Werrej

Dan huwa x-xogħol li ppubblikajna fil-ġurnal s’issa, f’ordni alfabetika skont it-titlu. Tista’ wkoll tqalleb bix-xahar jew skont il-kontributur.

- Frar 2025
Aċtu fl-Istonku

Loranne Vella
It-te aħdar itiegħem ħażin, forsi għax mhux tajjeb nixorbu filgħodu. Il-bżar mixwi jeħilli fil-gerżuma. Ma rridx nibla’. Imma hemm tliet uċuh iħarsu lejja jien u nipprova nomgħod, ma rridx naqla’ fil-platt quddiemhom. Irrid norqod. Għajjiena dal-aħħar. Bħal meta nitħeddel bis-sħana waranofsinhar. Imma għadna Frar, mit-tieqa nara l-borra nieżla ħafif ħafif, forsi missni ntbaħt dakinhar. Fis-sodda nħossni aħjar. M’iniex f’sikkti. Barxa? Virus? Aċtu fl-istonku? Kont dħaltli għal għarrieda u għamilt ġismi tiegħek, u jien lanqas biss intbaħt bik. Mhux virus. Imma jkolli nħallik taħkimni minn ġewwa, tibdilni għalkollox, irrid u ma rridx. Għal snin twal ma ridtx. Imbagħad meta ridt ma seħħ xejn. Ġejtli meta waqaft irrid u waqaft ma rridx, eżatt l-għada li ma baqax jimpurtani. Donnok kont taf li aħjar hekk, għalija u għalik. Qgħadt mistoħbi l-ġimgħat. Kelli nbul f’vażett tal-plastik bit-tapp aħmar tal-kamin biex insir naf bik. Lit-tabib merejtu, għedtlu li int aċtu fl-istonku, qalli le u feraħli. Jien u sejra lura d-dar battalt il-portmoni miż-żgħar fil-bott tat-tallab. Rari nieqaf intih xi ħaġa. Illum niggżitni l-kuxjenza. Tbissimtlu. Xi darba anki dan kien aċtu fl-istonku ta’ xi ħadd.
- 11-il minuta awdjo, 1 103 kelmiet
- Diċembru 2024
L-Aħħar Ballu tas-Sinjorini

Omar N’Shea
Kien wasal lejl ieħor biex immorru n-Natasha’s, ballu tas-sinjorini x-Xemxija li mill-bidu tad-disgħinijiet beda jseħħ kull xahar u li fih konna nilbsu, nitilgħu high, u nixxalaw sakemm il-bijokimika ta’ ġisimna ma kinitx tiflaħ iktar. In-Natasha’s ma kienx post fejn immorru nħufu. Orrajt, kien hemm min jiġi mingħalih se jgħabbi, imma n-Natasha’s kien maħkum minn spirtu ġdid fix-xena tagħna: skoprejna l-kostumi, iż-żebgħa tal-wiċċ, it-tkaken, ix-shows, il-moda DIY, id-DJ sets, il-grunge queer, l-afterhours, u l-empatija kimika li fiha l-ħbieb setgħu jsiru maħbubin anki jekk għal ftit sigħat fi tmiem il-ġimgħa darba fix-xahar. In-Natasha’s kien festa kkulurita ta’ potenzjalità, l-aħħar ballu qabel l-għodwa tal-omonormattività li sebħet u daħlet bħal gaffa fuq ix-xena queer fil-bidu tal-millennju l-ġdid. In-Natasha’s mill-ewwel kien jinħass li hu importanti għaliex mill-bidu kien iddokumentat kemm bil-video kif ukoll b’numru enormi ta’ ritratti. Mill-ewwel kien hemm sens li qed tinħoloq komunità, li konna parti minn avveniment storiku għas-sinjorini, li xi darba għad inħarsu lura u nippruvaw nifhmu x’kien qed jiġri. Forsi għax, għall-ewwel darba, l-avvenimenti kienu qed jinħolqu minn persuni queer għal udjenza queer. U għalkemm in-Natasha’s ma kienx proġett iżolat — fil-fatt kien infurmat sew minn kurrenti Londiniżi, speċjalment minn serati bħal Taboo u Kinky Gerlinky — kellu grammatika u loġika li kienu indiġeni sew. U jekk serati oħra spiss kien jingħatalhom isem partikolari, in-Natasha’s kien jissejjaħ bl-isem tal-post innifsu, qisu diġà kien hemm fih dak li Joseph u Stefan bħala organizzaturi riedu jevokaw. Ridna l-attitudni u l-ispettaklu, l-ikkampjar u ż-żagħbil, l-ilbies u l-pirmli. Il-proġett Natasha’s kien jinvolvi organizzazzjoni rudimentarja: il-flyer kien magħmul malajr, ikkupjat fuq magna tal-photocopy tal-Malta Independent fejn għamilt żmien nikteb xi artikli għall-gazzetta tal-Ħadd. Armar ma tantx kien hemm bżonn minħabba li n-Natasha’s kien iħaddan fih il-kollezzjoni vasta li kellu Vince, sid il-post, ta’ modernarjat artistiku: minn maskeruni ta’ Gianni Vella għal-lampi tal-Biba’s Emporium iżejnu kmamar sħaħ miżbugħin roża u terazzin li jagħti għal fuq il-bajja tax-Xemxija. Il-lejla kienet tkun ispirata wkoll kemm mill-mużika kontemporanja kif ukoll mix-xena disco tas-sebgħinijiet u mill-kanzunetti tad-divi Taljani. Id-DJ queer kien fenomenu kważi ġdid — kważi, għaliex Malta diġà kien hemm DJ is-Seabed, club tas-sinjorini l-Belt maġenb it-teatru l-imwaqqa’, taħt l-art. U forsi s-Seabed kien l-ewwel iterazzjoni ta’ dan it-tip ta’ ambjent li fih stajt tmur biex tkun faqgħa. Spiss, il-Ġimgħa u s-Sibt filgħaxija, is-Seabed kien jitbattal min-normali għall-ħabta tal-ħdax u minn ġo kaxxa b’tieqa żgħira li minnha kienet iddoqq, il-Kekina tibda ssensel diska f’diska, sett wara sett ta’ diski kkampjati u emblematiċi għas-sinjorini, li kienu jinkludu “Where is My Man” ta’ Eartha Kitt u “On the Radio” ta’ Donna Summer. In-Natasha’s, però, DJ Pierre kellu repożitorju enormi ta’ mużika ġo rasu u kien beda joħloq sonorità queer partikolari, infurmata minn ħsejjes elettroniċi ġodda mħalltin mad-disco klassiku tax-Chic, l-Inner City, Sylvester, Cerrone u r-ritmi tal-Italodisco.
- 8 783 kelma
- Ottubru 2025
- Fruntieri/Paċi
#Amerkapost Tqila

Lusine Kharatyan (tr Joe Gatt)
Il-ħaddiema tat-tifi tan-nar qed jippassiġġaw u jħabirku. Jirrispettaw żaqqi u jagħmlulna l-wisa’. Kill Bill. Min qallek tara dak il-film meta int daqshekk tqila? qaltli Karine. Għadha ma tkellimnix sal-ġurnata tal-lum. Minn dakinhar. Is-sala taċ-ċinema mimlija. Ċomp ċomp. Il-popcorn f’ħalqi u Thurman tiftaħ għajnejha f’rasi. Tumm-tumm-tumm. Thurman timxi f’rasi. Sparar. Ħġieġ. Għarusa bajda b’żaqq ħobla u ħafna demm. Baħar ta’ demm. Kollox aħmar. Dak il-period tiegħi? Kif jista’ jkun? Jien tqila. Daħlet ġo żaqqi. Dawret kollox ta’ taħt fuq. Naħrab. L-għarusa qed tiġri warajja. Karine u Thurman ġo rasi. Tliftha ’l Karine dakinhar. Ma tkellimnix, ma tgħidlix saħħa. Dari hija ġufi.
- 1 748 kelma
- Awwissu 2025
Awwissu

Luke Galea
Nistenniek
maġenb
il-gżira moħbija bejn l-ilmijiet
Bħax-xemx tisreġ fuqek
Jien tempesta naħkem lili nnifisi

It-tama tinħall minħabba xmuxek
ma jifdal xejn għajr artijiet għerja
Fiċ-ċpar imdennes ta’ Santa Maria

F’sodod imqallba
infittxu tarf ta’ fejn aħna
Lożor ma’ saqajna mxarrbin
Jiġbduna dejjem ’l isfel
u nibqgħu negħrqu

Riħa ta’ melħ taħt abtejk
Nibqa’ fejn il-baħar
Nibqa’ nistenniek
Żmien jgħum f’ilma
Mitluf f’għaraq ta’ ħsieb

Dgħajjes bil-lest
li jnaqqsu l-ilma bejnietna
B’passejn nirfes fuq il-gżira
Bis-saħħa tas-sħana t’Awwissu
Nistenniek
- Ottubru 2024
Biex Tara Kif Jgħixu l-Oħrajn

Ryan Falzon
Top of the World hu popolari ħafna fuq siti li jissuġġeruh bħala post fejn wieħed imur jimxi, jammira n-natura, il-veduta u l-istorja. Wieħed li jħobb jiġġerra fl-inħawi mal-lejl jista’ faċilment joħloq trinità ta’ żoni adatti għal skappaturi varji fil-viċin, irkejjen adatti għal namur f’karozzi pparkjati waħda wara l-oħra sakemm tiġi xi leħħa blu taħxi l-buzz kollu. Għandek l-inħawi tal-MCAST u l-Ġnien tal-Għarusa tal-Mosta, Top of the World fin-nofs, u ż-żona ta’ wara l-iSplash and Fun. Riċentament, il-ġnien tal-Mosta laqqat proġett ta’ riġenerazzjoni, minn dawk li sirna niddilettaw bihom, u ż-żona ġiet relegata għal dik bl-inqas privatezza fit-tali trinità. Id-dlam tal-parkeġġ ta’ biswit il-binja militari mdawra fi skola tal-arti u d-disinn, inbidel f’illuminazzjoni goffa daqs ground tal-football, u l-ġnien sar miżgħud dawl isfar atmosferiku, baxx mal-art, fejn ħafna saru jiġu għal xi date ħelwa, inkella jbewlu l-kelb mad-dawra tal-Victoria Lines, li jaqtgħu ħesrem max-xibka li ddawwar il-Fortizza tal-Mosta. Top of the World żgħir, jagħlaq għall-karozzi u forsi jipparkjaw erba’ karozzi kollox wara xulxin. Jekk tasal tard, jew fil-ħondoq tal-lejl, hawn jaf ma ssibx issorġi, u jkollok timmanuvra ddawwar ’il barra, bid-dawl jagħti għal ġol-vetturi wieqfa, jaqbad silwetti movimentati f’mumenti ta’ passjoni u ħġieġ. Jew jikxef tnejn ipejpu, jew jagħtu daharhom lil xulxin. Ħafna drabi tispiċċa ddawwar fi dlam ċappa, bl-amment, kontroll sħiħ tal-vettura b’intwizzjoni, għax bid-dawl mixgħul tħossok qisek is-searchlight tal-Ingliżi tgħarrex għal xi għadu ġej bil-vapur minn fuq l-orizzont. Allura titfi biex tkun edukat u ma tarax xeni privati, li taħt is-satra tad-dlam imperreċ fuq għolja qasma, jissarrfu f’xeni semipubbliċi.
- 3 002 kelmiet
- Awwissu 2023
Bil-Moħbi fil-Beraħ

Omar N’Shea
Matul il-ġurnata, il-Ġnien, kif kien jissejjaħ, kien post għall-familji, għall-pikniks u għat-tfal biex jilagħbu fuq il-bandli; billejl, il-Ġnien kien isir spazju għall-ħufar u għas-sess, speċifikament għas-sess bejn l-irġiel. Irġiel gay kienu joħorġu sal-Ġnien, waħedhom jew ma’ xi ħbieb, biex jgħidu kelma jew biex isibu ftit intimità u privatezza fil-beraħ. L-irġiel li fil-lejla tal-qtil ta’ Alfie kienu fil-Ġnien tal-Gżira ma kontx normalment tarahom miġburin hekk flimkien f’nofs ta’ lejl. Kont, minflok, tilmaħhom jimxu waħedhom ’il fuq u ’l isfel fuq il-bankina bejn it-triq ta’ ġewwa li tagħti għall-baħar u l-ġnien innifsu, jew jimxu waħedhom ġewwa l-arbuxelli u s-siġar. L-etikett tal-ħufar kien jirrikjedi li s-“sinjorini”, jiġifieri l-irġiel gay u out, jisseparaw meta jaslu u taparsi qegħdin waħedhom għax l-irġiel straight — “normali” — li jinżlu jħufu kienu jitkexkxu jekk jaraw roqgħa sinjorini jħufu flimkien, u allura ma jazzardawx jersqu viċin.
- 44 minuta awdjo, 5 197 kelma
- Settembru 2023
Bur Mgħeż #1

Omar N’Shea

1. Ftit qabel dfint ’l ommi, mort infittex qabar
Bur Mgħeż għeb fil-baħħ. Sparixxa. Kieku ma kinux dawk l-uħud li jsostnu li semgħu lil missirijiethom isemmuh, kont taħseb li ivvintah Napuljun Tagliaferro f’konġura ma’ Temi Zammit. Anki l-isem sparixxa, u sparixxiet ukoll il-grammatika tal-istat kostrutt tiegħu. Imma kif iġġibu lura mill-mewt? Kif toħorġu minn qabru stess? F’dawn l-esejs li ġejjin se nipprova nirkupra ’l-Bur Mgħeż minn għejun differenti. Mill-memorja tal-Imqabbin, fejn mhuwiex sit arkeoloġiku li kellu okkupazzjoni ristretta għal perjodu determinat, imma lokalità ta’ ħafna identitajiet u ismijiet; “ta’ Bur Mgħeż”, “Tal-Isqof”, “Tan-Naxxari”, “ta’ Ċetta Pizzi”. Mill-arkivji nazzjonali fl-isptar Santu Spirtu, fejn sibt l-ewwel konferma li la Tagliaferro u lanqas Zammit ma kienu qed iħarrfu. F’dawn l-arkivji, Bur Mgħeż jinqabad jissielet bejn il-portafoll ta’ proprjetajiet tal-Isqof, il-but tal-familja għonja u filantropika Tan-Naxxari, il-kittieb Alfons Maria Galea u protagonisti oħrajn li b’xi mod jew ieħor sabu mod kif idawru lira minnu.
- 59 minuta awdjo, 7 051 kelma
- Ottubru 2023
Bur Mgħeż #2

Omar N’Shea

2. Dfintha fil-libsa li mietet fiha
Fl-immaġinarju Malti, l-esproprjazzjoni tal-art minħabba sejbiet arkeoloġiċi għandha post kurjuż ħafna u tqanqal emozzjonijiet ambigwi. Waqt li qed nimxu fl-Isqaq tal-Isqof, infittxu bit-tromba l-fdalijiet tat-toqob tal-Għar ta’ Bur Mgħeż fil-ħitan tal-barriera tal-armata maġenb l-ajruport, Frans qalli li missieru kien jiftaħar li taħt id-dar tagħhom kien kollu oqbra: il-kuntrattur kien radam kollox bis-siment u ma qal xejn għax jiġu tal-Gvern u jwaqqfulek ix-xogħol. Imma Frans kien ambivalenti dwar dan. Ta’ ġuvni kien jaħdem fil-barrieri imma wara li spiċċa l-iskola kompla l-Università. Studja, qara, u llum jagħmel repliki żgħar tal-figurini Neolitiċi ta’ Malta għall-gost. Meta jmur jistad matul il-lejl ma’ xatt il-baħar taħt l-irdum tal-Imtaħleb, inaqqax uċuħ fuq iċ-ċagħaq lixx biex ma jkunx waħdu. Darba nżilt miegħu u wrieni l-uċuħ ta’ dawk li miegħu jgħaddu l-lejl jistennew li r-ril tal-qasba jiġbed. Qalli li oqbra hawn biżżejjed; m’hemmx għalfejn nossessjonaw bil-passat. Kampjun żgħir biżżejjed. Kellimni fuq l-idea li tordom il-qedem, u li miegħu terġa’ tidfen il-midfun. Ħadd ma jiftaħar li kisser xi sejba; it-tifrik m’hemmx ġustifikazzjoni għalih. Imma li terġa’ tordom kollox iva. Wara kollox, mirdum kien, u billi noħorġuh ma jfissirx li qed nistudjawh sew, jew li għandna l-apparat biex neżaminawh u nerġgħu npoġġuh lura f’postu. L-iskavi wkoll huma selħiet f’laħmet l-art, ftuq tal-materja tal-passat li laħqet tfarrket, tmermret, tbielet u saret ħaġa waħda mal-konglomerat ta’ madwarha. Qalli li kif jaħsibha hu, għalkemm il-Gvern jesproprja sit biex jieħu ħsieb il-qedem ta’ ġo fih, biex jipproteġih, biex tiġi studjata s-sejba u b’hekk jikber l-għarfien tagħna tal-passat, fil-verità f’dan id-diskors jiġu fuq quddiem il-bżonnijiet elitisti tax-xjenza. Ħafna drabi dan jiġi ġġustifikat bħala wirt nazzjonali, lokali, jew anki universali u minħabba f’hekk jitwarrbu kemm il-bżonnijiet tal-komunità kif ukoll ir-rabtiet li l-komunità eżistenti għandha mal-lokalità.
- 61 minuta awdjo, 7 137 kelma
- Novembru 2023
Bur Mgħeż #3

Omar N’Shea

3. Qegħedtha ġo qabar fuq l-Għolja tal-Ħorr
Wasalt l-Imqabba minn Ħal Lija bil-pass. Dħalt mit-triq tas-Siġġiewi għan-naħa Ta’ Kandja, dort fejn il-Ħabel ta’ San Pawl għal Tas-Sejba u ksirt fuq ix-xellug għall-inħawi ta’ Ħabel ix-Xiħ. Fit-triq Ta’ Kandja, taħt ix-xemx ta’ nofsinhar, kien għaddej konvoj ta’ trakkijiet tal-kostruzzjoni, wieħed wara l-ieħor. M’għadhomx it-trakkijiet tal-kabina ħamra mżejna bit-tberfil u l-laqmijiet tas-sidien, iġorru vjaġġ knaten għall-bini; issa Iveco u Leyland DAF iġorru terrapien u materjali kimiċi impurtati. It-triq dejqa, u t-trakkijiet isuquhom maġenbek. Id-duħħan li joħroġ maħnuq minnhom jitħallat mat-trab li r-roti jtajru minn mal-ġenb tat-triq, munzelli trab fin griż li jidħol fil-pori ta’ ġismek u ġo ħalqek. Trab li jidfen kollox taħtu, inebbaħ li kollox irid jerġa’ jintradam. Mal-ġenb tat-triq, it-trab jitħallat ma’ pakketti u loqmiet tas-sigaretti mgħaffġin, biċċiet tal-ħobż niexef, fliexken tal-plastik mgħattnin, xtieli tal-ferla ta’ Malta, qanċlita u liftija ħerġin minn ġol-ħitan tas-sejjieħ. Il-ħsejjes anzjużi tal-vetturi, il-brejkijiet f’salt meta jindunaw bik miexi, il-ħornijiet ittikati biex iżżul min-nofs, il-gass ivenven tal-karozzi bin-nitro, id-diski jċerċru mill-vetturi, it-tħaffir fit-toroq bil-gafef jissieltu biex jifqgħu l-art, u t-tluq ta’ ajruplani minn Ħal Luqa għal fuq il-medda tat-Tramuntana tal-gżira flimkien jikkonfoffaw biex joħolqu s-sonorità tat-triq Ta’ Kandja fid-daħla tal-Imqabba. Meta nżilt minn Sqaq Buhar u dort għal Tal-Isqof, is-sħana kienet fnietni u sibt kantuniera dellija mal-ħajt tal-barriera ta’ quddiem il-ħofra fejn kien hemm l-Għar ta’ Bur Mgħeż. Ta’ min kienet il-barriera ma nafx, u allura lanqas naf isimha, imma mal-ħajt tagħha sibt biżżejjed dell u kenn biex nistrieħ. Tfajt fuq rasi l-ilma kiesaħ kollu li kelli imma nxift f’ħakka t’għajn. Ħarist madwari. Meta tħares konxjament lejn dak li hu l-familjari, tibda tinnota li qisek qatt ma tkun ħarist lejh qabel. Meta tifli sew dak li mingħalik taf b’għajnejk magħluqin, issib li hu stramb, qisu nbidel quddiem wiċċek u int ma ndunajtx, bħallikieku xi ħadd qarraq bik u wriek ħaġa b’oħra. Qisu dak li naħsbu li nafu sew, fil-verità mhu xejn ħlief ideal effimeru. Tieqaf u taħseb fuq ismek fit-tul u wara ftit tintebaħ kemm hu aljen, kemm m’għandu x’jaqsam xejn ma’ dak li int mingħalik li int. Tħares lejk innifsek biex issib min int fuq it-territorju tal-ġilda mifruxa fuq l-istrutturi anatomiċi ta’ ġismek, u ma ssibekx. Dawwart ħarsti sew lejn il-barriera u rajt xtieli tal-kappar ħerġin mix-xquq tal-ħitan tas-sejjieħ li jdawruha, tawwalin bħalma qatt ma rajthom qabel, ixebilku ’l isfel għal fuq il-ħajt tal-barriera — qoxra trab jitmermer tal-franka safranija li anki fil-qilla tas-sħana tidher niedja — u jiltaqgħu mat-tlugħ tas-siġar tat-tin li kibru mill-qiegħ. Il-kappar u t-tin kienu f’patt bejniethom biex jgħattu d-dagħbien, li kien mimli ċagħaq u ħamrija. Siġar tal-ħarrub u tar-rummien, molol tas-saqqijiet imsaddin, kisi tal-ħitan tal-kmamar tal-banju mormi, forn tal-kċina, terrapien tal-gafef: ix-xquq tal-barriera ta’ maġenb Bur Mgħeż iġorru mirduma ġo fihom it-tifkiriet tal-ewwel ġisem mejjet li tniżżel ġo fihom, imqiegħed ikkurat u mżejjen fil-kurituri mdallma tad-dagħbien taħt l-għelieqi fejn ġrew iċ-ċriev.
- 58 minuta awdjo, 7 590 kelma
- Jannar 2024
Bur Mgħeż #4

