Jannar 2025

Jekk fid-djarju tikteb dak kollu li tgħaddi minnu, fil-kitba l-oħra x’tikteb? Id-djarji li bdejna nippubblikaw fuq Aphroconfuso ftit iktar minn sena ilu huma spazju fejn nistgħu nilagħbu bl-ideat, niktbu dwarhom mingħajr ma nintrabtu li llestu xogħol ta’ xi forma letterarja partikolari. Imma d-djarju, anki sempliċiment il-fatt li qed niktbu taħt data, jagħti lill-kitba ċerta rabta ma’ ħajjitna. Issa li diġà għandna erba’ djarji u qed nintroduċu djarju ġdid dax-xahar (u se jkollna iktar djarji fix-xhur li ġejjin), nistgħu naraw li dik id-data tqanqal mill-kittieba reazzjonijiet differenti. Warren Bartolo joħodha bħala istruzzjoni biex jgħidilna x’għamel dakinhar: “Inqum bil-ħoss tal-airfryer iżarżar u r-riħa ta’ patata ħelwa trejjaħ minn taħt il-bieb tal-kamra tas-sodda tiegħi, għalkemm malajr isib ruħu jikkonfondi dwar il-forma nnifisha tad-djarju: “nistaqsi, x’jagħmel djarju djarju? Huwa titolu ta’ ktieb? L-inklużjoni ta’ dati preċiżi fil-bidu ta’ paragrafu? L-iżvelar tal-kittieb li l-ktieb tagħhom ħareġ minn perjodu ta’ żamma ta’ djarju?” Loranne Vella tgħidilna li ilha żżomm djarju minn meta kellha għaxar snin u f’kull żmien ikollha iktar minn djarju wieħed miftuħ. Kull wieħed bi skop limitat. Djarju għall-appuntamenti, djarju li tniżżel fih films li rat, djarji ad hoc bħal pitazzi abbinati ma’ vjaġġi speċifiċi. Id-djarju li għandha miftuħ fuq Aphroconfuso huwa ddedikat biss għall-kitba ta’ rumanz ġdid u l-qari u l-esperjenzi marbutin miegħu. Mhux talli hekk, imma waħda mill-ewwel ideat li kellha għal dar-rumanz kienet li tibbażah fuq kitbiet mill-għexieren ta’ djarji li akkumulat tul ħajjitha. “Id-djarju huwa karta mhux ħajja; il-ħajja bħal xibka, u x-xbieki metafora. Id-djarju bħal nisġa minsuġa bil-ħsieb li taqbad, iżda huwa ħafna dak li jirnexxilu jaħrab mill-ispazju bejn għoqda u oħra. Il-ħajja hija dak kollu li jaħrab; mela x’inhu dak li jibqa’ maqbud? X’inhu s-sens tal-kronoloġija?” Davinia Hamilton tiddikjara l-intenzjonijiet tagħha għad-djarju fuq Aphroconfuso mill-bidu nett tal-ewwel entrata: “Nixtieq inżomm djarju, biex forsi nsib irkaptu ta’ ħsibijieti u nġiegħel lil dawn l-ideat għażżenin jieħdu forma. fatima a.m. tiftaħ entrata b’nota dwar xi ħaġa mundana li tkun għamlet dakinhar u minn hemm titlaq b’idea: “nibda nipprepara biex immur il-parties irriklamati bħala ċelebrazzjoni tas-saħna u tal-aptit, imma d-dress code tinżilli kontr’għasel. mhux l-ewwel darba li sibt ruħi f’dawn il-ħnejjiet tal-kultura tal-clubbing f’Malta, imma d-drabi l-oħra li mort kont kuntenta nkun fit-trufijiet, fil-frenza tal-kultura, inħares u niċċassa mill-bogħod, nitteorizza waħdi u ndur u nitgerbeb fil-garigori tal-ħsibijiet f’moħħi. Dax-xahar nibdew id-djarju ta’ Joe Gatt fejn jibda jimxi pass pass mal-kitba mill-ġdid ta’ rumanz. Dad-djarju jibda proprju bħal-lum sena, fl-Epifanija u forsi għal ħafna minna, dak li jistennew mill-għaqda ta’ data mal-kliem li nisiltu minnha; xi forma ta’ realizzazzjoni, imqar żgħira, dwar ħajjitna.

