril-kontinġenzi , eżempju queering jew queerness, inħoss li minkejja li jistunaw ftit mhux ħażin, għandna nħalluhom hekk. (Eż: “X’jippożizzjona l-queerness bħala għodda…”)
Poddati ma’ Omar:
-
- Poddata 27.03.2024
Il-Kliem
fit-Teorija Termini
fil-ħsieb kontemporanju malajr isibu ruħhomfid-diskors kulturali u politiku mingħajr ma jkun sar ingaġġamentmar-raġunijiet għalfejn nużaw lilhom flok oħrajn. Meta niktbubl-istess lingwa li biha naqraw, faċli nużawdal-kelmiet mingħajr ma nirriflettu wisq fuqhom. Iżda meta niktbubil-Malti ,id-diffikultà tat-traduzzjoni tista’ ssir privileġġ: tagħtinal-opportunità ningaġġawmill-qrib mat-termini qabel indaħħluhomfil-lingwa tagħna. “Il-Kliem fit-Teorija” huwa proġett fejn kittieba u speċjalisti jiddiskutut-traduzzjoni fil-Malti ta’ kliemfil-ħsieb kontemporanju.Il-kelliema kienu Aaron Aquilina, Noah Fabri u OmarN’Shea . -
- Poddata 22.11.2023
Noti Editorjali #2
«
Id-differenza fil-fatt hija li jiena meta bdejt nikteb esej li mhuwiex akkademiku, għalkemm huwa tekniku, għalkemmid-dettalji xjentifiċi huma preċiżi ħafna,il-metodoloġija stajt niftaħha ħafna iktar. Jiġifieri jiena stajt nintroduċil-perspettiva tiegħi, stajt pereżempju nimmaġinal-post stajt, nimmaġinar-rabja li ħass Michele Zammittan-Naxxari meta skopra lis-sit se jittieħed, meta skopra li mhux se jaqla lira. Stajt nimmaġinahom dawnl-affarijiet . Stajt nimmaġinaċ-ċriev , pereżempju, jirgħu fuqil-wita ’ ta’ Bur Mgħeż. Stajt nimmaġina konverżazzjonijiet pereżempju illil-essej akkademiku ma jħallikx tagħmel. Allura din fetħet orizzonti ġoddafil-mod ta’ kif inti tista’ tingaġġa u tiskopri post mitluf. Jiġifieri biex inti biex inti ġġib lura post mitlufix-xjenza mhijiex biżżejjed.L-immaġinazzjoni hija wkoll importanti.Il-kreattività hija importanti.Il-lingwa letterarja,il-poeżija hija importanti. » -
- Poddata 01.11.2023
Kif Tgħidha f’Qalbek
“Jekk huwa minnu, bħalma jgħidu ħafna, li kull kitba hija forma ta’ traduzzjoni,
il-kitba bil-Malti terġa’ hija traduzzjoni b’mod iktar ovvju minn dak li hu mifhum minn min jgħid hekk. F’dawnl-ewwel xogħlijiet li għandnafil-ġurnal tagħna dinit-taqbida kienet ta’ spiss parti importantimill-kitba umill-proċess editorjali. Metal-ewwel niddeċiedu li niktbu dwar suġġetti li aħna intiżi fihom imbagħad wara nagħżlu li niktbu dwarhombil-Malti , insibu ruħna nipproċessaw ideat illi dejjem qrajniehom b’lingwa oħra, probabbilmentbl-Ingliż , u li għalhekk bqajna naħsbuhom b’dinil-lingwa . Meta niġu biex nartikolawhombil-Malti nsibu ruħna nitqabdu bejnl-idea nnifisha u espressjoni preċiża u eleganti.”