Omar N’Shea

4. Ħallejt it-tebut għal ġisimha biss
Il-biċċiet tal-fuħħar mifruxa u mxerrda fl-għelieqi fi Triq in-Namur fuq l-għolja tal-Iklin — li ġġib quddiemek il-medda ta’ art li tiġbed mill-Imdina fuq il-lemin għal Ħal Luqa, Ħal Saflieni u Raħal Ġdid u tiftaħ fuq il-Belt fuq ix-xellug — jixhdu li fejn in-nassaba Naxxarin firxu l-imnasab tagħhom kien hemm, fuq il-quċċata tal-għolja, binja megalitika fiż-żmien Neolitiku. Xhieda oħra ta’ dan huma l-megaliti tal-franka mixħutin ’l hawn u ’l hinn, uħud minnhom illum b’avviżi miktubin fuqhom b’żebgħa ħamra li jfakkruk biex iżżomm nadif mill-ħmieġ tal-klieb. Il-passaġġ żgħir li jagħti għal ġewwa tal-għelieqi fejn hemm l-imnasab għattnuh taħt saqajhom l-ewwel nies li telgħu fuq din l-għolja. Wittewh għan-nassaba li llum tkompli tressaqhom ’l hawn l-art ġebbieda eluf ta’ snin wara. Ir-rovini Neolitiċi jagħtu affordanza tajba lin-nassaba: ħadd mhu ġej itella’ xi blokka u allura s-siġar tal-gamiem u l-kalamenti tal-insib jibqgħu hemm ġo nofs radam il-qedem. Fis-sirda Novembrina, xħin jibda jbexbex, jibda ċ-ċenċil tat-tkissir tal-megaliti biex titgħatta d-dura tal-kantun tal-franka riċiklat b’qoxra ta’ ġebel selvaġġ. L-imnasab fuq il-wita bejn Ħaġar Qim u l-Imnajdra wkoll imtellgħin bi knaten tal-franka tal-Qrendi u l-Imqabba, u miksijin b’qoxra tal-qawwi maqtugħa mis-saffi tal-Magħlaq bħallikieku n-nassaba komplew it-tradizzjoni tal-bini megalitiku bil-qawwi fuq barra u l-elementi interni tal-franka. Fl-imnasab tal-għelieqi tad-Debdieba jibda l-ikkurdar: xbieki mifruxa, molol mal-kalamenti, xbieki miftuħa fuq in-naħa tal-ħaxja, il-lasti mwaħħlin mar-rażżi, il-qfiel u ċ-ċfuf maqfula. Id-dikojs tal-gamiem lesti f’posthom u l-gabjetti mqiegħda. Il-lanez tal-ġogi marbutin fejn is-siġġu fid-dura. Il-gamiema bil-kappun imxekkla u marbuta fuq is-seffut. Id-Debdieba ġebbieda, kien qalli l-Mija waqt li kien qed iqalleb fil-kantuniera tiegħu f’Bur Mgħeż ħdejn il-kaxxi tan-naħal, ifittex biċċa qasba. Il-Mija jiddiletta bis-sfafar, u għalkemm qatt ma qalli hu, smajt li kien jinqala’ sew, tant li l-Imqabba jgħidu li kellu esebizzjoni tas-sfafar l-Amerka. Qalli li hemm ħafna tipi ta’ sfafar: is-suffara tat-tgeġgiġ, għall-ġojjini, qisha buttuna tar-ram li titfagħha bejn snienek ta’ quddiem u tonfoħ fiha; iz-zekzieka tar-ram u lakstu, tiġbed il-pluvieri bil-ħoss li joħroġ minnha meta tagħfasha u titlaqha. Imma l-Mija kien jedha jagħmel is-sfafar tal-pluvieri mill-qasab tal-bambù. Omm Shaun qaltli li missierha kellu suffara jgħidulha l-“badabut” u missieru qalli li l-Mija kien ilu jfittex mod kif jagħmel suffara aqwa minn kull suffara oħra: ipprova minn kollox, anki lasti tal-biljard u lasti tal-ixkupi. Għamel żmien twil jonsob bis-suffara tal-ġebla tal-franka. Imma fl-aħħar, l-aħjar suffara li għamel għall-pluvieri kienet magħmula mill-għadam ta’ annimal li sab ġo barriera. Il-Mija kien qalli li ta’ tifel kien diġà jaf ibarqam u jparpar bħall-ħamiem u l-gamiem. Qalli kif kienu jaqsmu minn Bur Mgħeż għad-Debdieba, minn fejn il-kappella ta’ Santa Marija fejn illum hemm ir-runway, biex jaslu fuq il-mansab. Meta ġejt biex nasal hemm jien, kelli ndur bil-pass minn Tas-Sejba għal Ta’ Kandja u mbagħad fuq il-lemin biex nimxi tul it-Triq ta’ Ħal Farruġ. Ħarist ’l isfel ġol-barrieri mimlijin bil-ħamrija u siġar miżgħuda bil-larinġ, u minn ġol-ħofra tal-Ħabel ta’ San Pawl smajt it-tgedwid tal-ħassieba tas-seklu l’għadda, jitħaddtu u jixorbu u jieklu u jimpikaw bl-għerf tagħhom. Hemm kont niltaqa’ ma’ Oliver Friggieri u Joe Grima u Fr Rene, qaltli waħda min-nisa ta’ Triq il-Parroċċa. Bqajt nieżel man-naħa tat-Torri ta’ Wilġa u dort fuq ix-xellug biex nibda nimxi lejn l-għelieqi ta’ fuq il-wied. Żammejt ħarsti fuq ix-xtieli tal-mansab fejn waqaft inħares lejn serbut megaliti li, bħan-Naxxari qablu, iċ-Ċaqnu ċarrat minn laħmet l-art: spettakli ġeoloġiċi b’kull folja daqs żewġ sulari mqiegħda waħda ħdejn l-oħra bħallikieku reġgħu ġew fostna l-ewwel kuntratturi u bennejja fuq il-gżejjer. Ersaqt lejhom u lmaħt warajhom muntanja ġebel tal-franka fuq xulxin. Imxejt sieket lejhom, daħħalt ħarsti ġod-dell tal-għerien ta’ bejniethom, il-frisk ħelu tal-franka li jhennek taħt il-qilla tax-xemx. Il-kobor tal-ġebel isaħħrek meta tkun taħtu u tmissu, tiżnu b’għajnejk, u fi mnifsejk tħalli tidħol l-umdità tal-ħamrija u l-għeruq tax-xtieli mqaċċtin u għadhom imwaħħlin miegħu, bħal dras il-art maqlugħin friski minn ġol-ħanek. Dak li għandna, kien qalli Frans, franka! Taħt saqajja, fuq ix-xeqliba tal-art li tibda tixħtek ’l isfel lejn il-ġebel kbir irrumblat fil-qiegħ tal-wied, rajt qtugħ rettangolari fil-wiċċ tal-blat, bħal oqbra dojoq tat-trabi li bħalhom kont rajt waqt li kont qed infittex l-oqbra fuq ix-xagħri ta’ Santa Margerita ma’ Russell u Aiden. Aiden kien qalli li forsi n-nies ta’ żmien il-bronż kienu jagħmlu x-xtieli tal-għeneb fihom, jew forsi jaħslu l-ġlud tal-annimali wara li jbiċċruhom u jqaxxruhom, u jħallu d-dmija jċarċru fil-kanali dojoq u baxxi li hemm ħdejhom iserrpu ’l isfel. Kmamar abbandunati bil-barumbari meqrudin, passaġġi ta’ siment mixħut u mwitti dan l-aħħar, xatba wara l-oħra magħluqin, bibien f’nofs imkien imsakkrin: id-dawra tal-mansab konfoffa biex jew jobżqok ’il barra, jew jaqflek ġo nofsu. Tikka ħamra tiskariġġa: xi sponsun! Smajt leħen il-Mija: il-ġarġir isfar ta’ taħt saqajk jagħmel għalih il-ġojjin. It-tillier u x-xarbekk, dawk għall-ekri. L-għobbejra għal tal-għana. Poġġa fit-tarf tal-wita jħares ’l isfel, radam ta’ ġebel imrembel mal-għargħar tal-ilma li eluf ta’ snin ilu niżel minn Ħad-Dingli għall-port tal-Marsa, iħares lejn il-marki ta’ tidwir u rrumblar fl-uċuħ tal-ġnub tal-wied u l-għerien, l-għelieqi u l-imnasab, jonfoħ fis-suffara li kien qed ilesti u qalli: hawn kienu jgħixu d-deffiena ta’ Bur Mgħeż.
- 93 minuta awdjo, 10 568 kelma
- Mejju 2024
Bur Mgħeż #5

Omar N’Shea

5. Id-difna tal-memorji
Is-sit ta’ Bur Mgħeż jisfida l-bijografija arkeoloġika stretta tal-post; huwa proprju l-istatus ontoloġiku tiegħu bħala rovina li żamm lill-arkeoloġija milli tapproprjah u għalhekk tillimita l-impenn tiegħu mal-inħawi ta’ madwaru u mal-memorja tal-komunità li tiftakru. L-ambigwità materjali u bijografika tal-post, għalhekk, issalvah mill-politika tal-patrimonju mmexxija mill-kapital li jbiddel is-siti f’parks għat-turiżmu. Kif inhuma llum, il-fdalijiet huma parteċipi kif ukoll aġenti attivi fit-trasformazzjoni u l-użu mill-ġdid tal-ispazju tal-barriera. Dan iqajjem riflessjoni fuq il-memorja u t-telf fi ħdan il-komunità tal-Imqabba. Bl-istratifikazzjoni kumplessa tiegħu, min-Neolitiku sa żminijiet moderni, Bur Mgħeż joffri metafora li forsi tista’ tgħinna nagħmlu sens mill-fdalijiet bħala palimpsesti li fihom insibu narrattivi u tifsiriet multipli, kull saff jiżvela aspetti differenti tal-interazzjoni tal-bniedem mal-ambjent filwaqt li l-perċezzjonijiet differenti tal-materjalità tal-ġebla tal-franka — kemm bħala riżors, kif ukoll bħala simbolu tal-wirt kulturali, jew kodiċi semjotiku ta’ rovina — jenfasizzaw in-natura suġġettiva u effimera ta’ kif nifhmu u nivvalutaw id-dinja materjali. Fl-istess ħin, Bur Mgħeż jisfida wkoll lill-arkeoloġija biex issib metodi li bihom tkun tista’ “taqra” u tifhem siti li għebu għalkollox jew kważi.
- 75 minuta awdjo, 8 192 kelma
- Ottubru 2024
Dwar sens ta’ ħarifa

Kurt Borg
Nazzarda ngħid li l-esej biddilli ħajti u l-mod kif inħares lejha. Ngħid dan bir-riskju li dal-kliem jinstema’ klixè. Infatti, għalija l-esej bħala tip ta’ kitba jitgeżwer f’dan ir-riskju. Ħafna drabi, jien u nikteb l-esej, kien ikun hemm vuċi ġo fija li tgħidli: “Imma min se jimpurtah minn din il-kitba personali? Dawn il-memorji huma sinifikanti għalik biss.” Dan hu riskju reali ħafna. Li nista’ ngħid hu li jkun żball jekk l-esej personali jipprova jħares biss ’il ġewwa jew lura biex bħallikieku jaqbad xi ħaġa pura u verġni. L-esej sabiħ meta jkun kapaċi jfettaħ, iwessa’ u jespandi lil hinn mis-singolarità tal-Jien sabiex qarrej li ma jafekx jista’ jieħu xi ħaġa minnu. U minnek.
- 36 minuta awdjo, 4 119-il kelma
- Awwissu 2024
Es Sidr #1

Omar N’Shea

1. Għasafar tal-passa
Darba, waqt dagħdigħa bħal tas-soltu biex nara x’se nsib fil-cupboard ta’ taħt, bqajt inqalleb iktar fil-qiegħ u kien ħareġ dal-file li għandi f’idi llum minn ġo basket tal-plastik isfar. Kien bejn files oħra ta’ ditta Amerikana taż-żejt u karti tal-ittri ta’ ditta li m’għadnix niftakarha. It-toqol tal-file kien mill-ewwel tani indikazzjoni li l-kontenut tiegħu kien importanti u li kien qed jinħeba. Ftaħtu immedjatament u mal-ewwel daqqa t’għajn indunajt li kien fih skoss ittri li kien kiteb Otman Salem Otman lil ommi. Il-kitba tiegħu tixbah ftit lil tagħha. Kitbilha ħafna. Kitbilha spiss. Kont naf min kien, però kont rajtu darba biss, u kont għadni wisq żgħir biex niftakar iktar minn dik il-memorja fuġġenti u effimera li għandi ta’ raġel sħaba f’żona tal-moħħ distanti immens. Nassoċjah ma’ dar żgħira l-Gżira li xi kultant ngħaddi minn ħdejha u nħokk mal-ħajt biex inħalli mal-ġakketta ftit trab mit-tmermir tal-faċċata, ma’ banju ilma sħun ifuħ, ma’ qmis bajda mgħoddija. Però l-memorja li għandi tiegħu tieqaf hemm. Ġieli nara ismu f’xi ċertifikat maħruġ mill-Insinwa, ġieli jkolli niktbu meta nkun qed nimla xi formola, u m’ilux staqsewni għalih biex joħorġu ċ-ċertifikat tal-mewt t’ommi. Il-bqija, baħħ. Niftakar li dakinhar li sibt il-file, kont qrajt biċċiet minn ittri differenti f’salt, u bdejt ngħaqqad kelma minn hawn u kelma minn hemm, u bnejt storja ġo rasi fi ftit minuti. Fl-immaġinarju tiegħi ta’ tfuliti u żgħożiti, dwar Otman kelli biss storja waħda, li spiss kont nirrakkonta lili nnifsi meta t-tfal l-oħra kienu jistaqsuni min hu missieri. Niftakar ħasda kbira dakinhar li smajt leħnu u rajt kliemu għall-ewwel darba f’dawn l-ittri.
- 12 939 kelma
- Ottubru 2024
Es Sidr #2

Omar N’Shea

2. Ramel u muntanji
Qattajt il-vaganzi tas-sajf tal-1980 kważi kollha d-dar t’ommi tal-Iklin. Il-patt magħha biex noqgħod hemm u nkun nista’ ngħum sa billejl, kien li nagħti daqqa t’id, nieħu ħsieb l-annimali, naħsel il-karozzi u niżbogħ ix-xatba. Il-pixxina kienet id-dinja tiegħi: nifta’ l-ġebel fin-naħa l-fonda u nogħdos għalih, intellaq ma’ min jinżel jgħum, u nara x’qabża se nivvinta: jew gabrijoli minn fuq il-madum jew għal rasi minn fuq il-bejt. Ngħum min-naħa għall-oħra u lura fil-qiegħ u nżomm in-nifs. Nitla’ niekol il-patata maxx, nagħti l-laħam u l-ħut bil-moħbi lill-klieb, u nerġa’ ninżel fl-ilma. Is-sajf tal-1980 ma lbistx flokk wieħed. Għamilt sajf bil-malja, norqod, inqum, ngħum u ninħasel fiha. Kienet malja żgħira, bi strixxi ħomor u blu, u stilel bojod — bandiera tal-Amerka. Fid-dar tal-Iklin tgħallimt naqra, nigdeb, innaddaf l-annimali, nagħżaq, ngħum, nitkellem bl-Ingliż, u nibża’. Speċjalment nibża’. Ta’ tifel kont dejjem nibża’ mid-dlam, u l-Iklin kont noħlom li hemm l-erwieħ għaddejjin purċissjoni minn wara l-bieb tal-ħġieġ tal-kċina u jduru dawra mas-siġra l-kbira tal-berquq, iġorru rashom f’idhom. Qatt m’għedt lil ħadd li kont narahom fil-ħolm, u qabel norqod kont nagħfas l-imħadda fuq wiċċi u meta nkun kważi se nifga ngħid lili nnifsi, aħjar nibża’ milli mmut. Ħabib tiegħi fil-klassi għamel żmien twil jgħidli li jara x-xitan jistennieh ġej mill-iskola fuq it-taraġ li kellhom malli tidħol mill-bieb. Jien, l-erwieħ tiegħi żammejthom għalija. Biss, il-biża’ fi tfuliti xi drabi kien jieħu xejra iktar konkreta. Is-sajf tal-1980, żewġ ħallelin kienu daħlu fuqna f’nofs ta’ lejl waqt li jien kont rieqed ma’ Filumena, omm il-mara t’ommi. Ommi kienu l-Gżira, xogħol. Jien kont rieqed ma’ Filumena, hi fil-kamra tagħha maqfula biċ-ċavetta u jien fil-kamra tiegħi, l-ewwel waħda wara l-bieb ta’ barra, fuq ix-xellug, bit-tieqa tagħti għax-xatba. Qajmuni d-dawl ta’ karozza u l-inbiħ tal-klieb. Għall-ewwel ħsibt li kienu waslu ommi u allura għalaqt għajnejja biex norqod. Imma ftit minuti wara li rajt id-dawl tal-karozza jintefa, bdejt nisma’ ħsejjes u tgedwid mhux tas-soltu. Kienu tnejn. Bdejt nismagħhom jissaraw mal-bieb ta’ barra.
- 13 008 kelmiet
- Mejju 2025
Es Sidr #3

Omar N’Shea

3. Kibli
Moħbija fl-album tan-nanniet kien hemm tliet ritratti oħra li kienu meħuda f’dan iż-żmien ukoll. Minnhom insir naf li fl-aħħar tas-sena marru s-Salini Bay Hotel, jieklu, jixorbu u jiġbdu r-ritratti tax-show li kien hemm il-Pharaoh’s Den, ta’ żeffiena nisa bojod u twal u rqaq jiddandnu b’kostumi mżejna bil-lewlu, l-antaċċoli u r-rix. F’Diċembru kienu marru wkoll il-Buskett Road House. Hemm ritratt wieħed tiegħu u tagħha flimkien: ommi liebsa din il-libsa sewda Marokkina bħal kaftan tal-bellus bil-ħjata kulur id-deheb mal-għonq. Kienet il-libsa li kien xtralha u li kien riedha tilbes biex titrawwem fil-kultura Libjana li kien kitbilha dwarha. Kienet il-libsa mdendla fil-gwardarobba tal-kamra ż-żgħira għand in-nanna. Fl-ittri kien diġà beda jinsinwa biex tiffemminizza ruħha, biex tilbes bħal tfajliet oħra, biex titgħallem tkun fil-kumpanija tan-nisa, biex tagħmel affarijiet li huma eleganti, biex titkellem b’vuċi baxxa u b’ton delikat. U forsi ommi kienet qed tipprova tikkonforma dan iż-żmien? Jew forsi kienet għadha qed tipprova tagħmel sens mill-identità u s-sesswalità tagħha? Naf li fir-ritratti tagħha meta kienet waħedha, ħdejn il-karozzi li kellha, ommi kienet diġà bdiet tibdel id-dehra tagħha f’waħda l-ewwel androġena u mbagħad aktar maskili. Imma forsi ma’ Otman kienet qed tesperimenta? Forsi kien opportunità? Leħħa ta’ kosmopolitaniżmu? Forsi kien xi ħadd li setgħet timraħ miegħu? Forsi riedet wild biex tkun tista’ tidħol fil-loġika ta’ riproduzzjoni normattiva għan-nies omosesswali, u allura wara t-twelid tiegħi setgħet tieħu n-nifs fil-liżbjaniżmu? L-omm liżbjana kienet tnebbaħni li ma nistax nibqa’ ninħeba wara l-omosesswalità tiegħi biex niġġustifika l-fatt li ma rridx tfal. Ħafna qabel wennisni d-diskors dwar il-falsità tal-kontinwità normattiva, għal snin twal ġarrejt toqol kbir u sens ta’ ħtija li kont jien li waqqaft il-linja ta’ niesi b’din id-deċiżjoni. Darba qaltli li kien madwar iż-żmien li ltaqgħet ma’ Otman għat-tieni darba li l-omosesswalità kienet għadha kif daħlet, jew forsi aħjar ħarġet, fid-diskors pubbliku, li hi stess bdiet tqis b’serjetà possibbiltajiet ġodda ta’ kif setgħet tifhem lilha nnifisha.
- 13 164 kelma
- Ġunju 2025
Es Sidr #4

Omar N’Shea

4. Nafta
Nibda nqalleb fl-album tat-ritratti tat-tieġ tagħhom, album abjad ikkuttunat b’nagħla fuq in-naħa tax-xellug u żigarella roża marbuta ċoff ħdejn il-kliem “Our Wedding” miktub bil-magħqud kulur il-fidda. Kien ikkurdat sew però ommi kienet ħallietu għand in-nanniet u qatt ma reġgħet ħarset lejh. Kien dejjem jiġri fid-dar minn kexxun għall-ieħor u jien spiss kont niftħu biex inħares sew lejn Otman u nqalla’ lili nnifsi niffissa fuq xagħru mġiegħed u ppettnat la ġenba. Fir-ritratti tat-tieġ, il-ġilda tiegħu tidher iktar skura milli tidher f’ritratti oħra. Fihom jidher imdejjaq, mixrub, imdawwar b’salt nies li jistkerrah. Jidher skomdu, qisu ’qas jaf iġib ruħu sew magħhom. Għajnejh qatt ma jħarsu direttament lejn ħadd. Xi ħaġa fil-mod ta’ kif iżomm lilu nnifsu turi li għalkemm mill-istess klassi soċjali tagħha, hemm differenzi li huma viżibbli, u ma jimmappjawx sew fuq xulxin. Mir-ritratti tat-tieġ jidher ċar li l-familja tagħha storbjuża, ferrieħa. Mill-ittri li bagħtilha hu, il-familja tiegħu tinstema’ mistħija u tal-ġabra. It-tieġ kien hemm il-qraba kollha: il-kuġini t’ommi ħelwin u jidher ċar li klassi aħjar minn tagħna għax zijitha Karmena kienet iżżewġet tat-tajjeb u saret pulita. Salvina wkoll kienet hemm, xagħarha qagħqa, geddumha boċċa, għonqha mlaħħam u mdendel, tiddandan b’kowt eleganti twil sal-art bil-fer mad-dawra tal-għonq u l-pavri. Tidher xurbana, għajnejha sakranazzi għandhom tleqqija brillanti, u rasha se tixpakka l-aħħar bil-pressjoni għolja u d-daħq tad-disprament. Nerġa’ naħlef miegħi nnifsi li xi darba mmur infittex u nistaqsi sew dwarha. Kien hemm ħuha Salvu, twil, imġissem, sabiħ u nejjieki u martu Mary b’libsa faqgħa bajda u sewda b’qafla tal-bellus iswed marbuta ma’ qaddha taqbad il-moda tas-sebgħinijiet. Kien hemm missierha, Saver, boqni u wieqaf, dahru miġbud lura, gustuż u ruxxan, u oħtha Janey, doċli u bi tbissima fissa ta’ mara raħlija li taf biss l-affett tal-mistħija. Imma tiddomina r-ritratti kollha fl-album kien hemm in-nanna Kelina, xagħarha qasir innukklat għall-okkażjoni bir-rollers il-kbar u liebsa libsa twila sal-art kulur aħmar demmi mżejna b’gamewwa tal-Fabiola fuq sidirha, dik il-mara bil-velu aħmar impittra fil-profil minn Jean Jacques Henner u li kont issibha f’kull dar imdendla mal-ħajt tas-salott jew tal-kuritur, spiss flimkien mat-tifel bil-libsa bluna ta’ Thomas Gainsborough. Għand in-nanna Kelina, apparti l-Fabiola fuq frejm ovali dendula fil-kuritur, kien hemm Miss Murray ta’ Thomas Lawrence fis-salott, u kien hemm żewġ stampi tat-tallaba ta’ Murillo fil-kamra tal-ikel. In-nanna kellha ħabta tixtri l-inkwatri bin-nifs mingħand Toni tal-fajjenza jew mill-Ħamrun, inkwatri li, meta jien bdejt insir konxju tal-klassi baxxa li niġi minnha, kienu jġegħluni nistħi meta jiġu għandna sħabi. Kont nixtieq li minflok dan l-imbarazz tal-ħabba gozz kellna pitturi taż-żejt mal-ħitan tad-dar u mhux tfal Vittorjani stampati fuq biċċa njama li l-puliti kienu jistkerrhu. Fid-djar ta’ sħabi tal-iskola kien hemm pitturi ta’ avukati u tobba biż-żejt fuq tila, Preti u Favray, porċellana ta’ Delia, pasturi ta’ Napli; id-dar aħna kellna pasturi naïve tal-Bambin, ċeramika tar-riklami, u inkwatri kitsch. Imma kif turi sew Celeste Olalquiaga, dawn l-inkwatri u l-istampi joffru lill-klassijiet baxxi forma ta’ sostenn emozzjonali, mod kif id-dar tista’ ssir spazju sabiħ, post ta’ memorja u aspirazzjoni soċjali. Għal nannti u niesha, dawn l-oġġetti li ħafna jqisuhom bħala fallimenti estetiċi kienu frammenti ta’ maġija mitlufa, portali lejn dinjiet immaġinati fejn id-dinjità u l-eleganza huma aċċessibbli. Fis-sentiment iffriżat tagħhom, iżommu għaddej dak kollu li s-suq tal-arti ma jafx ikejjel: l-imħabba u l-qima lejn il-poetika tal-ħajja ta’ kuljum. Illum ninħasad xħin inħares sew lejn ir-ritratti tat-tieġ u nara lil nannti bil-Fabiola: Santa Fabiola, wara kollox, hija l-qaddisa patruna taż-żwiġijiet diffiċli, tan-nies divorzjati, tal-vittmi tal-abbuż u tal-adulteri. Ċert li nannti libset il-Fabiola għat-tieġ t’ommi għax kienet gamewwa mżewqa u mdawra b’ħajta deheb filugranu, u mhux għax kellha xi premonizzjoni fuq iż-żwieġ ta’ bintha. Tant inqas għax kellha xi idea, vaga kemm setgħet kienet vaga, li l-mara fil-gamewwa kienet qaddisa jew li x-xbieha tagħha kellha xi tifsira. Imma forsi l-Fabiola fuq sider nannti hija xhieda li s-simboliżmu jaħdem ferm aħjar meta jitħalla waħdu, imbiegħed mill-indħil u l-aġenzija tal-bniedem.
- 14 903 kelmiet
- Settembru 2025
Es Sidr #5

Omar N’Shea

5. Taġura
Meta naqra dawn l-ittri, inħoss bħal għadma ġdida tisponta fi griżmejja u żżommli n-nifs waqt li subgħajja ta’ jdejja jitremblu u jitgħaqqdu u xħin niġi biex inniżżilhom fuq it-tastiera u nikteb, jaqgħu fuq l-ittri ħżiena u nibda nħarbex kliem insensat. Ninħasad u ninfexx inwaħħal fil-laqx ġenetiku li tefagħli ġo fija Otman meta niftakar kemm jien stess, qabel qrajt dawn l-ittri, ħarist lejn niesi u stkerrahthom, kemm diġà minn età żgħira kien idejjaqni t-tmeċliq tal-ikel meta nkunu mal-mejda tal-kċina tan-nanniet, kemm kont nitqażżeż ħafna mill-ikel li kienu jieklu huma, kemm kont nitqalla’ — speċjalment meta kienu jiġu quddiem għajnejja l-imsaren mixħutin mal-art fuq il-paġni ta’ L-Orizzont mifruxin fuq il-madum tal-kċina meta n-nanniet kienu jħanxru l-fniek, iqaxxruhom u jnaddfuhom, kemm l-għajjat ta’ nannti kien iġegħelni nistħi kull darba li noħroġ u nimmaġina li l-ġirien kienu semgħu xi ġlieda mimlija dagħa u tgħajjir, kull darba li ziti kienet ittiha dagħdigħa kerha u tintefa’ tifqa’ rasha bid-daqqiet ta’ ponn, tigdem idha, issabbat mal-għamara u taqla’ l-ħwejjeġ tiegħi kollha minn ġol-kxaxen u tixħithom mal-art jekk nazzarda biss immur noħroġ flokk jew qalziet ta’ taħt biex nilbsu wara li tkun twiet l-indaf.
- 15 939 kelma
- Ottubru 2025
- Fruntieri/Paċi
Fejn Ħallejtha r-Rota Meta Ħrabt?

Karl Schembri

Introduzzjoni
L-immaġni tar-raġel bir-rota baqgħet f’moħħi għal snin twal mindu pproċessajtha u kienet ippubblikata. Meta faqqgħet il-gwerra fuq l-Ukrajna, reġgħet feġġet lura f’moħħi b’iżjed qawwa. X’sar minnu dal-proxxmu bla isem? Fejn mar bir-rota, dat-teżor żgħir imħolli lilu f’nofs dil-ħerba? U kienet proprju din l-immaġni f’moħħi meta ktibt “Fejn ħallejtha r-rota meta ħrabt?” X’sar minnu dar-raġel, u hemm xi ħadd li jimpurtah? Il-ġenerożità lejn ir-refuġjati Ukreni filwaqt li l-Ewropa tkompli tibni l-ħitan tal-fortizza kontra kulħadd, tfakkarna fil-barbariżmu tal-mexxejja tagħna. B’din il-poeżija, u l-oħrajn kollha miġbura hawn, ridt infakkar lill-mexxejja tagħna f’dan ir-raġel anonimu miexi bir-rota, li jista’ jmut bħala konsegwenza tad-deċiżjonijiet tagħhom.
- 461 kelma
- Ottubru 2025
- Fruntieri/Paċi
Fejn Ħallejtha r-Rota Meta Ħrabt? #1

Karl Schembri

1. Fejn Ħallejtha r-Rota Meta Ħrabt?
Ħallejt kollox warajk
ġarrejt gverta, ftit ħrieqi, lil bintek,
qsamt ix-xmara taħt il-pont imġarraf
imxejt fix-xita u fin-nixfa,
fuq art lesta tibilgħek,
fuq ibħra kulur id-dlam
’il bogħod minn darek,
’il bogħod minn fejn ħallejt kollox warajk:
iċ-ċertifikat tal-gradwazzjoni fl-arti mill-istitut tekniku
ir-ritratti kollha tal-familja — inkluż tiegħek ta’ ħames snin liebes ġlekk blu,
ir-rota ta’ meta kont tifel u li żammejtha biex tagħtiha ’l uliedek, xi darba,
il-kollezzjoni tal-bolli,
l-ittri ta’ mħabba li kitbitlek l-ewwel tfajla, moħbija f’kaxxa taż-żraben,
bagalja li siefret miegħek u ma’ missierek meta ma kellekx taħrab.
Fejn ħallejtha l-bagalja?
Fejnu l-bieb tad-dar li sakkart?
Ħriġt minn xi sqaq tal-belt il-qadima ta’ Mosul?
Jew ħadt il-baħar mix-xatt ta’ Ħodejda?
Jew forsi għaddejt taħt il-baraxx żibel mitfugħ fi triqtek mill-aljeni fix-Xejħ Ġerraħ?
Qsamtx mill-mini taħt l-art ta’ Gaża jwassluk f’ħalq il-faragħun Eġizzjan?
Jew forsi kont iżjed qribna? Bħalna?
X’kulur huma għajnejn bintek?
Dan l-aħħar ġew ċorma minn Kjiv.
Dawk jieħdu prijorità, dawk iżjed bħalna.
Dawk jeħtieġ jidħlu,
erħilha li sal-bieraħ konna ndaħħlu biss in-nisa jaħdmu fil-klabbs esklussivi tat-traffikanti bil-ġlekk.
Erħilha li sa dalgħodu għadna qed nippruvaw nisolħuhom fil-kwarantina waqt li nbigħu l-passaporti lill-biċċiera bi skieken isserrati tad-deheb.
- Ottubru 2025
- Fruntieri/Paċi
Fejn Ħallejtha r-Rota Meta Ħrabt? #2

Karl Schembri

2. Ħafsa
Għedt lili nnifsi:
“Le, Ħafsa, int mhix sejra ssir refuġjata,
int sejra fuq ġita,
vaganza — ara ħu l-make-up
u l-malja,
itfa’ xugaman ukoll
u l-krema tax-xemx
u l-kappell tat-tiben
u l-ktieb li għadek kif bdejt taqra.”

Tlaqt minħabba t-tifla.
Bħal missieri, ma ridtx inħalli darna taqa’ f’idejn l-irġiel armati
li qed jieħdu kollox.
Sptarijiet, djar, ħwienet, imħażen tal-ikel.
Ħamsin tarbija f’orfanotrofju ntqal li mietu bil-ġuħ
u min-nuqqas ta’ mediċini, elettriku, ilma.
Ħamsin tarbija f’orfanotrofju.
Ma fadalx tobba.
Ma fadalx ilma.
Ma fadalx elettriku.
Ma fadalx ħajja.
Ma fadalx tfal ifittxu l-ġrieden.
Ma fadalx ġrieden
f’Khartoum
f’belti.

Għedt lili nnifsi:
“Ħafsa, xi trid tipproteġi hawn f’darek,
meta l-belt inbelgħet u t-toroq qed jgħosfru
ta’ kuljum?
Xi trid tipproteġi mill-ħatfa
ta’ dawn iż-żewġ ġenerali,
ulied ir-regħba
li ddeċidew li pajjiżek sar tagħhom
u li dak li mhux tagħhom
se jinħaraq fil-fjammi —
il-kampijiet,
in-nisa tqal u l-morda,
dak li jifdal mill-istupri,
dak li jifdal mill-iġsma mhux għalkollox maħruqa,
dak li jifdal mill-bagalji
tqal wisq biex jinġarru,
dak li jifdal mill-ħwejjeġ mitluqa fit-triq,
dak li jifdal wara li ruħ il-belt
toħroġ biex minflokha
jidħol is-sid il-ġdid,
is-sid b’żewġt irjus
li tefagħna kollha ’l barra.”
- Ottubru 2025
- Fruntieri/Paċi
Fejn Ħallejtha r-Rota Meta Ħrabt? #3

Karl Schembri

3. Ażiż
Ara fejn spiċċajna, ejja ara
b’għajnejk. Ħrabna mill-ħmar il-lejl
tal-Kalifat l-iswed
u ara ftit hawnhekk,
ara fejn spiċċajna,
it-trab, ix-xemx, il-ħara,
hawn trabi għadhom qed jerdgħu,
hawn xjuħ ma jistgħux jimxu,
hawn nisa se jwelldu
u tfal jiġru
se jimirdu.
Kollha se jimirdu.
Fejn tefgħuna?
Mhux pajjiżna dan?
Kif dejjem hekk magħna?

Ħalluna mmorru lura djarna
la taqtgħu ras il-Kalifat
li kiber taħt il-patroċinju tagħkom,
id-dollari,
iż-żejt,
l-armi tal-qerda tal-mases,
il-gideb u l-bombi.
X’naħtu aħna l-bdiewa ta’ Falluġa
u ħutna ta’ Mosul
sħabna tal-Qajjara
u ta’ Ħammam Al Alil
li fuqna kollha
niżlet dil-purtiera s-sewda
b’isem Alla u r-Rasul
b’isem kull min biegħna u ħadimna
dawk tal-ġlekk u dawk tas-skieken
dawk tad-dollari u dawk tad-deheb misruq?
U ara fejn tefgħuna
u ara llejla fejn se norqdu
u għidli inti,
meta se jintemm dal-ħmar il-lejl?
- Ottubru 2025
- Fruntieri/Paċi
Fejn Ħallejtha r-Rota Meta Ħrabt? #4

Karl Schembri

4. Rula
Ir-ritratt li qassmu tiegħi
ħaduli missieri fl-aħħar birthday
biċ-ċoff pjuttost goff
fuq xagħri miġbur taħt il-bend
u l-ġakketta roża.
Mhuwiex ir-ritratt favorit,
biex inkun għedtilkom kollox,
ma nafx għaliex missieri għandu tant bokka bih.
Anki fuq il-mobile tefgħu, fil-home screen,
ta’ xejn għedtlu li għandna ritratti aħjar.
U mbagħad kellu dak il-video
tiegħi niżfen quddiem it-televixin
waqt li naraw Arabs Got Talent
bit-tieqa miftuħa u l-qattus imgerrex fir-rokna
mill-għajjat u d-daħq u l-ferħ
u missieri u ommi jidħqu
u l-kuġini kollha ikbar minni
jinġabru madwari u jċapċpu
“kompli, Rula, kompli”
u jien nidħaq magħhom
niżfen u naqbeż
u issa ftit Dabka
sakemm isir il-ħin għall-irqad
u l-kuġini jaqsmu t-triq
Triq Al Waħda
taħt id-dawl isfar tal-bozoz f’lejl imdawwal, maħnuqa mill-generators f’lejl mudlam
u mmorru kollha norqdu.
Anki dak il-video qassam,
erħilha li liebsa ta’ ġewwa,
kif mort norqod l-aħħar lejl.

Kont nippreferi kieku qassmu r-ritratt tiegħi
ma’ Yara, Ħala u Mira
qed naqsam il-kejk
nidħqu
insejt għaliex
imma qed nidħqu
u Mira għandha tikka ġelu fuq imneħirha
li ċappastilha jien.
Imma Yara, Ħala u Mira
tawhom ir-ritratti tagħhom
waħedhom
Yara ħelwa ħafna bin-nuċċali u l-uniformi tal-iskola
imma kien ikun isbaħ ir-ritratt tagħna f’daqqa
tal-aħħar birthday
meta dħaqna ħafna.

Kont qed noħlom meta waqgħet dalma
kont qed noħlom dak il-ħolm li qalulna npinġu dwaru
dak il-ħolm li jġegħelni negħreq fis-sodda
dak il-ħolm li jġib l-imħadda għasra
u xagħri u rasi u kollni kemm jien
bejn sħana taħraq u kesħa xxoqq l-għadam
bejn negħreq u nirtogħod
bejn mewt u ħajja
bejn dlam u aktar dlam
ġiet dalma ikbar
u storbju li ma jinstemax
silenzju li jtarrax.

U naf li hekk intemm il-ħmar il-lejl
u issa m’hemmx iżjed għalfejn
inpinġi
il-mostri bi snien kbar jonfħu n-nar
is-swaba’ u s-saqajn żgħar
imxerrdin
maġenb ballun tal-futbol ħdejn il-baħar,
l-ajruplani jniffdu l-bjut,
bastimenti jisparaw lejn ix-xatt
kostellazzjoni ta’ fosfru nieżel fuqna.

U naf ukoll
li d-dlam mhux dejjem ibeżżagħni,
mhux dejjem se nibki fid-dlam,
ara, ma, m’iniex nibki,
ara kemm jien brava,
illum m’jien inħoss xejn.
- Ottubru 2025
- Fruntieri/Paċi
Fejn Ħallejtha r-Rota Meta Ħrabt? #5

Karl Schembri

5. Maħmud
Ma rridx ingerger,
iz-ziju jieħu ħsiebi qisni kont ibnu
u hawn m’hawnx ġlied,
nixtieq li kont aħjar
imma ma rridx neqred,
hawnhekk aħjar,
hawnhekk m’hawnx inkwiet,
imma għajjien
negħja malajr
nixtieq li kont aħjar
hawn kollox aħjar.

L-isptar, hemm inqatta’ ħafna minn ħini.
L-isptar — lura d-dar
ma kienx mill-agħar,
kellu d-demm u l-labar u s-sodod,
il-madum abjad u l-ħadid bis-sadid,
kienu jafuni u kont nafhom
l-infermiera, it-tobba, l-ispeċjalista,
dak li jiftaħ il-bieb,
dak li jtini l-larinġ magħsur tal-pakkett,
dik li tħossli l-polz u tfittixli l-vina
dejjem tfettet f’idi
waqt li b’idi l-oħra ħielsa nżomm il-ktieb tal-iskola
jew il-pakkett tal-larinġ il-magħsur
jew iċ-ċikkulata li tħallili ommi kull darba li niġi l-isptar
fil-but tal-ġakketta
u meta ninsieha ddub,
u għalhekk dejjem noħroġha l-ewwel ħaġa
malli dik li tħossli l-polz u tfittixli l-vina
tiġi tfettet f’idi.

Ma rridx ingerger,
hawn ħadd ma jiġi jfittxek
jara intix taħrab mil-lieva,
hawn ħadd ma joqtlok ta’ xejn,
hawn kollox aħjar.

L-affarijiet inbidlu bil-mod.
L-ewwel il-qtugħ tad-dawl
minn tliet sigħat, sa sitta, sa tnax
sa qtugħ totali.
Il-generator dejjem iżid il-krib
jitħarħar bħalna l-morda
sakemm imut ukoll.
Imbagħad l-ilma,
l-infermiera spiċċaw jaħslu jdejhom f’barmil,
imbagħad id-demm
spiċċa wkoll,
dawk il-martri kollha jnixxu d-demm fit-toroq
spiċċajt nieħdu dirett minn missieri
u minn zijuwi Khaled
u mill-kuġin Abbas
trasfużjoni diretta
sakemm il-bombi qerdu l-isptar
u l-oħrajn kollha ta’ madwarna
u ma fadal imkien ieħor fejn stajt inkompli ngħix.

Ġejt waħdi hawn għand iz-ziju,
qsamt ix-xmara u ħallejt kollox warajja
u minn dakinhar kuljum ngħid
li hawn kollox aħjar,
imma issa qed negħja
u naħseb għandek id-dettalji kollha
u l-ittra tat-tabib
u ħadtu r-ritratt
ma nixtieqx nitlaq minn hawn.
- Ottubru 2025
- Fruntieri/Paċi
Fejn Ħallejtha r-Rota Meta Ħrabt? #6

Karl Schembri

6. Ibraħim
Sitt ikmamar kellna hawn,
kont ngħix m’ibni
hemmhekk fejn konna ninħaslu,
hemm kien hemm il-fniek,
hawn kont inżomm in-nagħaġ.
Ġew bil-ġarrafa
qalulna din art tal-gvern
ma tistax tgħix hawn.
Kif trid tgħix hawn?
Mhux artna din?

Ġejna hawn meta keċċewna
min-naħa l-oħra,
hemmhekk kellna l-bjar u l-għerien
u l-ilqugħ fis-sajf u fix-xitwa
u konna ngħixu tajjeb.
Ġejna hawn meta keċċewna,
la kien hawn ilma
la fejn tistkenn,
imma ġejna
fejn trid tmur?
U bdejna,
ħaffirna l-bjar
u bnejna
u żrajna s-siġar
u stajna ngħixu
nixorbu mill-bjar.

Imbagħad ġew hawn,
qallbulna d-dar,
kull lejl ma tafx x’ġejjin ifittxu,
iqallbu l-kamra t’ibni,
iqallbu tiegħi,
ifittxu qalb il-fniek,
ineżżgħuni fix-xita,
jarmu l-ħwejjeġ u l-lożor fit-tajn
f’nofs ta’ lejl
biex ifittxu.

Imbagħad reġgħu ġew hawn
bil-gafef u bl-armi
u bl-ittri u bl-ordni
ġarrfulna d-dar,
ma ġara xejn,
bqajna hawn,
il-bhejjem kellhom l-ilma
u aħna norqdu magħhom.

Imbagħad reġgħu ġew hawn
xahar wara
jkissru l-bjar
fuq ordni li ngħatat.
U kissru l-bjar.

Għedtilhom: “Il-bir jixrob minnu t-tajr
u jixrob minnu l-kelb
u n-naħal,
kull ħaġa ħajja tixrob minn dal-bir,
għaliex trid tkissru?”

Qaluli: “Din l-ordni.
Se nkissru l-bjar u l-art maġenbhom
u kull filata li tellajtu.
Ma tistax tgħix hawn.”

Anki l-ħamiem u l-fniek
għaddew minn fuqhom
bil-gafef u l-ġarrafa,
ta’ xejn għedtilhom
ħaram għalikom
tgħaffġuhom hekk ħajjin.

Anki l-ħamiem u l-fniek
li kienu jixorbu minn dal-bir
għaddew minn fuqhom.

“Hawnhekk ma tistax tgħix,”
qaluli.

Bħal donnu nsew
li lanqas huma
ma jistgħu jgħixu
fejn hemm l-iħirsa jterrqu għarwenin fix-xita,
fejn siġar qodma mqaċċta għadhom jitniffsu taħt it-trab,
fejn krib il-ħlejjaq mgħaffġa jwerżaq f’nofs ta’ lejl kuljum
u fejn il-bjar imkissra saru jġorru fihom demm ibaqbaq.
Issa taraw.
- Ottubru 2025
- Fruntieri/Paċi
Fejn Ħallejtha r-Rota Meta Ħrabt? #7

Karl Schembri

7. Aħmed
M’intix tara li għandi x’nagħmel?
U biex tgħaxxaqha qbadtni bil-pinzell fiż-żebgħa,
arah iqattar,
hawn ma ġejtx inparla,
għandi xorti nagħmel dinar minn dawn it-toroq,
issa hawn nipprova nlaqqat,
dil-karretta ħaqqha passata żebgħa
b’dal-aħmar jgħajjat anki x-xiħ jarani
min-naħa l-oħra tal-kamp
fejn imur ixejjex.

Hawn mhux tat-tfal
la se toqgħod tistaqsini.
Tilgħab fit-trab
imma anki dan it-trab mhux bħal ta’ darna,
qisu anki x-xemx tinjorah u tħallih bla kulur
u meta timxi fih
il-passi tqal
iħallu marki fondi,
ma tistax tiġri
imma trid tiġri,
m’għandekx fejn tiġri
imma trid tiġri
u allura tiġri
u taħbat fix-xibka timmarka fejn jibda u jispiċċa dal-kamp,
u taħbat fix-xiħ hu u sejjer ixejjex in-naħa l-oħra tal-kamp,
u taħbat fl-erwieħ imkeffnin,
u taħbat fit-trejqiet bla ħin,
u taħbat u taħbat
u tibqa’ fejn int.

U xbajt insaqsi ’l ommi,
meta se mmorru lura?
Ma jidhirx li se mmorru lura,
mhux fil-qrib.
Ma jidhirx li se mmur lura fl-għelieqi tan-nannu
naqtgħu l-frott li jitmagħna u niġbru ż-żebbuġ,
ma jidhirx li se nara lil sħabi tal-futbol
f’nofs ta’ triq li ma jgħaddi minnha ħadd
bejn l-għelieqi u t-tajn u l-ħamrija
ta’ Dara’a.

Issa dil-karretta saret ħabibti,
ittini x-xogħol fost nies jitkarrbu,
familji li bħal tagħna telqu kollox,
ħallew warajhom il-mutur, it-trakk, il-vann,
il-karrettun u ż-żiemel
u issa tifel bħali bil-karretta
iġorrilhom dak li għandhom bżonn iġorru —
it-tank tal-gass,
it-tank tal-ilma,
it-tank tal-ħara,
li trid, inġorru,
għidli fejn trid niltaqgħu ngħabbi,
għidli fejn trid inħallihulek ħabibi,
jien Aħmed bil-karretta l-ħamra,
tarani sew mill-bogħod.

Ħa nħallik,
għandi x’nagħmel,
diġa għedtlek
dan mhux ħin,
mhux se mmur lura d-dar bla dinar,
m’intix tara li għandi x’nagħmel?
- Diċembru 2023
Flaming Fag

Matteo Pullicino
int sabiħ
le / żommh’għalik / jekk troddhieli ma nemmnekx
meta ngħidlek hekk mhix l-intenzjoni tiegħi / li nagħmel minnek katavru
kemm-il poeżija xaqqaqna / bl-iskuża tal-għerf / biex kemm ninsewhom / dawk il-ħaġiet mejta / u nġorruhom lura d-dar fuq daharna / mingħajr ’qas kas?
hekk tgħallimt f’dawk il-mortwarji skolastiċi: / is-sabiħ jitlob li jiġi mifhum / il-fehim jitlob is-sagrifiċċju tas-sabiħ
- 5 minuti awdjo,
- April 2025
Frammenti

Leslie Vassallo
Fl-aħħar mill-aħħar
li jifdal:
Ħarsa ddur kantuniera,
jew tiżgiċċa
waqt li tinqabad.

Naqriet.

*

Fl-aħħar mill-aħħar
li jifdal:
Frammenti.
Biċċiet misjubin
wara żmien twil,
minn kullimkien.
Frak ta’ ġrajja:
Ħajriet, tamiet, imħabbiet:
Ħarsa, mixja, tifkira;
Kelma, nofs kelma, sikta:
Tbissima, firda, għajbien.

Frammenti xi darba jinġabru
f’kaxxetta ħajja.

*

Frammenti:
Insib farka oħra
minnek:
(Tbissima).

Xi darba nsibu biċċa oħra.
Jew, xi darba, konna sħaħ.
- Mejju 2024
ġenealoġija ta’ bankina

fatima a.m.
faċċata tpoġġi parrukkiera min-Niġerja li tfaqqa’ ċ-chewing gum f’widnejk ma’ kull malju li twaħħallek ma’ rasek. imma hi u sħabha jippranzaw f’nofs il-ħanut meta jkun sar il-ħin tal-ikla ta’ waranofsinhar, allura ma jimpurtax għax dejjem joffrulek ftit u meta tispjegalhom li ma tikolx laħam taqsmilhom qalbhom. ħasbuk cool u interessanti għax bejn sewda u bejn bajda, b’aċċent stramb li kważi tat-turist l-abjad, imma ismek Musulman u forsi qisek xi tip ta’ Afrikana imma anka int sirt vittma tal-Ewropa. ixgħel l-istazzjon li jdoqq l-Afrobeats. meta tqum biex tfarfar ġismek u testendi x-xewka ta’ dahrek, forsi tagħti l-ħajja bejn rukkell u ieħor, ikollok aptit tiżfen. imma ma tazzardax. anka int vittma tal-Ewropa. minn hawn tisma’ l-fdalijiet tal-karaoke tal-bar Ingliż, l-ikbar wieħed f’dik it-triq, imġenġel u ħerqan, imdeffes bejn bar Irlandiż, ħanut tal-ikel Maċedonjan u ieħor Niġerjan mal-kantuniera, li faċċata tiegħu ssib kafetterija Taljana. hawnhekk il-bankina ma tiqafx bil-mod li tistennieha tieqaf, lanqas. jekk tgħaddi minn hemm qabel l-għaxra ta’ filgħodu, taf issib ir-rimi tal-istonku ta’ xi bravu li ħaseb li jiflaħ il-lejl ta’ qabel, jew biċċa pizza mirwija, envelopp t’ikla li ma seħħitx. fil-vini ta’ din il-belt ma ssibx għasafar iduru man-niċeċ u s-saqajn ta’ dawk mixjin fit-triq, mhux bħall-Belt jew Tas-Sliema, allura jibqgħu jinġemgħu l-fdalijiet tal-ikel minsi. jistenna lil taż-żibel. mhux għax post maħmuġ u mitluq, imma għax għandu l-ħajja, ħajja urbana li ma tantx hemm kliem għaliha, sakemm ma ssirx tafha b’mod intimu.
- 8 minuti awdjo, 703 kelmiet
- Diċembru 2024
il-ġentrifikazzjoni tas-skiet

Nathan Anthony Pace
tistenbaħ kakofoniku
tħawwad il-borma
tixgħel il-kitla
tgħalli litru ilma
trattab l-arja bil-kafè
fwiħtu tittraslokani fil-belt tal-balavostri mdewda
u l-frontispizji mnaqqxa biċ-ċikonji
’l bogħod minn dawn is-subborgi ġentrifikati

qatt m’aft li l-kafè għandu effetti terapewtiċi
kien mingħalija li l-ħaxixa biss tpejjipha
biex taqla’ x-xewka f’sormok
minflokha ddaħħal sensazzjonijiet iċarrtu ħalqhom għal kapriċċik
biex issebbaħ lok mingħajr prinċipji estetiċi
biex iċċallsu b’saff verniċ

darba o ħadni praga fit-toroq nervużi ta’ žižkov
u qalli niddeċiedi jien jekk dil-akkwata kinitx ġentrifikata
meta għamiltlek dil-mistoqsija
weġibtni dubjuż jiddependi xi tfisser b’ġentrifikazzjoni u ħallejtni b’hekk
u lil o weġibtu bil-yoghurt tewmi tad-döner jiċċaflas ma’ ħaddejja
jiddependi xi tfisser b’ġentrifikazzjoni u ħallejtu b’hekk
- 4 minuti awdjo,
- Ġunju 2023
Ġilda

Kurt Borg
Hemm karru bil-ġwienaħ misjuq minn kuċċier miġbud minn żewġt iżwiemel. Żiemel minnhom abjad, b’għonqu wieqaf dritt, grazzjuż. L-ieħor iswed, magħmul ikrah u goff. Bil-frosta f’idu, il-kuċċier qed jittajjar lejn is-sħab u lil hinn minnu. Iż-żwiemel, speċjalment l-iswed, kultant jissaraw mal-kuċċier, jisfidawh, jisfrattaw, għoddhom jaqilbu l-karru. Il-kuċċier iqum bilwieqfa jwiddeb liż-żwiemel. B’idejh it-tnejn jiġbed b’kemm jiflaħ fuq ir-riedni marbutin mal-ilġiem ta’ ġo ħalqhom. Iż-żwiemel jogħtru taħt is-saħħa tal-kuċċier u, bla ma jridu, jobduh. Imma t-taqbida bejniethom tkompli. Żiemel minnhom jiġbed ’l hawn u l-ieħor jiġbed ’l hemm sa ma l-kuċċier jitlef il-kontroll, il-karru jinqasam u jegħleb mis-smewwiet għall-art.
- 53 minuta awdjo, 5 667 kelma
- Ġunju 2023
Ġismi Battikata

Charlene Galea
Ġismi żar ħafna postijiet projbiti jew perikolużi. Ġismi għadu ħaj. Xi daqqa ’l hemm u ’l hawn qala’ wkoll. Relazzjonijiet ta’ mħabba tossika ħallew marki interni u mentali li affettwaw kif jirrelata dan ġismi ma’ ġisem ieħor — sigurtà, kumplessità, thewdin tal-moħħ. L-istonku qala’ minn ġewwa u minn barra. Inpoġġi idi fuqu, hekk, biex inżiegħel l-uġigħ ta’ dan l-għar — mudlam b’xaqq ta’ dawl — b’daħla ċkejkna ta’ tama għal ġenna mingħajr erwieħ — imma għal futur li nemmen li ħa jkun ta’ iktar mistrieħ. Il-kumpless ta’ kull ġisem, kemm tiegħi u kemm tiegħek, saru prodotti għal iktar tħeġġiġ għall-konsumeriżmu. Taqbel miegħi?
- 33 minuta awdjo, 2 891 kelma
- Frar 2025
Għalhekk Qed Nivvjaġġa bil-Mod #1

Kristina Borg

1. 7236
Niddeċiedi li dan it-terminal ma jeżistix, li jekk m’intix bil-karozza m’hawnx post għalik. Noħroġ ’il barra, inħalli l-moll warajja u ninxteħitlu għand il-bar ta’ faċċata. Għadhom it-tlieta u nofs ta’ waranofsinhar u ċ-check-in għall-ferry ma jibdiex qabel is-sebgħa u nofs, sagħtejn qabel it-tluq fid-disgħa u n-nofs. Ormai ilni mqajma tnax-il siegħa, u mal-lejl mhux li rqadt wisq. Inpoġġi fuq barra u nordna ġelat tal-frawli fit-tazza u flixkun ilma żgħir kiesaħ, forsi niffriska ftit wara t-traġitt li s’issa xejn ma mexa mal-pjan li tant ilni nfassal. L-istrajk nazzjonali tat-trasport pubbliku Taljan għoġbu jneffaqni kemxa ġmielha għax wara l-katamaran mill-Belt Valletta sa Pozzallo ma kelli ebda għażla ħlief li nieħu private transfer — xi ħaġa li nobgħod immens — sa Catania, biex minn hemm stajt inkompli b’kowċ oħra s’hawn. Miraklu kif tat-taxi rnexxielu jwassalni bl-eżatt biex nilħaq tal-għaxra u nofs. Tal-ħdax u nofs u oħrajn ma ħadmux.
- 31 minuta awdjo, 3 042 kelma
- Mejju 2025
L-Għoxx Mera tar-Ruħ

Glorianne Micallef
Issibha diffiċli biex tqum minn fuq il-bank. Tħoss qalbha tħabbat iżżejjed, wasal il-ħin li twettaq il-pjan li fasslet il-lejl ta’ qabel wara l-bikja, hi u tiekol biċċa wara biċċa mill-kejk sa ma taħnet nofsu. Taf li ma tistax tibqa’ bilqiegħda hemm għal dejjem. Taf li din il-bawxata, avolja daħlet fiha intortament, ħadd ma jista’ jgħinha toħroġ minnha ħlief hi. Isa, Anna Maria, kuraġġ. Allura tinqala’ minn fuq il-bank u tibda miexja, barra l-ġnien, minn maġenb iż-żwiemel tal-karozzini jilhġu u jintnu fis-sħana ta’ nofsinhar, lejn San Ġakbu, bħalma tagħmel kuljum, u kif tkun ħa tibda tielgħa t-taraġ tħares ’il fuq u tinduna li l-bieb magħluq, b’karta mwaħħla, the museum is closed for upkeep and will be re-opening tomorrow.
- 54 minuta awdjo, 6 853 kelma
- April 2024
General Strike

Joe Gatt
Morna lejn il-Marsa u hemmhekk beda l-inkwiet. Kellna l-pitrolju u ċ-ċraret qodma. Xi ħadd ġab miegħu serrieq tal-mastrudaxxa. Inżilna ċ-Ċimiterju tat-Torok, mhux ’il bogħod minn fejn kienu jgħixu xi tnejn jew tlieta minna. Konna nafu fejn kien hemm żewġ arbli tar-Rediffusion, kbar, tal-injam. Ridna naqtgħulhom il-wajers għax ma kinux riedu jxandru l-bulettini tal-union. Propaganda tal-Ingliżi biss riedu, il-ġurnata kollha. Għamilna toqba fl-arblu, xarrabna ċ-ċraret fil-pitrolju, u deffisniehom fit-toqba li konna taqqabna. Qabbadna ċ-ċraret b’sulfarina u rsaqna lura biex naraw l-arbli jinħarqu. Meta konna ċerti li kienu se jinħarqu sal-art, morna lura d-dar għax in-nisa kienu inkwetati u kienu qalulna biex ma nibqgħux barra tard, imma għall-inqas konna nafu li għamilna l-biċċa tagħna. Imbagħad waranofsinhar erġajna ħriġna. Konna xi mitt persuna, jew mitejn, tfajna l-ġebel fuq il-pulizija, u kissirna t-twieqi tal-karozzi li kienu fihom. Smajna li kienu sejrin lejn Blata l-Bajda, allura morn’hemm, ħdejn il-flats tal-Arċisqof, u xħin wasalna rajna li n-nies kienu qed jitfgħulhom il-ġebel lill-pulizija. Surġent ħareġ mill-karozza biex ineħħi l-ġebel li kien qed jimblokka t-triq u xi ħadd mir-Rerum Novarum Flats tefagħlu żewġt iqsari. Il-pulizija l-oħra kienu telgħin l-għolja biex jiċċirkundawna, allura qtajna qalbna u ħallejniehom jarrestawna. Tfajna landa petrol fuq il-gverta ta’ vapur imma ma ġara xejn.
- 5 328 kelma
- Mejju 2023
Gilgamex, Dak li Ra l-Qiegħ

Omar N’Shea
L-idea li Gilgamex isib ruħu f’daru fil-kultura u l-lingwa Maltija ma bdietx b’Montebello. Bejn l-1899 u l-1915 Alfons Maria Galea ppubblika sensiela bl-isem Kotba tal-Mogħdija taż-Żmien. Fl-1913 kien ħareġ in-numru 130 ta’ din is-sensiela bl-isem Kif l-Għerf tal-Kangħanin Tnissel fil-Griegi, miktub minn F. Calleja “tal-Alġier”. Kemm kienet tajba t-tixrida ta’ dan il-ktieb ma tantx huwa ċar; li nafu hu li ma kienx hawn ħafna kopji għall-bejgħ għax Calleja kien ħallas għall-pubblikazzjoni minn butu.
- 6 231 kelma
- Settembru 2025
Ħanina

Jasmine Bajada
Ir-riħ, bla sħab xi jġorr, reħa minn saħħtu
u sar żiffa. Iz-zkuk maqtugħa mill-art
jixxenglu bla ma jħokku ma’ xulxin.

B’hekk id-dwieli jafu, fl-għama tagħhom,
x’qed jiġri hemm fuq —
ċerti mid-diefa ċara, ħanina.

Xemx li tgħammex bla ma tilheġ.
Tinbex għajnejn il-kelb mit-tieqa,
li jqum fuq saqajh ħa jsib ’il sidu.
Bħal-lum jishar — imqar l-arja dieħla
tqanqlu, taħsillu mnieħru.

Ix-xitwa ta’ xahar ilu qarqċet kemm felħet —
ċediet il-kmandament tagħha stess.

Minn raġġ ta’ dawl fqajjar
nibtet did-dija —
dija fina, ħafifa, fuq tagħha.
Sabet sema jilqagħh’għal
nofstanhar — forsi jum, bi grazzja.

Biżżejjed jum biex minn tarf s’ieħor
twassal l-għera tagħha —
xejn għajr l-għera tagħha.

Għal sid il-kelb, storj’oħra —
Ta’ min hi din il-ħolma, tistaqsi,
ħa nħallih rieqed.

Ix-xitwa terġa’ u terġa’,
sakemm fl-aħħar, ma terġax.
Għadu Jannar, għad fadal.
Safrattant stejqret dielja fin-nir,
l-eqreb waħda għal dar il-fanal.
Dik li ta’ kull sena, fis-siegħa tat-tagħsir,
tħoss il-franka mbaskta minn postha.

Il-frott tagħha għandu żmienu.
Dan tafu sew, ċerta li jasal.
- Mejju 2023
Ħsieb il-Ħamiema

Noah Fabri
Faqqgħet bħall-qniepen tal-knisja t-twerżiqa ta’ sajjetta tas-sirena tal-pulizija. Maimouna kienet ilha tliet snin taħdem fil-ħanut ħdejn il-pont li jaqsam il-Ħamrun u l-Marsa. Kienet taf kull rokna u xkaffa, kull loġika organizzatorja, u kull bidla li kienet saret fuq il-post. L-irwejjaħ tal-ħitan ma baqgħetx ixxommhom, ix-xufiera li kienu jġibu l-konsenji saret tafhom sew, il-klijenti, sintendi, saru qishom tal-familja, qalb it-tibdil u ċ-ċaqliq tan-nies, u l-kollegi waslu u telqu bħall-għasafar tal-passa. Xorta rnexxielha żżomm ċerta distanza mentali mill-imgħallem u l-ħajja tal-ħanut; minkejja li kienet tħobb taħdem, dan l-aħħar l-idea tax-xogħol innifisha kienet qed taraha velenu tal-moħħ.
- 46 minuta awdjo, 6 123 kelma
- Marzu 2025
Ilkoll Parti mill-Istaġun li Jmiss

Davinia Hamilton
Fuq l-internet, mijiet ta’ eluf ta’ nies qed jistokjaw mara. Qegħdin f’April tal-2024, u kuljum eluf oħra jingħaqdu f’dil-kampanja ta’ moħqrija: itellgħu r-ritratti ta’ dil-mara fuq il-feeds tagħhom, iħallu kummenti niggieża fuq il-posts tagħha — “It’s called Karma, bitch!” — jitteggjaw lil sħabhom, jinkoraġġuhom jingħaqdu magħhom. Dil-mara, iktar ma jmur, iktar tidher mitlufa. Ittella’ għexieren ta’ posts kuljum b’risposta għal li qed jiġri. Imma d-disperazzjoni li turi hija bħal xprun għal din il-marmalja diġitali.
- 6 361 kelma
- April 2025
Immissjajtha Xi Naqra lil Malta, Manuela?

Manuela Zammit
Xi kultant ma nafx għadnix nista’ ngħid li jien minn hawn u ngħidha kif inħossha mingħajr ma nirċievi reazzjoni li s-sottotest tagħha donnu jgħid, “Din ġiet erbat ijiem minn barra u se tibda tikkritika, mingħaliha li laħqet is-sema b’idejha, mingħaliha li issa aħjar minna.” Apparti minn hekk, ċerti nies (normalment dawk li jaduraw il-partit, jew baqgħu b’xi mod leali lejh) qishom joħduha personali meta tgħidilhom li l-affarijiet hawn Malta mhux sejrin sewwa u li issa ma nimmaġinanix nerġa’ ngħix hawnhekk. Daqslikieku issa jiena wkoll barranija u ġaladarba ma ngħixx hawn, m’għandi l-ebda dritt immaqdar. Inutli ngħidilhom li hemm barra mhux perfett lanqas imma li s’issa sibtni aħjar hemm, u li nikkritika għax, minkejja kollox, xorta jimpurtani minn Malta u l-futur tagħha. Ma nasalx ngħid li nħossni barranija essaċċ f’dawn is-sitwazzjonijiet, għax in-nies li qed nitħaddet magħhom nafhom u jafuni sew, għax familjari mal-protokolli soċjali li qed nipparteċipa fihom, u għax konxja biżżejjed u żżejjed ta’ x’inhu jiġi kkomunikat mingħajr ma jingħad. Domt naqra biex wasalt għaliha, imma sa fl-aħħar fhimt eżatt kif inħossni. Inħossni… intruża, eżatt bħalma ddeskriva din il-kundizzjoni Jean-Luc Nancy hu u jiffilosofizza u jipproblematizza d-duwaliżmu ta’ ġewwa/barra, jew familjari/stramb wara li għadda minn trapjant tal-qalb: “… jekk [l-intruż] diġà għandu d-dritt li jidħol u joqgħod, jekk hu mistenni u milqugħ mingħajr l-ebda parti minnu ma tkun sorpriża mhux mistennija jew mhux milqugħa tajjeb, ma jibqa’ la l-intruż, u wisq inqas l-istranġier.”
- 10 258 kelma
- Ġunju 2025
Inkejja #1

Ryan Falzon

1. Ħruġ mingħajr ħruġ
F’riklam tal-Kinnie mill-aħħar tas-sebgħinijiet, naraw familja tagħmel piknik, bil-bieba ta’ wara ta’ vann estate mgħollija, il-missier u l-bint bilqiegħda fil-vettura, mejda quddiemhom, u omm u tifel imdawrin magħha. Qishom qegħdin id-dar, fil-bitħa jew fil-veranda, nofs ġewwa nofs barra, fi spazju intermedjarju. Jista’ jkun li dan ir-riklam hu bbażat fuq ritratti meħuda nhar San Girgor, li juru xena simili ta’ nanna mġissma sorġuta fuq wara ta’ vann, tibla’ u tqassam l-ikel minn bixkilla maġenbha. L-estetika tas-salott ta’ dar Maltija mill-aħħar kwart tas-seklu għoxrin spiss ġiet applikata għall-vetturi. Vannijiet Marina sofor, skartar tal-British Telecom, impurtati u mmodifikati bil-ħġieġ wara, imżejnin b’purtieri ffjuriti mfasslin mid-drapp li baqa’ meta saru dawk ġodda fis-salott li jintuża darba biss, fejn is-sufanijiet għadhom mgħottija bil-plastik, bħas-seats tal-Mercedes tal-ġwienaħ li għadha ġewża, li toħroġ biss sagħtejn tlieta kull nhar ta’ Ħadd waranofsinhar jekk ma tkunx xita jew riħ. Id-dashboard imżejjen tavolina, b’arranġament tal-fjuri tal-plastik, xinxilli, frilli tal-purtieri, jew bizzilla mad-dawra tal-windscreen, kalamita ta’ Kristu fuq spallejn San Kristofru jew ta’ Santa Rita, imwaħħlin mal-metall inkella inkullati. Il-moda fid-disgħinijiet kienet li, bħalma l-poġġaman u l-kċina tad-dar kellhom ikunu tal-kawba mastizz, kien hemm l-użanza li l-burduri tal-komponenti tad-dashboard ukoll kienu jinksew bi sticker ta’ njam finta. Dak iż-żmien kienu moda wkoll in-neons ikkuluriti minn taħt id-dashboards u s-seats. Bejn l-illużjoni ta’ materjal organiku u l-kulur fluworexxenti jinbeżaq minn xquq mudlama, din il-kakofonija kienet il-kitsch pereċċellenza. Mhux ta’ b’xejn fl-imgħoddi, bħalma kienu jitbierku d-djar darba fis-sena, kienu jitbierku l-karozzi meta sid devot kien idaħħal vettura ġdida.
- 4 437 kelma
- Diċembru 2023
Insalata

Noah Fabri
Il-memorja fl-ikel tinfed b’mod sottili. Jien u nagħmel l-insalata kont qed niftakar, mingħajr ma kelli għalfejn nitkellem, sempliċiment billi nirrepeti b’ġismi l-azzjonijiet li għaddewli ommi u ommha. Meta nikkunsidraw l-ikel, irridu naħsbu fuq lingwa sħiħa mhux mitkellma, irridu naħsbu fuq il-ħin b’mod differenti, irridu nidħlu fi ħsieb fuq livell għalkollox differenti minn dak kapitalist li jorganizzalna l-ħajja ta’ kuljum fid-dinja pubblika tal-lum. Fil-verità, fil-privat u fi ċrieki żgħar, kull wieħed u waħda minna għandna l-possibbiltà biex naħsbu b’ontoloġija kompletament differenti minn dik tal-Illuminiżmu. U iktar ma nsajru flimkien u naqsmu l-ikel u l-għajnuna bejnietna, iktar dawn iċ-ċrieki nistgħu nkabbruhom. L-ikel jgħaqqad u jagħti dar u post għall-kenn lil min joffrih u jaqsmu. Huwa importanti li nagħrfu l-valur politiku li nieħdu ħsieb xulxin, xi ħaġa li t-teorija femminista ilha tinsisti dwarha. Meta taqsam ikla kważi dejjem tkun qed toħloq familja, u għalija l-familja ta’ veru tinħoloq meta nieklu flimkien b’mod intenzjonali.
- 21 minuta awdjo, 2 655 kelma
- April 2025
Invokazzjonijiet #1

Beverly Agius

1. l-ewwel
Aphroconfuso
xħin rajtni nintelaq fl-ilma ta’
għajn tuffieħa u ħsibtni mhux
f’sikkti għax ngħasi ried jgħibni
mill-bajja bojja biex nitfaċċa nitfa
rondinella tpassi l-ibħra inkella
monakella taqbeż bejnet il-blat —
kif aphroconfuso għadni mqabbda
ma’ qaddek u ma salpajtx ’il fejn
ħjut il-ħut minn rasi mgħaddsa
qegħdin għalenija jqaddfuli?
- 2 minuti awdjo,
- April 2025
Invokazzjonijiet #2

Beverly Agius

2. it-tieni
Aphroconfuso,
jaqaw sirt taf li qed niktbek?
b’hekk qed tħallini kkalzrata
fi mkejjen, pjazez il-memorja
ta’ Castellania biex tieħu minni
bandi ta’ tama mwerżqa fin-niċċa,

il-berlina li għalaqtni fiha, jew trid
tal-kastig tibqa’ f’xi bnadi għama?

Aphroconfuso,
jaqaw sirt taf li qed niktbek?
b’hekk qed tħallini kkalzrata
fi mkejjen, pjazez il-memorja
ta’ Castellania biex tieħu minni
bandi ta’ tama mwerżqa fin-niċċa,

il-berlina li għalaqtni fiha, jew trid
tal-kastig tibqa’ f’xi bnadi għama?
- 2 minuti awdjo,
- Ġunju 2025
Invokazzjonijiet #3

Beverly Agius

3. it-tielet
Aphroconfuso
għax sirtlek ruħ għedtli
meta tlaqtlek wara tliet
xhur u waqaft inkellmek

zoptu — ma tafx li nsiru
erwieħ wara li mmutu?

Aphroconfuso
għax sirtlek ruħ għedtli
meta tlaqtlek wara tliet
xhur u waqaft inkellmek

zoptu — ma tafx li nsiru
erwieħ wara li mmutu?

Aphroconfuso
għax sirtlek ruħ għedtli
meta tlaqtlek wara tliet
xhur u waqaft inkellmek

zoptu — ma tafx li nsiru
erwieħ wara li mmutu?
- 2 minuti awdjo,
- Ġunju 2025
Invokazzjonijiet #4

Beverly Agius

4. ir-raba’
Aphroconfuso,
la nerġgħu flimkien
iseħħu t-terremoti,

tgħidli, u nitħasseb
dwar il-ġlied, imma

int tgeżwer iperbole
mit-tqanqil. immerik

li kultant il-litterali
isbaħ mil-letterarju

Aphroconfuso,
la nerġgħu flimkien
iseħħu t-terremoti,

tgħidli, u nitħasseb
dwar il-ġlied, imma

int tgeżwer iperbole
mit-tqanqil. immerik

li kultant il-litterali
isbaħ mil-letterarju
- 2 minuti awdjo,
- Ġunju 2025
Invokazzjonijiet #5

Beverly Agius

5. il-ħames
Aphroconfuso,
għalik insir platonika
biss la nittieħed
mid-dinja tal-forom.

Aphroconfuso,
għalik insir platonika
biss la nittieħed
mid-dinja tal-forom.

Aphroconfuso,
għalik insir platonika
biss la nittieħed
mid-dinja tal-forom.

Aphroconfuso,
għalik insir platonika
biss la nittieħed
mid-dinja tal-forom.

Aphroconfuso,
għalik insir platonika
biss la nittieħed
mid-dinja tal-forom.

Aphroconfuso,
għalik insir platonika
biss la nittieħed
mid-dinja tal-forom.
- 2 minuti awdjo,
- Lulju 2025
Invokazzjonijiet #6

Beverly Agius

6. is-sitt
Aphroconfuso,
x’qed tistenna? li tiġi
ħarifa oħra biex nidħlu
f’burdata gotika —

ma tafx li jiena qatt
ma ħriġt minnha?

Aphroconfuso,
ma nafekx tas-sajf
maħbub sinċier,
u lanqas lili.

Fejn qegħidt
qalbek sewda
ħalli(ni) immur
niġborha.

Aphroconfuso,
x’qed tistenna? li tiġi
ħarifa oħra biex nidħlu
f’burdata gotika —

ma tafx li jiena qatt
ma ħriġt minnha?

Aphroconfuso,
ma nafekx tas-sajf
maħbub sinċier,
u lanqas lili.

Fejn qegħidt
qalbek sewda
ħalli(ni) immur
niġborha.
- Lulju 2025
Invokazzjonijiet #7

Beverly Agius

7. is-seba’
Aphroconfuso
għax meta tħobb aphroconfuso
bħalek xejn ma jibqa’ tiegħek:

la qalbek la laħmek la ngħasek
la rqadek la għadmek la leħnek
la ħinek la żmienek la xagħrek

aħmar jilheġ ix-xemx mielħa
sbieħ Awwissu għatxan / xejn

ma jibqa’ tiegħek lanqas ħajtek,
ħlief mewtek. din biss tiegħek,

u frankament tista’ troddha

Aphroconfuso
għax meta tħobb aphroconfuso
bħalek xejn ma jibqa’ tiegħek:

la qalbek la laħmek la ngħasek
la rqadek la għadmek la leħnek
la ħinek la żmienek la xagħrek

aħmar jilheġ ix-xemx mielħa
sbieħ Awwissu għatxan / xejn

ma jibqa’ tiegħek lanqas ħajtek,
ħlief mewtek. din biss tiegħek,

u frankament tista’ troddha
- Lulju 2025
Invokazzjonijiet #8

Beverly Agius

8. (it-tmien)
(Aphroconfuso,
la ma tridx taf iktar bija
insir għalik il-poeżija

dawn l-invokazzjonijiet
il-vuċijiet

nidhirlek fil-kelma
nibqa’ ninvokak

bħal ruħ mid-dinja l-oħra
bħal belha mitlufa f’din)

Aphroconfuso
għax meta tħobb aphroconfuso
bħalek xejn ma jibqa’ tiegħek:

la qalbek la laħmek la ngħasek
la rqadek la għadmek la leħnek
la ħinek la żmienek la xagħrek

aħmar jilheġ ix-xemx mielħa
sbieħ Awwissu għatxan / xejn

ma jibqa’ tiegħek lanqas ħajtek,
ħlief mewtek. din biss tiegħek,

u frankament tista’ troddha
- Awwissu 2025
Invokazzjonijiet #9

Beverly Agius

9. id-disa’
Aphroconfuso
niftaħ beraħ it-tieqa ħanġra
li tifga l-widna ta’ kull ħliqa
t-twerżiqa li ngara bla ma nara
ħa nisma’ sa fl-aħħar l-ereżija
tas-sensi li nissopprimi f’ferneżija

frak dal-intellett

ma niflaħx ma nistax
ma rridx is-sedattiv
- Awwissu 2025
Invokazzjonijiet #10

Beverly Agius

10. l-għaxar
Aphroconfuso
nogħla mill-aċtu nar l-infern
fl-intern id-dardir it-tqalligħ
li jivvumtani joħroġni minn
ħalqi ħamiema bajda riesqa
tittajjar lejk ħanina riesqa fuq
regional road aphroconfuso
nieżla. wieqfa. feruta. fl-art.
- Awwissu 2025
Invokazzjonijiet #11

Beverly Agius

11. il-ħdax
Aphroconfuso
nżomm ma’ dan il-ħajt ħa naqla’
s-sustanza qarsa ta’ kull trawma
basla nneħħi ż-żarbun iżiegħed
żrar inriegħed l-essenza l-kriżi
brix il-ħsieb eżawrit sebgħi f’riqi
nirreġetta l-eżistenza b’insistenza
arana noħorġu f’daħna minn dan

il-lembut aphroconfuso f’te —
- Settembru 2025
Invokazzjonijiet #12

Beverly Agius

12. it-tnax
Aphroconfuso,
imiss darba jmiss tnejn
is-sufrun li jinżel biss xibrejn
u jiġbed lilek baħri lejn fejn
akrobati jitnisslu bluhati
skjava tal-ħalel li ħalliel
xeħet fuqi kursar il-baħar
biss jekk il-galjun tiskava
ssibni pulena ta’ sirena
f’swied il-qiegħ imma
f’wiċċ idek bambina
inkella wegħda: xambekk
fuq ta’ kappella l-ġebla
- Settembru 2025
Invokazzjonijiet #13

Beverly Agius

13. it-tlettax
Aphroconfuso
r-rabja li nikkarga fil-muta ta’ wiċċi
l-vini li wiżgħat jaqbżu minn għonqi
magħtub bil-ġebel u l-metall tqal li
bihom nordom widnejja tant kemm
ma niflaħx iżjed għal qtugħek fi kliemi
ma niflaħx iżjed għall-kondixxendenza
u jien xi ftit bħal kaliban ma
nisma’ mill-ebda alla uman
aphroconfuso nżomm rasi bejn idejja
rrid nifqagħha għax ma niflaħx iżjed
ngħaddi d-distiċi minn subgħajja l-kurrenti
mill-arterji. aphroconfuso l-elettrokuzzjoni
- Settembru 2025
Invokazzjonijiet #14

Beverly Agius

14. l-erbatax
Aphroconfuso,
ma nimpressjonax ruħi
għax narak indannata,
tgħidli. għadek qatt
ma qbadtni fil-gost
tar-raba’ li nqabbad
f’nirien wara sajf
mingħajr ħsad
- Ottubru 2025
Invokazzjonijiet #15

Beverly Agius

15. il-ħmistax
Aphroconfuso?
jaħasra, ġie jfittex konsolazzjoni
fi vrusi. ma jafx li kurunazzjoni
tad-diq jonqoshom — mingħajr
stmerrijiet. u bilħaqq, jekk nannietek
ma jiswewx karlin, tiegħi ninvokahom
sa m’ogħla s-smewwiet u jekk nista’

nistampahom fuq kull
aphroconfuso taħżiż:
daqshom ħadd għażiż.
eh, u tiffanfrax wisq għax
tiegħi flushom kollha taw
biex m’ommi jgħajxu tlitt
ibniet. u jekk sa issa (kif?)
għadek qatt ma doqt id-diq,
l-iżjed flixkun li jinbiegħ, kun af,
li dik il-mirra — le, mhux birra, għax
forsi lanqas din ma taf — ili nniżżilha
f’pinet sa minn qabel
twelidt. imma jekk
trid, sieħeb b’suffraġju,
dar-round — morr — fuqi
- Ottubru 2025
Invokazzjonijiet #16

Beverly Agius

16. is-sittax
Aphroconfuso
għax meta borża sewda tkun ilha
tiġma’ tibda terħi l-intiena tal-ħmieġ
u l-katavri — il-meraq tad-disprezz.
imbagħad mhux
lakemm iżżommha,
hux viera? u bejnietna
smajt li dil-magħtab fiha
veduta iżjed mis-soltu għoljiet
li toqogħdu tifirħu bihom. lol
run for the — eh stenn’
jien beverly hills.
stay toxic, girls.

Aphroconfuso
għax meta borża sewda tkun ilha
tiġma’ tibda terħi l-intiena tal-ħmieġ
u l-katavri — il-meraq tad-disprezz.
imbagħad mhux
lakemm iżżommha,
hux viera? u bejnietna
smajt li dil-magħtab fiha
veduta iżjed mis-soltu għoljiet
li toqogħdu tifirħu bihom. lol
run for the — eh stenn’
jien beverly hills.
stay toxic, girls.
- Ottubru 2025
Invokazzjonijiet #17

Beverly Agius

17. is-sbatax
Aphroconfuso,
immur quddiem kull pilastru
u nobżoq f’wiċċu. nissegah
bil-ħanek ħa ngħix fi fdal ta’
tempju ħalqi mdemmi
għax issa ddardart bi
ħsiebi fuq id-dars.
dentista ta’ snieni
nopera fuq żmieni
bla loppju

Aphroconfuso,
immur quddiem kull pilastru
u nobżoq f’wiċċu. nissegah
bil-ħanek ħa ngħix fi fdal ta’
tempju ħalqi mdemmi
għax issa ddardart bi
ħsiebi fuq id-dars.
dentista ta’ snieni
nopera fuq żmieni
bla loppju
- Diċembru 2023
Joey Tilbes, it-Tabù Tinża’

Omar N’Shea
Joey kienet tinżel imlibbsa u mpittra, saff eyeshadow abjad mad-dawra, faxx lapes max-xfar, u kulur skur ilellex fuq il-kappell t’għajnejha. Gloss u glitter aħmar, ras nokkli bil-backcombing u l-ġnub miġbudin u llixxati lura b’pettne tad-djamantini. Meta kienet tilbes ta’ mara, kienet tħobb tagħżel xi libsa tal-Haro, li kellhom ħanut tal-ħwejjeġ Tas-Sliema, moda impurtata f’Malta minn familja Anglo-Iżraeljana li kienu jgħixu hawn. Kellhom stabbiliment tal-ħwejjeġ ieħor il-Belt, u r-restorant LeRoy ġewwa Tigné. Lil din il-familja tal-Haro, iz-zija t’ommi, Salvina kienet għall-ewwel isseftrilhom u mbagħad bdiet tieħu ħsieb it-tfal tagħhom għax kienet taf titkellem bl-Ingliż. Kienet fuq tagħha u ommi dejjem tiġri magħha u ġieli kienet tmur magħha għandhom. Din id-dar lil ommi fetħitilha orizzonti ġodda u internazzjonali ħafna, u l-Haro kien nissel fiha sens ta’ moda, avolja qliezet u qomos tal-irġiel biss kienet tilbes. Junior, imma, kien galantom u jberbaq sew fuq Antoinette u l-gwardarobbi tal-Iklin kienu kmamar sħaħ fil-basement tad-dar, li fil-weekend spiss jispiċċaw mimlijin sinjorini jitpittru quddiem mera rettangolari kollha bozoz mad-dawra u ħwejjeġ, parrokki, u tkaken għaddejjin minn id għall-oħra ħa jaraw min se jilbes xiex. Antoinette kellha mijiet ta’ lbiesi, tant li ġieli l-kontestanti tax-shows bħal Miss Sunshine kienu jilbsu kważi biss ħwejjeġ mill-gwardarobba tagħha, qisha l-benefattriċi tat-travestì. Wara joħorġu jiżżagħblu l-Hungry Tiger u jiġu lura l-għada, kulħadd daħna, kollha daħq, żuffjett, ikkampjar, riħa ta’ xorb u sigaretti, u min jorqod ’l hemm u min jorqod ’l hawn. Imma l-parrokki kienu dejjem jidħlu lura ġol-kaxxi tal-kartun roża b’ħabel gold biex iġġorrhom minnu, imqiegħda hemm ġew fuq irjus tondi tal-ġablow li fuqhom Joey kienet tpinġi għajnejn, imnieħer u xufftejn bil-make-up t’Antoinette, u meta jiġu lura miż-żagħbil tal-lejl, kienet taqla’ l-eyelashes foloz u twaħħalhom fuqha. Il-parrokki kienu joħduhom darba fix-xahar il-Village Gossip, għand Manwel u l-Mimì, għal wash u blow dry.
- 58 minuta awdjo, 5 730 kelma
- Ġunju 2024
Il-Kastell

Leslie Vassallo
Minn fuq is-swar tal-belt
tara għoljiet imwieġ iħaddru —
Irħula bojod u arbli ta’ knejjes ibaħħru.

Minn fuq il-fortizza
tilmaħ armati sofor ta’ lellux, ġarġir;
Fit-toroq qodma l-bizzilla minsuġa tal-belt;
Fi rkejjen, kull lewn tal-gżira jixxerred fuq tila.

Mat-turġien dojoq taċ-Ċittadella
żgħożitna ħolmot f’qarn qamar jitferra’;
ħelsienna ttajjar maż-żifef sal-baħar;
imħabbitna tnaqqxet mal-ħitan, daħket fil-ħemda.
- 3 minuti awdjo,
- Frar 2024
- Indħil Barrani
Kollox Iperpolitiku

Anton Jäger (tr Karl Baldacchino)
Ir-ritratti huma ta’ lwien jgħajtu, kważi fluworexxenti. It-tema li tgħaqqadhom hi “l-imħabba”. F’ritratt jismu Love (hands in hair), mara b’xagħar aħmar u għajnejha magħluqin hija miżmuma minn par idejn maskili li jilħquha minn barra l-bordura. F’ritratt ieħor raġel b’ġakketta tal-jeans qed jiżfen waħdu, kważi qed ilaħħaq għal id fil-qrib. F’Love (hands praying), mara b’għajnejha magħluqin torbot idejha f’nofs folla clubbers. Bħallikieku f’ritwal sekulari, timmedita fl-anonimità tad-diskoteka. In-nies fir-ritratt jiżfnu ma’ mużika maħluqa fuq il-bażi ta’ ħsejjes li jarmi l-makkinarju industrijali ta’ Detroit u Manchester, il-bliet tewmin li welldu t-tekno. Fl-1989, però — is-sena li fiha ttieħdu dawn ir-ritratti — il-magni m’għadhomx jaħdmu. Ħafna minnhom ċkienu jew ġew irrilokati lejn iċ-Ċina, filwaqt li l-bliet tewmin tat-tekno ġew deindustrijalizzati. Waqt li kienet qed tivvjaġġa ġo megabelt Ċiniża xi snin qabel, il-fotografa Ġermaniża Hilla Becher innotat l-assemblaġġ mill-ġdid ta’ kopja ta’ mitħna tal-azzar li darba ġibdet fl-Ewropa. Issa, iż-żgħażagħ fir-ritratti tal-ħajja ta’ billejl ta’ Wolfgang Tillmans jiżfnu biex jippruvaw ixejnu l-industrija, il-politika u l-istorja nfisha. Ta’ min jinnota ż-żmien u l-post tar-ritratti ta’ Tillmans. Jiddokumentaw Londra taħt Thatcher u Berlin waqt li l-Ħajt nieżel. Lejn il-Lvant, is-soċjaliżmu statali qed joqrob il-kollass. Il-kapitaliżmu globali huwa trijonfanti. Id-deindustrijalizzazzjoni tal-Punent qed taċċellera. Fl-istess sena li x-xjenzat politiku Amerikan Francis Fukuyama ppubblika l-esej leġġendarja tiegħu dwar “it-tmiem tal-istorja” fin-National Interest, il-kamera ta’ Tillmans issa ssir xhieda ta’ eżerċizzju ta’ amnesija kollettiva: tentattiv biex jitkeċċew l-ispettri ideoloġiċi tas-seklu li għadda u bil-kwiet nimxu lejn utopja privata. Żmien il-“postpolitika” infetaħ.
- 5 557 kelma
- Ottubru 2023
Kontra Tagħna Għaliex Magħna

Joe Gatt
Meta wara sentejn f’idejn il-Franċiżi, fl-1800 l-ġżejjer Maltin sabu ruħhom taħt il-ħakma Ingliża, skont it-Trattat ta’ Amiens kellhom jerġgħu jgħaddu lura għand il-Kavallieri biex ikomplu jmexxuha huma bħala pajjiż “newtrali”. Il-qassisin, in-nutara, l-avukati u l-kummerċjanti Maltin tal-“Congresso”, li sa ftit qabel kienu qed imexxu l-insurrezzjoni kontra l-Franċiżi, beżgħu li dan kien ifisser li malajr jerġgħu jiġu taħthom għax l-Ordni kienet iddgħajfet sew u żgur ma kinitx tiflaħ għal Napuljun. Għalhekk, il-104 membri ta’ dan il-kungress kitbu “Dichiarazione dei Diritti degli Abitanti delle Isole di Malta e Gozo”. Ma kinitx dikjarazzjoni radikali bħal dik tal-Indipendenza ta’ Haiti ta’ sentejn wara, li abolixxiet l-iskjavitù, ċaħdet kull rabta mal-kolonjalisti Ewropej u ħalfet il-libertà jew il-mewt. Dik Maltija kienet dikjarazzjoni liberali bl-eku Illuminista ta’ dik tal-Indipendenza tal-Istati Uniti fl-1776 u tad-“Dikjarazzjoni tad-Drittijiet tal-Bniedem u ċ-Ċittadin” fi Franza, tlettax-il sena wara. F’disa’ punti, id-dikjarazzjoni elenkat speċi ta’ kuntratt. Iktar milli stqarrija ta’ drittijiet indirizzata lejn l-ispirtu etern tal-Bniedem, kien quid pro quo ċar u pragmatiku indirizzat lir-Re tar-Renju Unit tal-Gran Brittanja u l-Irlanda u d-dixxendenti tiegħu bħala sovrani fuq il-gżejjer “għal dejjem”. Dan in-nisel nobbli, min-naħa tiegħu, kellu jagħti lill-pajjiż kostituzzjoni li biha kunsill elett mill-“poplu” ikollu dritt jiġbor it-taxxi u jmexxi ’l-pajjiż. Ir-Re ma kellu jindaħal la fit-tmexxija interna tal-pajjiż u lanqas fil-ħajja reliġjuża tiegħu. In-nies — insomma, “gli uomini liberi” — kellhom id-dritt josservaw liema reliġjon riedu, igawdu l-proprjetà tagħhom u jkunu suġġetti biss għal-Liġi. U għar-Re, li kien il-protettur tar-reliġjon. U għall-Papa, li kellu jkun l-uniku referenza fejn jidħlu affarijiet spiritwali; hu u l-ġenerali tal-ordnijiet monastiċi. Intbagħtet lir-Re Ġorġ III, imma nafu biha għax baqgħu kopji tagħha Malta. Fl-arkivji impekkabbli tal-Gran Brittanja m’hemm ebda ħjiel tagħha. Jekk lir-Re waslitlu, ma nafux x’għamel biha. L-Ingliżi bdew imexxu l-gżejjer bħala dittatorjat militari. Fost l-uffiċjali Ingliżi, li ma taw kas la ta’ din id-dikjarazzjoni u lanqas ta’ appelli oħrajn għall-awtonomija, kien hemm l-ewwel Duka ta’ Wellington li jgħidu li qal: Kieku allura nistgħu nagħtu kostituzzjoni lil bastiment tal-gwerra!
- 9 067 kelma
- Jannar 2025
Kullana ta’ Għanjiet Dwar il-Ħolm #1

Kris Polidano

1. Prefazju numru wieħed
Il-Malti jitkellem dwar il-forom tal-verbi. Bl-istess mod, hemm il-forom ta’ kif nippożizzjonaw ruħna meta nkunu reqdin. Fil-forma nsibu l-kontenut — dal-prinċipju narawh fil-qasam tal-bini u f’dak ta’ kif infasslu l-għodod tal-komunikazzjoni tagħna. Il-forom tal-verbi jiddeterminaw it-tifsira. Bl-istess mod, il-forom ta’ kif norqdu u nindifnu kollha għandhom il-konnotazzjonijiet tagħhom.
- 2 minuti awdjo,
- Jannar 2025
Kullana ta’ Għanjiet Dwar il-Ħolm #2

Kris Polidano

2. Forma numru wieħed
Fuq ix-xaqliba
tal-Lvant tal-Qala,
idi qiegħda
taħt geddumi

fuq sodda kważi franka
moħħi
jnixxi
l-ħaxix
iraxxex
maż-żifna
tar-riħ

is-swaba’ ta’ saqajja
jniżżlu għonqhom
u driegħi jistrieħ
ma’ abti

u qalbi tħabbat
mal-mota
ta’ San Kerrew

Fuq ix-xaqliba
tal-Lvant tal-Qala,
idi qiegħda
taħt geddumi

fuq sodda kważi franka
moħħi
jnixxi
l-ħaxix
iraxxex
maż-żifna
tar-riħ

is-swaba’ ta’ saqajja
jniżżlu għonqhom
u driegħi jistrieħ
ma’ abti

u qalbi tħabbat
mal-mota
ta’ San Kerrew
- 2 minuti awdjo,
- Jannar 2025
Kullana ta’ Għanjiet Dwar il-Ħolm #3

Kris Polidano

3. Forma numru tnejn
Mort ngħum
saqajja jagħtu

u jagħtu

u jagħtu

u joħolqu ondi kbar

li jinkisru mas-saba’ l-kbir

ta’ sieqi l-leminija

u mbagħad ix-xellugija.

L-għaraq jisponta taħt xagħri
jinżel sa denbi kut’ kut’.

Purtella tingħalaq f’salt.
Id-dawl jiftaħli għajnejja.
L-għaraq jogħdos għal ġol-friex.

Mort ngħum
saqajja jagħtu

u jagħtu

u jagħtu

u joħolqu ondi kbar

li jinkisru mas-saba’ l-kbir

ta’ sieqi l-leminija

u mbagħad ix-xellugija.

L-għaraq jisponta taħt xagħri
jinżel sa denbi kut’ kut’.

Purtella tingħalaq f’salt.
Id-dawl jiftaħli għajnejja.
L-għaraq jogħdos għal ġol-friex.
- 2 minuti awdjo,
- Jannar 2025
Kullana ta’ Għanjiet Dwar il-Ħolm #4

Kris Polidano

4. Prefazju numru tnejn
Is-snajja’ u l-metodi tal-antenati tagħna jibqgħu fostna bla ma nafu kif. Nimxu fit-toroq siekta qalb xogħol idejn nies li m’għadhomx magħna biex iraqqdu lil dawk li m’għadhomx magħhom. Is-snajja’ u l-metodi tal-antenati tagħna jibqgħu fostna bla ma nafu kif. Nimxu fit-toroq siekta qalb xogħol idejn nies li m’għadhomx magħna biex iraqqdu lil dawk li m’għadhomx magħhom.
- 2 minuti awdjo,
- Jannar 2025
Kullana ta’ Għanjiet Dwar il-Ħolm #5

Kris Polidano

5. Forma numru tlieta
Art…
Art…

Ħobbni ħobbni arti ħobbni,
semmagħli l-għajta t’amorin

Għandek lili biex issir taf
u lilna lkoll biex tnin

Art…
Art…

Li kont naf dak nagħsek fejnu
kont ingħidlek biex iġġemmgħu
żommu kollu f’vażett ħlejju,
ostru sew titfgħux għall-bejgħ

Art…
Art…

Art…
Art…

Ħobbni ħobbni arti ħobbni,
semmagħli l-għajta t’amorin

Għandek lili biex issir taf
u lilna lkoll biex tnin

Art…
Art…

Li kont naf dak nagħsek fejnu
kont ingħidlek biex iġġemmgħu
żommu kollu f’vażett ħlejju,
ostru sew titfgħux għall-bejgħ

Art…
Art…
- 2 minuti awdjo,
- Jannar 2025
Kullana ta’ Għanjiet Dwar il-Ħolm #6

Kris Polidano

6. Forma numru erbgħa
Ballun-ħġieġa jaqa’

U jis

\

piċċa

/

ja

\

qa’

/

fil-

\

fond

ilma

Wiċċ ċar, bjond,
Iħares lejn surtu
jżomm kopp fid-dell
jitkaxkar mal-jum

Id titla’ għal fuq moħħ
––is-silenzju wara li
ċagħqa tkexkex l-ilma

Ix-xemx tinqala’ minn postha
u tiltaqa’ mal-art fejn
is-sħana tinħass
bejn żewġ koxox taħt gverta
tas-suf.

Ballun-ħġieġa jaqa’

U jis

\

piċċa

/

ja

\

qa’

/

fil-

\

fond

ilma

Wiċċ ċar, bjond,
Iħares lejn surtu
jżomm kopp fid-dell
jitkaxkar mal-jum

Id titla’ għal fuq moħħ
––is-silenzju wara li
ċagħqa tkexkex l-ilma

Ix-xemx tinqala’ minn postha
u tiltaqa’ mal-art fejn
is-sħana tinħass
bejn żewġ koxox taħt gverta
tas-suf
- 2 minuti awdjo,
- Frar 2025
Kullana ta’ Għanjiet Dwar il-Ħolm #7

Kris Polidano

7. Forma numru ħamsa
Fl-iljieli, nistenna
l-Marrasa tiddi minn fuq xfieq
Iħarsu qigħan dil-gżira

Fl-iljieli, nistenna fil-gallarija,
noqgħod b’abti fuq ħoġor it-tieqa
tan-nofs, ngħodd il-karozzi, bajda

bajda

sewda

griża

Fl-iljieli, narani nitgħannaq
waqt li nħaddan l-imħadda
u nħoss is-sema fl-investi
tal-qoton ċelesti

Fl-iljieli, narani ndur u nitgerbeb
sakemm nispiċċa fuq in-naħa
li dejjem norqod fuqha
u hemm vera tibda t-tertuqa.
- 2 minuti awdjo,
- Frar 2025
Kullana ta’ Għanjiet Dwar il-Ħolm #8

Kris Polidano

8. Prefazju numru tlieta
Il-ħolm fejn imur wara li jqajjimna? Il-mewta l-aħħar darba li noħolmu anki jekk għajnejna ma jingħalqux, ġisimna joħroġ il-kimiċi, li jitfgħuna fi stat “ħolmieni”. Kemm jekk aħna konxji tiegħu jew m’aħniex, id-demm uman jiġbed, u f’għadd ta’ kulturi, il-mewt nikkunsidrawha bħala raqda. U l-ħolm — kemm jekk inħallu lilna nfusna nindiehsu ma’ din il-forma ta’ ħsieb jew le — jieqaf u jiżvolġi fl-aħħar raqda għall-aħħar darba.
- 2 minuti awdjo,
- Frar 2025
Kullana ta’ Għanjiet Dwar il-Ħolm #9

Kris Polidano

9. Forma numru sitta
Fl-aħħar raqda,
int tkompli għaddej.
U z-zijiet jippustjawlek
xagħrek f’kamra
kulur ix-xemgħa
mwarrba, f’San Luqa.

Fl-aħħar raqda,
int ma tismax.
Id-dinja tkompli titgerbeb
waqt li jdawrulek is-swaba’
t’idek il-leminija
ma’ kuruna taż-żibeġ tal-injam.

Fl-aħħar raqda
int liebes qalziet
imkemmex.
Ħalqek ma tiftħux
biex tgħidilna
“għadduh sew.”

Fl-aħħar raqda,
ġismek fiss.
U nħares lejk
togħdos taħt
ċorma fjuri mingħajr l-ittra
li ma kontx nista’ niktiblek.

Fl-aħħar raqda,
int tieqaf toħlom
U aħna mqajmin
noħolmu bik.
- 2 minuti awdjo,
- Mejju 2023
Il-Kuxjenza fit-Truf

Joe Gatt
Bħalma żgur skoprew ħafna qabli, meta tkun qed tittraduċi mit-Taljan, il-Malti li qed taħdem bih ma tħossux uniformi. Fih ħafna li hu lixx u duttili, imma fih ukoll l-għoqiedi u l-ingroppi. Fil-Malti hemm ħafna Taljan li jgħaddi mingħajr ma tagħti kasu; imbagħad hemm it-Taljan tal-avukati. Filli tiskrupla għax tħossok m’int qed tagħmel xejn ħlief tbiddel ftit l-ortografija — “io avanzo tale ipotesi per spiegare la mia debolezza giovanile, ma senza una decisa convinzione” — filli ttik rasek għax tinduna li qed tinstema’ iktar Taljan mit-test oriġinali.
- 15-il minuta awdjo, 1 595 kelma
- Lulju 2023
Il-Lanza, il-Labra, il-Qoffa, l-Azzarin

Loranne Vella
Ġieli jagħti l-każ li, jien u naħseb fuq ktieb li qed naqra, nibda nara f’kotba jew xogħlijiet oħrajn l-istess ħsieb, jew mod ta’ ħsieb mhux wisq ’il bogħod minnu, tant li nibda nissuspetta li fil-fatt qed jgħidu l-istess ħaġa, li l-kwistjoni qed jarawha mill-istess perspettiva. U allura, x’kumbinazzjoni li qed naqra żewġ jew tliet kotba miktubin fi żminijiet għalkollox differenti li qed jipproponu l-istess ħsieb! L-istess jiġrili jien u nikteb. Nibda nhewden fuq idea li mbagħad nibda naraha f’kull kitba oħra li naqra. Għadni kif qrajt it-traduzzjoni mill-Grieg Antik għall-Malti tal-Frammenti ta’ Saffo, ta’ Warren Bartolo. Din l-edizzjoni, li ħarġet f’Mejju 2023, tinkludi daħla, nota tat-traduttur dwar id-dixxiplina tat-traduzzjoni, annotazzjonijiet dettaljati għal kull framment u lista ta’ ismijiet imsemmija fuq wara. Jien u naqra n-noti u l-kummenti tat-traduttur, dwar x’inhu, skont hu, is-sinifikat ta’ Saffo llum, dwar it-traduzzjoni bħala proċess ta’ trasformazzjoni u mutazzjoni, dwar il-ħarsa queer ta’ Saffo, moħħi beda joħodni mingħajr ma rrid għaż-żewġ kotba l-oħra li kelli ħdejja.
- 72 minuta awdjo, 8 015-il kelma
- Awwissu 2023
Lejl u Nhar

Miriam Galea
Il-ħitan bojod joqtluk naqra naqra kuljum. Tipprova ma tismax is-skiet, itanbar stinat tul il-kurituri, iżda t-tektik ħafif fuq il-keyboards, it-tpetpit solitarju tal-cursor, l-ilħna mbiegħda f’uffiċċju minnhom jibqgħu ma jidfnuhx. Fil-kamra tal-arkivji xi ħadd jixgħel il-photocopier, li tobżoq folja wara l-oħra, mimlija ċifri, kliem kbir kollu rpużat, taħbiliet ta’ ideat suġġeriti u konsiderazzjonijiet meqjusa f’dokumenti Taljanizzati tal-Unjoni Ewropea. It-terremot f’Haiti, il-kriżi finanzjarja, il-faqar dinji, l-iżvilupp fil-pajjiżi eks-Komunisti, il-bidla fil-klima, id-dinja li qed titbaskat, tinstamat, tinħall f’taħlita tossika ta’ plastik jinten, jaħraq l-imnifsejn, jistordi l-menti, iżarrat ix-xagħar, inixxef il-ġilda. U l-photocopier tofroq karta minn oħra, tifrixhom pulit fuq xulxin bħal suldati stenduti, nodfa, stirati, bojod bħal-lożor. Il-ħoss tal-magna jkompli jħeddlek, mill-uffiċċju ta’ ħdejk tasallek konverżazzjoni bil-Franċiż.
- 24 minuta awdjo, 2 188 kelma
- Marzu 2024
Likantropi

Davinia Hamilton
Kull fejn tħares tara kurċifiss: Kristu tal-ġibs fl-agunija divina. Fuq il-ħitan hemm inkwatri bir-ritratti tal-uċuħ imwerwra tal-bniet li ġew qabilna. Is-sorijiet għaddejjin bit-tonka u l-velu iswed qishom fuq wiċċ l-ilma. Insejħulhom “The Sisterhood”, imma mhux f’wiċċhom. Diffiċli taqta’ kemm għandhom żmien; diffiċli tqishom bħala nisa, bħal ommijietna u z-zijiet li jagħmlu l-lipstick u l-powder u l-fwieħa. Hemm minnhom iktar henjin; hemm min jitkerrah u jirrabja. Kultant, tisparixxi xi waħda minnhom. Tmut, jew tiġi trasferita. Is-soru li kienet tgħallimna l-Franċiż sparixxiet u bla kliem ġiet oħra flokha. Hemm qlajjiet li spiċċat il-manikomju, jew li sabet wieħed. Dawn l-istejjer it-tnejn affaxxinanti u nemmnuhom. Għassa mal-kuritur hemm statwa kbira ta’ Sant’Anjeże, għajnejha kannella jħarsu ’l fuq, b’girlanda fjuri ma’ rasha. Liebsa l-abjad u xalla turkważ fuq spallejha, kollha tal-ġibs, kull tikmixa u kull tinja ffurmata bir-reqqa. F’idha l-leminija qed iżżomm palma, u bl-id l-oħra terfa’ ħaruf żgħir. Tidher dħulija, qisha setgħet kienet waħda minna. Fil-klassi hawn il-bard. It-twieqi ilhom miftuħin il-lejl kollu biex tiċċirkola l-arja li kuljum tisfieq bl-irwejjaħ t’iġsma adolexxenti: għaraq, demm, deodorant u xampù. Inpoġġu tnejn tnejn fuq imwejjed li ilhom hemm minn żmien żemżem. L-injam miksi b’deċennji ta’ marki. Jien u Alice nisperaw dejjem li ma jifirduniex. Qegħdin tletin f’dil-klassi. Ilna flimkien mindu kellna erba’ snin, tlajna flimkien. Lil dax-xebbiet inħobbhom daqskemm nobgħodhom.
- 21 minuta awdjo, 1 816-il kelma
- Mejju 2024
lil poeta li qalli li qed jikteb bħal wieħed vera xiħ dan l-aħħar

Jasmine Bajada
il-kliem li ktibtli dalgħodu m’hediex.
għadni nhewden x’messni għedt
biex niskonġr’hom minn għadmek —
minn leħnek. bexxaqtli tieqa bihom;
ilmaħtek bilqiegħda fil-kamra, waħdek,
diqitek tidwi fil-vojt għammieq.
Mill-bogħod, imbagħad, ġew il-vrus…
qaluli li inti, poeta, m’għadekx tħożż hekk,
għall-gost. issa li qbadt ir-ritmu taċ-ċinju
tixtieqek għadek bilbla tgħanni binhar.
tibżax: l-istrument għadu f’idejk bla trab.
u inti bħal wieħed vera xiħ li jinsa kollox,
ank’isem ommu, qabel jinsa kif jaqbad
dak l-argunett ta’ dari. titnih kif titnih,
ħa jdoqqlok ħelu, sabiħ.
- 2 minuti awdjo,
- Ottubru 2025
- Fruntieri/Paċi
Il-Lingwa tal-Ewropa Hija l-Ipokrizija u l-Flus

Ilija Đurović (tr Joe Gatt)
Qisek tkun mitluq fuq wiċċ l-oċean, tisma’ t-tkarwit ta’ qiegħ il-baħar f’widnejk, waqt li fuqek, bħal fl-1 ta’ Mejju 1999, disat ijiem qabel għeluq id-disa’ sena tiegħi, jets tan-NATO jtiru mid-direzzjoni tal-baħar bħal għasafar tal-passa sejrin lejn l-art. Il-fatt li ftakart dil-immaġni li kont ilni li nsejt waqt li qed nikteb dwar il-lingwa bħala mezz ta’ paċi u taqbid probabbli jgħid xi ħaġa dwari. Psikoloġikament ma jimpurtanix x’jgħid dwari. Lingwistikament juri li, meta nikteb, għandi bżonn nimxi fil-lingwa b’mod assoċjattiv, mingħajr ma nħossni li qed naħrab minn xi ħaġa jew li għandi nagħti prova ta’ xi ħaġa lil xi ħadd.
- 1 274 kelma
- Settembru 2024
Il-Magna tal-Qari

Joe Gatt
Għal żmien twil, il-magni se jkomplu jipproduċu testi banali. Għal żmien twil se jkunu tajbin biss biex jiktbu r-rapporti finanzjarji u d-deskrizzjonijiet tat-tqassim tal-kmamar tad-djar għall-bejgħ. Imbagħad bil-mod il-mod jibdew jipproduċu testi li kapaċi jsibu posthom fit-truf medjokri tal-finzjoni tal-ġeneru, u għad ikun hemm bosta qarrejja li jsibu żvog u forsi anki faraġ fil-proża mhux wisq impenjattiva tagħhom. Biż-żmien, jibdew jitfaċċaw l-opinjonijiet fuq il-websites tal-gazzetti, jgħidulna li fil-fatt dawn it-testi l-ġodda mhumiex ħżiena daqskemm taħseb eh, li fil-fatt dejjem qed isiru aħjar. Xorta waħda mhux se naqbdu u naċċettawhom hekk, f’daqqa waħda. Kultant ikun hemm pass ’il quddiem u tnejn lura. Forsi t-testi awtomatizzati jkunu moda għal xi żmien, imbagħad wara l-voga għall-awtomazzjoni letterarja, inkunu rridu nerġgħu lura għall-kitba maħduma bl-id; bħalma kien ġralna bin-Nescafé. L-esperimentazzjoni u l-innovazzjoni jkunu ppreġjati aktar minn qatt qabel għax jitqiesu kapaċitajiet unikament umani. Imma eventwalment anki dan se jitgħallmu l-magni. Xi darba se jitgħallmu jinterzjaw l-innovazzjoni mal-patrimonju, se jkunu jafu jużaw il-lingwa ta’ kuljum u l-idjoma letterarja u jikkuntrarjawhom biżżejjed biex jibnu xogħlijiet fil-lingwa li joħolqulna dinjiet ġodda fiex ngħammru, toroq ġodda fejn jimraħ moħħna, modi ġodda kif naqsmu qalbna u kif nippruvaw nikkunslawha. Jgħallmuna nixxennqu għal affarijiet li qatt u qatt ma jista’ jkollna għax ikunu xewqat ifformati fuq il-pjan metafiżiku tagħhom. Forsi dan kollu se jieħu ħafna żmien. Forsi se jieħu ħamsin sena, jew mitt sena, jew elf; imma xi darba żgur se jkollna magna, intelliġenza artifiċjali, li tkun kapaċi tikteb rumanzi u esejs u bijografiji u poeżiji u tagħmel traduzzjonijiet li jkollhom dik il-kwalità misterjuża li aħna nagħrfu bħala letteratura, u dan tagħmlu fuq livell li qatt ma nkunu rajna qabel.
- 3 507 kelmiet
- Jannar 2024
Manifest Kontra ż-Żmien

Kris Polidano
Ħames mitt pass. Ħames mitt pass hemm mill-aħħar tarġa quddiem il-bieb tax-xogħol għall-bus stop li rrid nieqaf u nistenna fuqha. Saru l-ħamsa u nofs u ħamsa, u r-riħ ta’ Diċembru reġa’ tani naqra ħajja wara tmien sigħat inħares lejn skrin, inħarbex l-emails li jintemmu bil-kind regards u li jibdew bil-hope this email finds you well — dejjem b’exclamation mark biex il-persuna li tirċeviha tkun taf li jien waħda minn dawk l-orrajt. Inħares lejn it-tabella tal-bus stop darb’oħra biex inkun ċertissima li qiegħda fuq il-waqfa t-tajba. Mhux għax ma nafx jekk jienx ippustjata sew, imma tibda thewden wara li tkun ilek ftit xhur ma taqbad karozza tal-linja. Bħala persuna kwintessenzjalment Maltija, għandi preferenza għall-abbiltà li tagħtini l-karozza, jiġifieri, li nkun nista’ ngħaddi riħ mill-bypass mingħajr ma nieqaf, bi driegħi barra mit-tieqa, indoqq il-mużika livell biss inqas mill-punt meta t-tnabar ta’ widnejja jkunu appena ser jinfaqgħuli. Imma llum ta’ bilfors irrid naqbadha għax ilbieraħ kont għaddejja minn Strada Rjali, Santa Venera u splajsjajt il-mera ma’ trakk mimli żrar tat-tarmak. Ħbatt eżatt quddiem il-Ministeru tat-Trasport. Ħadd ma ħareġ biex jgħinni jew biex iċanfar lil tat-trakk li mblokka nofs it-triq u m’użax is-sinjali stipulati f’artiklu xiex u xiex u dak. Nista’ nsuqha, mind you, il-mera soda daqskemm kienet qabel l-inċident jekk mhux aktar għax waħħalha z-ziju bl-aħjar duct tape li l-ironmongers ta’ Malta jistgħu joffru. Imma wara li għaxar karozzi spiċċaw jgħajruni indannata u jpaqpqu, ma nazzardax insuq. L-avventuri tal-bypass jistgħu jistennew ftit. Illum irrid il-kumdità u l-lussu li xi ħadd iwassalni d-dar, u billi jien tifla brava u nħobb l-ambjent u ma rridx inġiegħel lill-mummy tiġi għalija (għandha d-dwiefer), nagħżel li x-chauffeur lura lejn Birkirkara llum ser ikun wieħed Filippin jew Indjan jew l-ispeċi aktar u aktar rari tax-xufiera — il-Malti qargħi.
- 20 minuta awdjo, 2 125 kelma
- Frar 2024
Il-Mara tas-Suldat

Jien_a
Fil-bidu, jekk qatt kien hemm bidu, il-maħbubin kollha sejħu lilhom infushom amazzuni. Huma u jgħixu flimkien, jinħabbu, jiċċelebraw lilhom infushom, jilagħbu, fiż-żmien meta x-xogħol kien għadu logħba, il-maħbubin fil-ġnien tal-art baqgħu jsejħu lilhom infushom amazzuni tul Żmien id-Deheb kollu. Imbagħad, xħin twaqqfu l-ewwel bliet, bosta maħbubin kissru l-armonija oriġinali u sejħu lilhom infushom ommijiet. Minn dan iż-żmien ’l hemm, il-kelma amazzuna saret tfisser għalihom tifla, li qatt ma tikber, immatura, dik li qatt ma tħaddan id-destin tagħha. L-amazzuni tkeċċew mill-bliet tal-ommijiet. Kien f’dak il-mument li dawn saru vjolenti u bdew jiġġieldu biex jiddefendu l-armonija. Għalihom, l-isem antik amazzuni baqa’ bit-tifsira oriġinali. U minn issa beda jfisser xi ħaġa aktar: dawk li jħarsu l-armonija. Minn hemm ’il quddiem stajt issib amazzuni f’kull żmien, f’kull kontinent, gżira u xatt. Dħalna fiż-Żmien Glorjuż grazzi għall-amazzuni tal-lum. Ħafna drabi maħbuba tuża ġesti biex b’ġisimha ssir tixbah dak l-annimal jew dawk l-annimali li l-aktar li għandha affinità magħhom u b’hekk tagħti pjaċir lill-maħbuba tagħha. Dan isir aktar faċli meta tkun taħt ipnożi. Trid tinsa l-mossi ta’ kuljum u ssib dawk tal-annimali tagħha. Din mhix imitazzjoni tal-annimalesk: din hija mima. Hija ħaġa diffiċli biex taqbad u tagħmilha spirtu pront, anki jekk il-maħbuba ssaqsiha biex tagħmilhielha bl-ikbar ġentilezza. “Meta ssaqsini biex nagħmilha ta’ ġemel, niddejjaq, għax rari jirnexxili.” (Charlotte Plume, Iċ-Ċirku Tiegħi, Gallija, Żmien il-Konkos.)
- 53 minuta awdjo, 4 805 kelmiet
- Novembru 2023
Marċ Maqbuż

Leslie Vassallo
Ix-xitwa tmut hekk —
Gżira — jew bastiment — jgħibu fiċ-ċpar;
Riefnu jiġbed nifs sagħtar —
Berwieq għarwien fuq irdum,
wiċċ nemex tal-bużbież;
iħirsa — jew aħna — max-xifer.

Reżħa titlajja fi rkejjen, fuq għetiebi;
F’triq dejqa, antika, fi kmajra
xi ħadd jonqox ħajja — jew mit — f’zokk lewża;
Tifkira tiġi, minn imkien — jew minn xmara — għoddha taħsdek,
tmexxik fiha b’ħarsa kaħla, b’xofftejn ħajra,
sa tħallik — jew tħalliha — f’belt labirint.
- 4 minuti awdjo,
- Lulju 2023
Medusa

Rowena Grech
Żgur li ismi familjari. Żgur li smajt bosta stejjer fuqi. Iżda żgur qatt ma smajt dak li ġara bejni u bejn Persew. Nitolbok, iskot ftit u isma’ l-istorja tiegħi qabel nissarraf f’elf framment ta’ miti oħra… Mela darba, ħmistax-il sena ilu, meta kont għadni tifla, kont ngħix mal-ġenituri tiegħi, Foriku u Keto, fuq gżira serena mdawra b’baħar blu jwerżaq. Id-dar kienet ċkejkna, bi tlett ikmamar kollox; il-kċina, il-kamra tal-bżonnijet tagħna u l-kamra fejn konna norqdu jien u ħuti l-oħra. Għalkemm bejni u bejn ħuti l-kbar ftit snin biss kienu jifirduna — qabża ta’ sentejn kull wieħed — l-ikbar differenza kienet il-vulnerabbiltà tal-mortalità tiegħi. U meta ħuti, Stenun u Ewrjali, kellhom is-setgħa li jmorru jesploraw l-għelieqi, il-ġenituri kienu jżommuni priġuniera tal-erba’ ħitan kennija tad-dar. Iżda ma kontx  inħabbel wisq rasi għaliex f’nofs dik id-dalma solitudni ltqajt mal-unika mħabba reċiproka f’ħajti: il-kelma. U minn hemm kienu l-bosta sigħat li kont qattajt b’rasi mgħaddsa fil-kotba, nixtarr l-għerf li l-paġni, bla ma jafu, jgħadduli.
- 17-il minuta awdjo, 1 466 kelma
- Awwissu 2023
mona lisa | karnival ieħor

Matthew Schembri
Joe, quddiem il-mera.
Xagħru kannella skur, maqtugħ qasir.
F’rasu, kappa lewn il-ġilda.
Għax fil-karnival tista’.
Japplika l-kolla fuq ħuġbejh, bil-pinzell.
Ħuġbejh kbar.
Rani.
Inixxifhom, b’fann.
Japplikalhom il-powder safrani, il-kolla.
Jerġa’ jnixxifhom – din id-darba, sakemm
jitqarqċu.
Irene.
Japplikalhom il-concealer safrani, bl-isponża,
sakemm jgħattihom għalkollox.
Marisa, Mylene.
Japplikah ukoll fuq għajnejh, fuq wiċċu kollu.
Għax fil-karnival tista’.
Jimmudella ftit synthetic wax fuq il-ponta ta’ mnieħru.
- 6 minuti awdjo,
- Novembru 2023
-Na -I -Hom

Kris Polidano
Fl-ewwel minuti luċidi ta’ kull filgħodu
naħseb biex immur mixja lejn il-ġnien li jħallini mdellka bin-nostalġija
biex inħares lejn il-bieb magħluq li jgħiduli li int kont hemm għassa miegħu kuljum u
l-kamra kulur it-te meta titfagħlu l-ħalib tal-bott li issa
spiċċat mużew tal-karti llaminati li jiftaħ kull jumejn

Il-bejta għall-ħarba kull nhar t’Erbgħa tal-grupp lebsin l-iswed għax cool
għaddejjin nitmiegħku maż-żrieżaq
daharna mal-arbli tal-bandli
nitkażaw dwar x’għamlu dawk fil-kumplessi tal-garaxxijiet —
l-ispots tal-konsulenzi romantiċi tat-tfal bravi Nsara aged 13 and up
- 4 minuti awdjo,
- Novembru 2024
Nibgħatlek Waqt Raxx id-Dlam tas-Sajf fl-Iżvezja

Maria Theuma
Niktiblek
Hawnhekk id-dawl qatt ma rajt bħalu
Blu
Il-ġilda fih issir blu
Jew tidher blu
Ma jidlamx
typing…
Ostra
Għadha kif għaddiet ċerva minn fejni!!!
Xiex
Eżatt minn fejnek?
Ija
Se nidħol norqod għax ilni mqajma
Int linja siġar jimmultiplikaw b’mod infinit
Ġo foresta fl-Iskandinavja tal-metavers
U jien l-aħħar werqa li għad jifdal
Itteptep…………………… qabel imur id-dawl u jintefa kollox darba għal dejjem
Se nibdel il-via ta’ din il-poeżija għax mhix qed togħġobni
Minn poeżija dwarek se nibdilha għal poeżija oħra……… dwarek
Kważi dejjem, iktar dejjem milli kważi, nemmen li jien nikteb biex int tħobbni
Nikteb din il-poeżija……… biss biex tħobbni
U x’raġuni hemm għall-poeżija
Jekk mhux biex l-ewwel tiktibha
Imbagħad iżżommha f’idejk u taqbeż biha b’kollox
Rasek l-ewwel għal ġo pixxina mimlija sa ruħ ommha bi ħġieġ miksur
U toħroġ minnha tqattar id-dmija
biex imbagħad eżatt wara taqbeż……… għal ġo pixxina oħra……… mimlija ħall
Għax hekk irrid
Għax ma jimpurtanix minn x’jista’ jgħid ħaddieħor
Bl-istess mod li bankier ma jimpurtahx mill-kostellazzjonijiet
Bl-istess mod li l-maltemp ma jimpurtahx minn festin ippjanat għal fuq terrazzin mhux kenni
Taf kemm hu diffiċli biex ma ngħixx bik f’ħajti
Daqs ħelikopter li jrid itir imma l-inġinier tah garġi minflok ġwienaħ
Daqs ħelikopter li jrid jeżisti imma Leonardo da Vinci qatt m’eżista
Daqs kumpanija li trid tbigħ il-ħelikopters imma m’għandhiex ħelikopters xi tbigħ għax kull min xogħlu jibni l-ħelikopters qiegħed fuq strajk permanenti
Aħfirli li dejjem narma firxa wiesgħa ta’ similitudnijiet u niket bejnietna
Bħal buffet ma jispiċċa qatt f’resort all inclusive
Noħroġ riġlejja minn fuq l-ikel bħal żewġ kuċċaruni bil-mankijiet twal twal jiġġebbdu lejk
Aħfirli li dejjem naħseb fuq dak li kieku kien
Anki bi lsienek bħal tajjar fuq ġismi
Dejjem nitbikkem dwar kif kellu jkun li tħassar dak li kien hemm bejnietna
Meta dak li hemm bejnietna għadu ma tħassarx
Inħobb inkellmek minn kull fejn inkun
Anki jekk hemm kontinent jifridna
Naħseb fik kull darba li nara xi ħaġa li tista’ togħġbok
Naħseb fik kull xħin naħseb f’sentenza
Irrid insir poeta tajba biex niktiblek poeżija f’għeluq sninek
- Ġunju 2024
Nifs: Kaos u Poeżija

Franco “Bifo” Berardi (tr Karl Baldacchino)

Introduzzjoni
F’dal-ktieb il-ġdid, li hu ddedikat lill-kundizzjoni ta’ qtugħ ta’ nifs kontemporanja tagħna, nirritorna għall-metafora tal-poeżija bħala l-unika triq għall-ħarba mis-soffokazzjoni. Illum il-poter hu bbażat fuq relazzjonijiet astratti bejn entitajiet numeriċi. Filwaqt li l-isfera finanzjarja hija ggvernata mill-algoritmi li jgħaqqdu l-frattalji ta’ xogħol prekarju, l-isfera tal-ħajja hija invaduta minn flussi ta’ kaos li jipparalizzaw il-ġisem soċjali u joħonqu n-nifs u jifgawh. M’hemm l-ebda ħarba politika minn din in-nassa: il-poeżija biss, bħala l-eċċess ta’ skambju semjotiku, tista’ terġa’ tattiva n-nifs. Il-poeżija biss tgħinna fl-apokalissi li diġà qed tifferoċja taħt l-effett ta’ deċennji ta’ assolutiżmu finanzjarju. Il-poeżija biss se ttaffi t-tbatija ta’ moħħ l-inġinier u ta’ moħħ il-poeta, u se tkun qed taġixxi biex treġġa’ lura l-ħakma tal-isfera finanzjarja fuq il-lingwa. The Uprising kien esej fil-ġenealoġija tal-qawwa finanzjarja, mil-lat tal-lingwa u partikolarment mil-lat “tal-emanċipazzjoni tas-sinifikat mir-realtà”, li antiċipat l-emanċipazzjoni tal-flus mill-ekonomija reali u l-kobba sħiħa ta’ astrazzjoni preżenti fl-aħħar seklu. The Uprising kien dijanjosi ġenealoġika. Nifs huwa esej fuq it-terapija. Kif ser naġixxu bis-soffokazzjoni li pproduċiet l-astrazzjoni tul l-istorja umana? Jeżisti ħruġ mill-katavru tal-kapitaliżmu finanzjarju.
- 700 kelma
- Ġunju 2024
Nifs: Kaos u Poeżija #1

Franco “Bifo” Berardi (tr Karl Baldacchino)

1. Ma nistax nieħu nifs
Il-kaos u r-ritmu huma l-linja ta’ ħsieb ewlenija ta’ dan il-ktieb, li jterraq fl-apokalissi ta’ żmienna: fit-tieni deċennju tas-seklu wieħed u għoxrin, il-pajsaġġ mentali u x-xena soċjali huma mgħarrqa minn flussi ta’ skuntentizza u vjolenza. Fil-poeżija tiegħu, Hölderlin jipprevedi l-kaos tal-modernità u n-nuqqas ta’ nifs li ġej. Hija problema ta’ kejl, jgħid hu. M’hemm l-ebda kejl f’din l-art, għalhekk is-sens ta’ kejl tagħna (ir-ritmu) huwa biss projezzjoni tan-nifs tagħna: il-poeżija. Huwa għalhekk li l-bniedem jgħix poetikament, għalkemm “jistħoqqlu” mod ieħor. Hölderlin: “Jista’ bniedem iħares ’il fuq / Mit-tbatija totali ta’ ħajtu / U jgħid: Ħa nkun ukoll / Bħal dawn [allat]? Iva. Sakemm iddum it-tjubija, / Safja, ġewwa qalbu, jista’ jkejjel lilu nnifsu bil-ferħ / Kontra d-divin.”
- 1 251 kelma
- Awwissu 2024
Nifs: Kaos u Poeżija #2

Franco “Bifo” Berardi (tr Karl Baldacchino)

2. Vuċi ħoss storbju
Fl-era industrijali, meta ritmu dominanti ġie impost fuq ir-ritmi spontanji ta’ individwi soċjali, il-poter seta’ jiġi deskritt bħala kodiċi li jallinja temporalitajiet differenti, ritmu li jħaddan kollox li jinkwadra u jħabbel is-singularità tar-ritornelli tal-individwi. Stajna nitkellmu dwar is-sovranità politika meta l-ħoss tal-liġi kien qed isikket l-istorbju ħiereġ mill-ambjent soċjali. Fis-soċjetà kontemporanja konnettiva postindustrijali tagħna, bil-maqlub: il-poter mhuwiex mibni iktar fuq li jsikket il-folla (pereżempju, permezz taċ-ċensura, il-mezzi tax-xandir, jew is-solennità tad-diskors politiku), iżda huwa bbażat fuq l-intensifikazzjoni bla limitu tal-istorbju. Illum, is-sinifikazzjoni soċjali m’għadhiex sistema ta’ skambju u dikodifikazzjoni ta’ sinifikaturi, iżda saturazzjoni tal-moħħ li jisma’ — iperstimulazzjoni newrali. Filwaqt li l-ordni politika kien isir b’vuċi li tipproklama l-liġi fost is-skiet tal-folla, il-poter postpolitiku kontemporanju huwa funzjoni statistika li toħroġ mill-istorbju tal-folla.
- 1 604 kelmiet
- Settembru 2024
Nifs: Kaos u Poeżija #3

Franco “Bifo” Berardi (tr Karl Baldacchino)

3. Il-kaos u l-barokk
Fis-seklu sittax, il-kultura Spanjola kienet speċi ta’ teatru ta’ proliferazzjoni vertiġinuża ta’ perspettivi li José Antonio Maravall sejjaħ “kosmoviżjoni barokka”. Folol taʼ nies ġejjin mill-kampanja ħakmu l-ispazji urbani, u r-riefnu ta’ esperjenza urbana li segwiet ipprovokat inflazzjoni ta’ tifsir u speċi ta’ splużjoni tal-identità. Fl-istess sena li Kristofru Kolombu niżel fuq l-art Amerikana, il-ħakkiema Spanjoli ordnaw it-tkeċċija tal-infidili. Il-pajjiż kien għadu ħiereġ minn tliet sekli ta’ gwerra reliġjuża: l-identità reliġjuża, l-identità etnika u l-identità soċjali issa daħlu fit-taqlib tal-modernità. L-interrogazzjoni bażika kellha x’taqsam mal-fidi reliġjuża u l-appartenenza etnika: f’kelma waħda, mal-identità, kunċett bla sens u nassa psikoloġika. Fil-kuntest Spanjol tal-aħħar tas-seklu ħmistax, “Int min int?” kienet mistoqsija doppja. Kienet tfisser, x’inhi l-oriġini tiegħek? Inti Nisrani pur jew l-antenati tiegħek tħalltu mal-infidili? Fl-istess ħin kienet tfisser ukoll, x’pożizzjoni soċjali għandek?
- 1 500 kelma
- Diċembru 2024
Nifs: Kaos u Poeżija #4

Franco “Bifo” Berardi (tr Karl Baldacchino)

4. Il-kaos u l-moħħ
Il-preżent jista’ jitqies bħala l-Era tal-Illuminiżmu Mudlam: l-era tar-rifjut tal-Illuminiżmu razzjonalistiku tal-modernità minn dawk li tmexxew biex jissottomettu r-raġuni u l-ħajja għall-feroċità tal-matematika finanzjarja. Il-kategoriji razzjonali tilfu l-ħakma tagħhom fuq l-avvanz soċjali tagħna, u neħtieġu approċċ differenti biex nifhmu l-kundizzjoni postrazzjonali kontemporanja tagħna. Żmienna huwa ttraversat minn ċertu sentiment apokalittiku. L-istituzzjoni l-aktar ikkreditata għall-interpretazzjoni tat-test famuż attribwit lil Ġwanni ta’ Patmos — il-Knisja Kattolika, li l-kompetenza tagħha ilha stabbilita — dan l-aħħar tħawdet minn avvenimenti tal-għaġeb li qatt ma smajna bihom. Fl-2005 Karol Wojtyla, il-Papa li rebaħ il-ġlieda twila kontra l-Imperu tal-Ħażen tal-Unjoni Sovjetika, ta spettaklu ta’ tbatija fiżika estrema u kuraġġ li xxandar mad-dinja kollha. Wara mewtu, Papa ġdid ta’ nisel Ġermaniż wasal Ruma jipproklama l-uniċità inkontestabbli tal-Verità, u jikkundanna r-relattiviżmu.
- 1 735 kelma
- Frar 2025
Nifs: Kaos u Poeżija #5

Franco “Bifo” Berardi (tr Karl Baldacchino)

5. Il-kaos u l-kontroll
Riċentement, l-astrazzjoni bdiet taqbad. Il-finanzjalizzazzjoni tal-ekonomija hija l-iktar prova evidenti ta’ din l-espansjoni tal-isfera tal-astrazzjoni. Imma s-sottomissjoni dejjem tikber tal-ħajja għall-astrazzjoni issa qed tipprovoka reazzjoni negattiva qawwija: il-ħajja qed tirreaġixxi għall-astrazzjoni, u dan ir-ritorn tal-vitalità ħa l-forma tal-affermazzjoni mill-ġdid aggressiva tal-identità — nazzjonali, reliġjuża, razzjali. Ir-ritorn tal-ġisem — il-ġisem bla moħħ li ġie maqlugħ mir-raġuni universali u mill-kompassjoni tal-ġisem — qed jirriżulta fl-emerġenza tal-faxxiżmu postmodern mad-dinja kollha. Hawnhekk, żewġ tendenzi huma teknoloġikament marbutin ma’ xulxin u huma kulturalment diverġenti: l-ewwel waħda hija bbażata fuq it-tnerviż tan-network diġitali fis-sistema newrali u l-iperkonnessjoni tal-moħħ li tirriżulta; it-tieni tendenza hija bbażata fuq l-isplużjoni miġnuna tal-ġisem maqtugħ mill-moħħ bla ġisem. Din l-isplużjoni timmanifesta ruħha fil-ferneżija identitarja li issa qed teqred l-ordni politika taċ-ċivilizzazzjoni umana.
- 1 951 kelma
- Awwissu 2025
Nifs: Kaos u Poeżija #6

Franco “Bifo” Berardi (tr Karl Baldacchino)

6. Purità
Xi nkunu qed ngħidu meta ngħidu “realtà” jew “fatt”? Il-fatti jsiru fl-isfera tal-konvenzjonijiet umani; it-terminu ġej mil-Latin facere, li tfisser “għamel”. Il-fatt huwa l-prodott tas-semjożi fattwali tal-individwi soċjali. U r-realtà hija l-punt psikodinamiku ta’ intersezzjoni ta’ għadd kbir ta’ projezzjonijiet ta’ flussi ta’ simulazzjoni li jipproċedu minn organiżmi umani u minn magni semjotiċi. Ir-realtà ma teżistix minn qabel l-att ta’ semjożi u ta’ komunikazzjoni; anzi, hija kostruzzjoni li temerġi minn suġġettivitajiet multipli. Dawk li jaħsbu li l-filosfi postmoderni qerdu l-pedamenti tal-ħajja etika u tad-demokrazija billi mminaw il-fidi fil-verità fattwali qed jitfixklu l-kawżi u l-effetti: il-filosfi ma qerdux il-bażi teoloġika tal-ħajja etika, huma sempliċiment ħabbru li l-ħajja etika m’għandha l-ebda bażi teoloġika, li l-ħajja etika hija għażla bbażata fuq interpretazzjoni u kondiviżjoni eżistenzjali. Is-sekwenza loġika tal-kawża u l-effett hija mħawda, u l-pedament tal-verità minsi. Għalhekk, l-għażla etika ma tistax tkun ibbażata fuq xi ċertezza teoloġika jew xi sinifikat fattwali evidenti. Għażla etika hija bbażata fuq kunflitt ta’ sensibilitajiet, u fuq għarfien ironiku tar-relattività tas-simulazzjoni tagħna stess tad-dinja, tal-projezzjoni tagħna tar-realtà. Is-sors tal-għarfien etiku mhuwiex il-konformità ma’ valuri teoloġiċi jew storiċi assoluti, imma l-imħabba empatika għalina nfusna li ma tistax tkun diżassoċjata mill-benessri tal-oħrajn.
- 4 658 kelma
- Mejju 2023
Nofs triq, dejjem nieqaf

Maria Theuma
Nofs triq, dejjem nieqaf
u ndur lura, lura għalih
għax naf li jiddejjaq meta

nħallih warajja. Xi kultant
jimxiha miegħi, in-nofs triq,
u jegħja, għarqan xraba

nħallih warajja. Xi kultant
jimxiha miegħi, in-nofs triq,
u jegħja, għarqan xraba

anki fi ljieli kesħin
jibda jkaxkar saqajh
biex jurini li qabżitlu

jisgħol u jisħaq li
l-għabra qed tagħraxlu
griżmejh. X’għabra?
- Diċembru 2024
nonfoħ fil-kustilji allużjonijiet ġodda

Nathan Anthony Pace
Tistaqsini jekk nemminx b’Ġesù Kristu imma l-kumplimenti kumplimenti jibqgħu, jiġu mingħand min jiġu. Ngħidilha li Ġesù Kristu żelaq min-nifs li nieħu bħad-dijossidu tal-karbonju u ma nafx għadx jerġa’ jidħol. Tgħidli li Alla nefaħ fil-kustilji t’Adam u ħoloq lill-mara u nħossha tifhimni. Nistaqsiha xi knisja tattendi u tgħidli li hi Mormona. Naqbdu nidħqu bil-ġuvintur bil-qomos bojod u l-qliezet suwed li żgur mhumiex tas-satin iċemplu l-qniepen tan-nies biex iwasslulhom lil Ġesù Kristu. Tgħidli li forsi tliftu għax ma sibtx komunità u ngħidilha li mhux għalhekk imma nkun qed nigdeb.
- 8 minuti awdjo, 720 kelma
- Mejju 2025
persefoni tmur tixtri l-ħwejjeġ secondhand

Nathan Anthony Pace
Aħna nibdlu l-ġeneru
ma’ kull żerriegħa tar-rummien li nigdmu u nobżqu ’l barra.
Ġisimna jibdel l-istaġuni:
sitt xhur Ade
sitt xhur Demetra
sitt xhur alla bejniethom.

Il-libsa ħamravjola vjolenti fuq il-manikin
taħfinli ħarsti bħall-illużjoni tal-femminilità.
Fiċ-changing room għajnejk jaħarbu minn fuq ġismi għarqan bil-ponot ħotba
bħall-ganutell fuq sider il-libsa.
M’ilnix nafek siegħa u ġa rajtni għarwien:
għajni x-xellugija tingħalaq nofs
l-għazza sufija fuq it-tieni rukkell
ix-xaħam bqit f’żaqqi.
- April 2024
Persjani

Aaron Aquilina
Ħa niktibha hawnhekk forsi nikser iċ-ċirku vizzjuż. Fi kliem Keats, il-kapaċità negattiva hi li tkun “kapaċi toqgħod fl-inċertezzi, Misteri, dubji, bla ebda ġiri antipatku wara l-fatti u r-raġuni”. Dan kunċett antik, simili għat-trankwillità, jew ataraxia. Ix-Xettiku Sextus Empiricus u dawk kollha li ġew warajh jissuġġerixxu li din tiġi mill-bilanċ, mill-equipollence (jew għall-inqas hekk isostnu t-tradutturi li għandha tinqaleb il-kelma ἰσοσθένεια). Dan kollu jingħata ħafna iktar kulur u kumplessità minn Husserl bil-kunċett tal-epoché. Keats jgħid, allura, li l-aqwa karatteristika tal-kittieb — u skontu, l-aqwa eżempju ta’ dan huwa Shakespeare — hi l-kapaċità li jkunu jafu li ma jafux, u li jibqgħu f’din il-“ma nafx”, f’din il-boqqaġni, bla ebda attentat għall-għerf u t-teleoloġija. Kif għedt qabel: il-“jien” ta’ Keats la tifhem u lanqas tispjega. Forsi din il-kapaċità negattiva ta’ Keats taf tagħtini xi forma ta’ risposta għall-mistoqsija li dejjem insib ruħi nistaqsi: il-baħar ukoll ħabs? Il-fatt li Malta mdawra bl-ilma: ċella jew ħelsien? Għalkemm postijiet bħall-Awstralja jew ir-Renju Unit huma wkoll imdawrin bl-ibħra u l-oċeani, naħseb kollha kemm aħna nifhmu li post bħal Malta każ kemxejn speċjali. U kemm hi kbira Malta? Għax it-topografija tal-ġebel u l-baħar tifforma wkoll it-topografija kunċettwali-personali tagħna. Il-leġiżlazzjonijiet differenti li jaqsmu l-baħar ta’ madwarna — tal-baħar territorjali, taż-żona kontigwa, taż-żona esklużiva tas-sajd — kollha jqisuna b’kejl differenti. Fuq l-art dil-problema ma ssibx sodezza (niftakru ftit fil-ġuriżdizzjonijiet diversi u mħawdin tal-gvern, tal-knisja, tal-privat), u allura ovvja li nsibu ruħna nixtarru, bla qatt ċertezza, l-oriġini u l-identità tagħna, il-Maltiżmu tagħna mċaflas minn litanija ta’ karatteristiċi li huma fl-istess ħin riġidi daqs iż-żonqor u flessibbli daqs il-mewġ.
- 44 minuta awdjo, 4 430 kelma
- Mejju 2024
Politika bla Nifs

Karl Baldacchino
Ħadd ma jista’ jiċħad li ninsabu f’punt fl-istorja tad-dinja fejn għandna iktar minn kollox. Iktar krudeltajiet, iżda wkoll iktar ġesti ta’ rieda tajba. Iktar problemi finanzjarji, fl-istess ħin li iktar nies qed jistagħnew. Iktar kriżijiet ta’ kull xorta u għamla, ibda mill-ambjent u spiċċa bil-mard. L-istess, it-tagħrif dwar it-tnejn. Iktar ksenofobija u razziżmu, kif ukoll iktar diskorsi ta’ inklużjoni soċjali u ugwaljanza. Primarjament, għandna iktar minn kollox għaliex esposti għal ħafna iktar meta kkumparat ma’ dak li kien qabel jesponina għalih il-ġurnal ta’ kuljum, kemm-il darba kien jinxtara u jinqara. L-esponiment tagħna għal dan kollu issa jinsab biss skrolljatura ’l bogħod, anki jekk mhuwa xejn ħlief dak li Jean Baudrillard isejjaħ simulakru. Meta fl-1991 kiteb li “l-gwerra tal-Golf ma seħħitx”, ried ifisser li l-Punent esperjenza biss rappreżentazzjoni medjatika tal-gwerra. Essenzjalment, dan japplika għal kollox fil-kuntest preżenti ta’ avvanzi teknoloġiċi kontinwi u l-governanza moħbija tal-algoritmi. Iżda, dan huwa biss każ ta’ kif il-mezzi soċjali kapaċi jiġbdulna l-attenzjoni u jamplifikaw is-sensi tagħna? Jew huwa minnu li kollox żdied b’mod goff u li konsegwentament tlifna kull tip ta’ kontroll? Forsi sforz l-indifferenza mifruxa? Forsi sforz l-aljenazzjoni? Il-konsum bla rażan? Il-politika? Ċertament dawn ukoll kollha għandna iktar minnhom. Il-politika, però, b’mod partikolarment ġdid. Kif jikteb Alberto Toscano, “dawk li jsibu ruħhom jgħixu fi żminijiet ta’ kriżi u diżorjentazzjoni spiss ifittxu kenn u gwida fl-analoġiji.” Għaldaqstant, il-politika preżenti bħal donnha bla nifs — kemm għax kollox huwa politiku iktar minn qatt qabel, kif ukoll għax fl-istess ħin hija politika dgħajfa.
- 2 181 kelma
- Novembru 2023
Qamar Aħmar

Simon Bartolo
Virginia weġbitha li dawn huma fatti tal-ħajja u ma nistgħux nibdluhom. Nitwieldu u nikbru. Inwelldu u nkomplu nikbru sa ma fl-aħħar nispiċċaw. M’hemmx mod ieħor. Vera kienet ħarset lejn Virginia b’ċertu diqa. Forsi jmissha insistiet iktar; forsi kieku spjegat ruħha aħjar, Virginia kienet tifhem u ma titlaqx, imma qatgħet qalbha. Ma setgħet tagħmel xejn għajr li tħalli lil oħtha titlaq, tmur tfittex xortiha barra minn Malta, toffri ħajjitha u ġisimha lil raġel li qatt ma seta’ japprezzaha. Tagħtih ulied li mhux talli jerdgħulha ħalibha imma demmha wkoll. Għannqitha waħda tal-aħħar. Tgħanniqa iebsa u tal-aħħar. Saħħa! Xtaqitilha s-saħħa kollha tad-dinja u ma ppruvatx tkellimha iżjed. Daret u telqet, u ħalliet lil Virginia tħares lejha tielqa. Ħarġet fil-ġnien li kien kbir, mogħni bi frott taċ-ċitru u tal-għadma u mdawwar bil-bajtar tax-xewk biex la ħadd seta’ jidħol u lanqas joħroġ minnu ħlief minn dik il-fetħa waħda li kienet tħalliet minn xi antenat tat-tewmin. Imxiet san-naħa l-għolja tal-ġnien fejn kien hemm bank tal-ġebel u poġġiet bilqiegħda, tħares lejn iċ-ċimiterju tar-raħal. Ma reġgħetx ħarset lejn oħtha. Ma marritx taraha tiżżewweġ. Għamlet tabirruħha li kienet marida u ssakkret f’kamritha. Lanqas biss marret taraha tielqa ma’ żewġha u lanqas qatt ma kienet tiftaħ l-ittri li tirċievi mingħandha. Virginia damet ħafna tibgħat. Ma kinetx xi waħda li taqta’ qalbha malajr, iżda bil-mod il-mod indunat li kien kollu ta’ xejn. Vera ma kienet se taċċetta qatt li setgħu jibqgħu ħbieb, li setgħu jibqgħu jinħabbu. Kienet ġegħlitha tagħżel u hi, Virginia, kienet għażlet li tibni familja u futur f’pajjiż ieħor. Ma kinetx għażlet lilha, kienet għażlet lir-raġel. Iżda fil-verità, Vera kienet tkellem lil Virginia kuljum fil-mera. U fil-mera ffukat fuq punt f’wiċċha fejn kien hemm għazza mitlufa, timbaram u tiċċaqlaq ma’ kull tikmixa konfuża.
- 26 minuta awdjo, 2 944 kelma
- Mejju 2023
Qarn (silta)

Romeo Roxman Gatt
Idi fil-but, insaffar u nixxuttja l-ġebel — dawn kienu xi azzjonijiet oħra li kont ninnota li ma tantx kienu jinżlu sew meta “tifla” iġġib ruħha b’dal-mod. Jien, għall-kuntrarju, kbirt nagħmilhom. Kont insaffar qabel bdejt nitkellem; it-tort mhux tiegħi, żgur li le, iżda ta’ missieri. Allura ma fhimtx kif darba qisu gerger għax kont qed insaffar. La tifla u lanqas tifel mid-dehra ma kont ikkundizzjonat, għasfur l-ewwel u qabel kollox.
- 54 minuta awdjo, 7 238 kelma
- Mejju 2023
Reċti tal-Kbar, Parties tat-Tfal

Ryan Falzon
Nistgħu niftħu b’xena nsuqu minn fuq flyovers nofshom kompluti waqt li nqallbu l-Facebook weqfin fit-traffiku, ritratt wara l-ieħor ta’ Malta lura fil-passat, l-għelieqi, il-mogħoż jirgħu u jmeċilqu, it-tfal jilagħbu ħafjin, toroq vojta, il-bini żewġ sulari. Malta tikkuntenta lil min iħobb imur sal-Lidl għal offerti fażulli ta’ ħaxix imnawwar u gallettini skaduti, bil-karozza impurtata mill-Japan, jidgħi fit-traffic imma jikkonsla għax l-AC silġa u t-tank tad-diesel mimli full u waqt li jsuq pass ta’ nemla juża l-Bluetooth biex iċempel parlata m’ommu, hands free, bla riskju li jaqla’ ċitazzjoni mingħand warden għassa moħbi wara siġra, għax l-aħħar tax-xahar magħna. Lussu kbir.
- 21 minuta awdjo, 2 484 kelma
- Ottubru 2025
- Fruntieri/Paċi
Shaft taż-Żibel (silta)

Iva Pezuashvili (tr Joe Gatt)
Dawk ir-roti tal-ġenerazzjoni l-ġdida, Десна-два, kellhom roti żgħar imma jservu, frame jintewa, u prezz għoli żżejjed mgħolli jerġa’ iktar minn dawk il mingħula tal-black market. Madankollu, is-sidien tal-Десна-два, jew anzi l-ġenituri tagħhom, ma kinux qammiela għax fl-Unjoni Sovjetika xejn ma ħadem daqstant tajjeb daqs l-istituzzjoni tat-tqanqil tal-għira. Ġenituri foqra Sovjetiċi kienu jagħmlu iktar milli jistgħu biex ma jidhrux inferjuri għall-oħrajn, u kienu jixtru dir-rota “lussuża” għat-tfal tagħhom. Anki kienu jippruvaw jgħallmuhom jirkbuha binhar u fil-beraħ, biex iġiegħlu nies relattivament fil-bżonn jiħdaru bl-għira. Xejn ma kien meqjus kitsch daqs il-wiċċ daħqani ta’ tfajjel riekeb Десна-два, u peress li l-Unjoni Sovjetika nnifisha kienet ċappa magħquda ta’ ħażen u kitsch, wiċċ simili spiss kien jinstab fuq il-mużajk, il-posters u anki l-bolol. Imma ż-żgħażagħ Sovjetiċi kienu jiġu jitnejku minn dan; għall-kuntrarju, trid tara kif kienu jitolbu għall-inġiniera u d-disinjaturi tar-roti, ifaħħru jdejhom u l-imħuħ perspikaċi tagħhom talli waħħlulha seat fuq wara.
- 941 kelma
- Jannar 2024
Is-Solitudni tal-Fotografu

Antoine Cassar
Hawn xbin, trid kafè?
Minn ġol-džezva
jissawwab il-meraq ġamri
li ’l-qalb dalwaqt iġibha
ġunġliena mġenġla.

Deħlin u ħerġin
ħbieb u sangisugi,
sangisugi u ħbieb.
Min ġej għal daħqa mqaħqħa
u għabra għerf,
min ġej ilaqqat qatra
mit-tlellix t’ismu,
min ġej jippoża
bil-ħnejjiet bil-ħbub bil-ħotob b’kollox
għal kjaroskur fil-ġelatina
tal-melħ fiddien.

Ħajduk tal-ktieb,
partiżan tad-dadaiżmu,
kewkba ħamra tal-kamera
u tal-kamra skura —
il-ġinni tal-istanjata
jaf itella’ fil-wiċċ
sal-iċken farka dija
mistoħbija f’kull ruħ.

Ftit jew ħadd
ma jobsor però
li wara l-lenti
fejn l-iktar li jħossu
dilettant u battal.
Iktar ma jiżvoga,
iktar ma jiffoka
u jkejjel il-waqt
li jniżżel iż-żewġ terzi ta’ werrej
għal fuq il-buttuna,
iktar ikompli jagħfas
id-diqa mtaħħta ta’ ġo fih.
- 4 minuti awdjo,
- Lulju 2024
Sottomissjoni

Glorianne Micallef
U bħal b’vendikazzjoni ddeċidiet ma tkomplix tipprova, u għal ftit minuti komplew jixorbu ċ-Cisk fil-kwiet ta’ bejniethom u l-istorbju ta’ madwarhom, fuq it-taraġ tal-Ġugar, waqt li qagħdet taħseb li setgħet għamlet użu aħjar tal-ġurnata off. Torqod. Taħsel il-karozza. Twieġeb dak il-messaġġ ta’ ħabibtha Abby minn xi xahrejn ilu. Kif waslet fl-aħħar boqqa kienet se ssellimlu u tibda miexja lura lejn il-karozza imma minn ħalqha ħarġet proposta li jmorru passiġġata. U ħaditu sal-breakwater, u l-baħar kien kalm u kien hemm il-kwiet għax l-għada kienet ħa tibda l-iskola u l-familji kienu żarmaw. U meta poġġew fuq il-blat qalet lilha nnifisha li llejla le, se żżomm saqajha magħluqa, kienet għadha xi ftit misluħa, u xorta dat-tali ma tantx kien fih għaxqa. U għada xogħol jum sħiħ... U hu u jinstabat ġo fiha, b’żobbu li frankament kien kbir wisq biex jagħtiha pjaċir, u jsabbatha mal-blat ta’ Marsamxett, jisolħilha rkejjen li kienu ħelsuha mill-istmu, hi u tinkwieta li qed jitqattgħalha l-flokk kważi ġdid, waqt li f’moħħha tidwi l-mantra kif-iż-żobb-sibt-ruħi-hawn-kemm-nixtieq-qatt-ma-twelidt, għaddielha l-ħsieb li jekk dal-proxxmu jħabbilha, issemmi t-tarbija Ali, għal Ali la Pointe. Hekk, ħa joħodha t-tagħlima.
- 27 minuta awdjo, 3 260 kelma
- Marzu 2025
Is-Sovranità tal-Ikel

Nicole Borg

Introduzzjoni
Kif nistgħu bl-ikel li nieklu, nissalvagwardjaw is-saħħa tagħna u ta’ artna, imma wkoll is-saħħa ta’ dawk il-ftit nies li permezz tagħhom għandna dan l-ikel? Kif nistgħu nieklu b’mod li jħallina nirrifjutaw il-paradigma neoliberali li qed naraw fl-ikel modern, b’mod li jġedded il-wirt? Kif nistgħu nġibu ruħna b’mod li jiffaċilita s-sostenn tal-għajxien għall-bdiewa? Kif nistgħu nieklu b’mod li jgħinna nagħrfu l-iskarsezza tal-ikel Malti bħala effett postkolonjali? Kif nistgħu nerġgħu nindiġenizzaw l-ikel tagħna, billi nimpedixxu l-azzjoni korporattiva u nsaħħu l-interess fil-ġid komuni? Nafu x’ħa jsir minnu l-ikel tagħna? L-ikel sar għażżien wisq. L-ikel Malti mhuwa Malti xejn, l-ikel tagħna għadu kkolonizzat, b’identità batuta li tinħall fl-ilma.
- 983 kelma
- Lulju 2025
Is-Sovranità tal-Ikel #1

Nicole Borg

1. L-ewwel ċena
L-ikel Malti huwa dimostrazzjoni tat-tradizzjoni u l-modernità. Ir-relazzjoni bejn iż-żewġ sferi tifforma parti kbira mill-interess usa’ tagħna li niddefinixxu l-identità tagħna. Dan il-proċess fih innifsu jippreżenta sfida emozzjonali. Dan kif japplika għalina bħala Maltin? Min kienu, min huma u min se jkunu l-protagonisti fl-istorja tal-ikel tagħna? Bħala etnopajsaġġi kulinarji nifhem li l-gżejjer tagħna għaddew minn rinaxximent bla tmiem. Għadhom jirrakkuntaw storja, u se jibqgħu jirrakkuntawha. It-termini “tradizzjoni”, “innovazzjoni”, “kwalità” u “awtentiċità” spiss intużaw b’mod interkambjabbli u dibattibbli. Iżda l-użu ta’ dawn it-termini, fl-esperjenza tiegħi, fih innifsu huwa deċiżjoni konxja li l-pajsaġġi tal-ikel jintużaw bħala għodda għall-awtofehim.
- 1 938 kelma
- April 2024
Splużjonijiet #1

Jimmy Grima

1. Il-kwiet u l-lejl
Kif issejħet f’diversi kitbiet, Filfla qisha artal. Speċjalment meta tqis li faċċata tagħha hemm dawk iż-żewġ strutturi li nsejħulhom tempji. Hekk sejħilhom Temi Zammit u hekk sejħulhom l-arkeologi fiż-żmien kolonjali. Ma tantx iddoqqli din tat-tempju u tal-artal, għax spiċċajna nħarsu lejhom minn narrattiva waħda biss: dik li tiffoka fuq ir-riti u ċ-ċerimonji. B’hekk, possibbilment eskludejna funzjonijiet jew raġunijiet oħra għalfejn kien jeżisti dan il-ħaġar impoġġi b’mod arkitettoniku ta’ barra minn hawn. Il-kelma tempji tirrifletti perspettiva Ewroċentrika li dehret f’perjodu meta l-akkademiċi Ewropej kienu qed jikklassifikaw u jiddeterminaw id-dinja skont in-normi u l-preġudizzji kulturali tagħhom. L-użu tal-kelma “tempji” inevitabbilment tesponi l-aspett reliġjuż jew dak tar-ritwal tas-siti. Din hija spjegazzjoni monofunzjonali li tista’ tkun qed tnaqqas mill-vera funzjoni tagħhom.Meta dawn is-siti jiġu mmarkati bħala “tempji” mill-komunità interpretattiva — li storikament kienet magħmula minn akkademiċi tal-Punent — tieħu l-awtorità li tiddetermina x’inhi u, fl-istess ħin, x’mhijiex. Il-kelma “tempji” f’kuntest kolonjali tikxef l-effetti tal-orjentaliżmu li jirrifletti mhux biss ir-relazzjonijiet tal-poter bejn il-kolonizzatur u l-kolonizzat, iżda wkoll il-mod kif dawn ir-relazzjonijiet jinfluwenzaw il-produzzjoni tal-għarfien.
- 8 minuti awdjo, 7 214-il kelma
- Mejju 2023
It-Tipjip

Italo Svevo (tr Joe Gatt)
L-ewwel sigaretti li pejjipt m’għadekx issibhom għall-bejgħ. Għall-ħabta tal-1870 l-Awstrija kellhom minn dawk li kienu jinbiegħu f’kaxxa tal-kartun żgħira bit-tikketta tal-ajkla b’żewġt irjus. Ara: madwar waħda minn dawn il-kaxxi mill-ewwel jinġabru diversi persuni, kollha b’xi karatteristika minn tagħhom li hi biżżejjed biex tfakkarni x’jisimhom, imma mhux tant li nemozzjona ruħi b’dan l-inkontru bla ħsieb. Nipprova nislet iżjed u mmur sal-pultruna: il-persuni jgħosfru u posthom jeħduh koċċ buffi jiddieħqu bija. Immur lura mifxul lejn il-mejda.
- 54 minuta awdjo, 6 534 kelma
- Novembru 2023
Wirja

Leslie Vassallo
Immorru, ukoll, minn labirint toroq,
għal wirja ta’ pitturi, statwi —
Qlugħ bojod f’ċpar ilwien jinbarmu;
swaba’ mwieġ deħlin fuq xatt mitluq:
U nofs dawra qaddisin martri
b’qillet ġrajjiethom f’idejhom, f’ħarsithom.
Mal-ħitan stqarrija safra trombi, platti, tnabar —

Minn fuq swar il-belt għajnejn għassiesa:
Imma aħna ngħaddu maġenb għorof li jafuna,
barumbara tiġġarraf tbarqam tifkira,
ġieri jilwi mill-blat, loġġa tittawwal;
għajn moħbija f’wied ħemda, palma f’dagħbien,
razzett jidwi daħka mit-twieqi, qasab iħaxwex riħ.
Żewġ nagħġiet joħorġu, iwieġbu għal leħinna.
- 3 minuti awdjo,
- Ottubru 2023
Żerriegħa

Davinia Hamilton
Fil-ħarifa tal-2020, fil-bidu tat-tieni lockdown, żrajt żerriegħa għall-ewwel darba f’ħajti, u r-raħs ta’ idea rabba l-għeruq. Dak iż-żmien konna f’nofs il-pandemija: in-numri — l-infezzjonijiet, il-pazjenti l-ICU, u l-imwiet — kienu telgħin, u konna qegħdin niffaċċjaw xitwa twila u kiefra. Malta kienet tinħass ’il bogħod ’il bogħod — ’il bogħod wisq minn dan l-appartament żgħir f’Londra. Iż-żmien kien għaddej b’pass illajmat imma goff, ma jċedi xejn. Ħassejt in-nuqqas ta’ familti, kont ili xhur twal ma narahom, u l-ivvjaġġar kien għadu perikoluż. Kien għad ma kellniex vaċċin biex itaffi l-periklu ta’ dan il-virus li kien qiegħed jeqred tant nies. Bl-ansjetà ttextex f’żaqqi, kont qisni għasfur b’qalbi tgħaġġel, kollni ttikazzjoni u enerġija bla skop.
- 67 minuta awdjo, 5 952 kelma