Logo tal-podcast ta' Aphroconfuso
  • April 2024

Persjani

Aaron Aquilina

Ħa niktibha hawnhekk forsi nikser iċ-ċirku vizzjuż. Fi kliem Keats, il-kapaċità negattiva hi li tkun “kapaċi toqgħod fl-inċertezzi, Misteri, dubji, bla ebda ġiri antipatku wara l-fatti u r-raġuni. Dan kunċett antik, simili għat-trankwillità, jew ataraxia. Ix-Xettiku Sextus Empiricus u dawk kollha li ġew warajh jissuġġerixxu li din tiġi mill-bilanċ, mill-equipollence (jew għall-inqas hekk isostnu t-tradutturi li għandha tinqaleb il-kelma ἰσοσθένεια). Dan kollu jingħata ħafna iktar kulur u kumplessità minn Husserl bil-kunċett tal-epoché. Keats jgħid, allura, li l-aqwa karatteristika tal-kittieb  —  u skontu, l-aqwa eżempju ta’ dan huwa Shakespeare  —  hi l-kapaċità li jkunu jafu li ma jafux, u li jibqgħu f’din il-“ma nafx”, f’din il-boqqaġni, bla ebda attentat għall-għerf u t-teleoloġija. Kif għedt qabel: il-“jien” ta’ Keats la tifhem u lanqas tispjega. Forsi din il-kapaċità negattiva ta’ Keats taf tagħtini xi forma ta’ risposta għall-mistoqsija li dejjem insib ruħi nistaqsi: il-baħar ukoll ħabs? Il-fatt li Malta mdawra bl-ilma: ċella jew ħelsien? Għalkemm postijiet bħall-Awstralja jew ir-Renju Unit huma wkoll imdawrin bl-ibħra u l-oċeani, naħseb kollha kemm aħna nifhmu li post bħal Malta każ kemxejn speċjali. U kemm hi kbira Malta? Għax it-topografija tal-ġebel u l-baħar tifforma wkoll it-topografija kunċettwali-personali tagħna. Il-leġiżlazzjonijiet differenti li jaqsmu l-baħar ta’ madwarna  —  tal-baħar territorjali, taż-żona kontigwa, taż-żona esklużiva tas-sajd  —  kollha jqisuna b’kejl differenti. Fuq l-art dil-problema ma ssibx sodezza (niftakru ftit fil-ġuriżdizzjonijiet diversi u mħawdin tal-gvern, tal-knisja, tal-privat), u allura ovvja li nsibu ruħna nixtarru, bla qatt ċertezza, l-oriġini u l-identità tagħna, il-Maltiżmu tagħna mċaflas minn litanija ta’ karatteristiċi li huma fl-istess ħin riġidi daqs iż-żonqor u flessibbli daqs il-mewġ.

  • Frar 2024

Il-Mara tas-Suldat

Jien_a

Fil-bidu, jekk qatt kien hemm bidu, il-maħbubin kollha sejħu lilhom infushom amazzuni. Huma u jgħixu flimkien, jinħabbu, jiċċelebraw lilhom infushom, jilagħbu, fiż-żmien meta x-xogħol kien għadu logħba, il-maħbubin fil-ġnien tal-art baqgħu jsejħu lilhom infushom amazzuni tul Żmien id-Deheb kollu. Imbagħad, xħin twaqqfu l-ewwel bliet, bosta maħbubin kissru l-armonija oriġinali u sejħu lilhom infushom ommijiet. Minn dan iż-żmien ’l hemm, il-kelma amazzuna saret tfisser għalihom tifla, li qatt ma tikber, immatura, dik li qatt ma tħaddan id-destin tagħha. L-amazzuni tkeċċew mill-bliet tal-ommijiet. Kien f’dak il-mument li dawn saru vjolenti u bdew jiġġieldu biex jiddefendu l-armonija. Għalihom, l-isem antik amazzuni baqa’ bit-tifsira oriġinali. U minn issa beda jfisser xi ħaġa aktar: dawk li jħarsu l-armonija. Minn hemm ’il quddiem stajt issib amazzuni f’kull żmien, f’kull kontinent, gżira u xatt. Dħalna fiż-Żmien Glorjuż grazzi għall-amazzuni tal-lum. Ħafna drabi maħbuba tuża ġesti biex b’ġisimha ssir tixbah dak l-annimal jew dawk l-annimali li l-aktar li għandha affinità magħhom u b’hekk tagħti pjaċir lill-maħbuba tagħha. Dan isir aktar faċli meta tkun taħt ipnożi. Trid tinsa l-mossi ta’ kuljum u ssib dawk tal-annimali tagħha. Din mhix imitazzjoni tal-annimalesk: din hija mima. Hija ħaġa diffiċli biex taqbad u tagħmilha spirtu pront, anki jekk il-maħbuba ssaqsiha biex tagħmilhielha bl-ikbar ġentilezza. “Meta ssaqsini biex nagħmilha ta’ ġemel, niddejjaq, għax rari jirnexxili. (Charlotte Plume, Iċ-Ċirku Tiegħi, Gallija, Żmien il-Konkos.)

  • Ottubru 2023

Żerriegħa

Davinia Hamilton

Fil-ħarifa tal-2020, fil-bidu tat-tieni lockdown, żrajt żerriegħa għall-ewwel darba f’ħajti, u r-raħs ta’ idea rabba l-għeruq. Dak iż-żmien konna f’nofs il-pandemija: in-numri  —  l-infezzjonijiet, il-pazjenti l-ICU, u l-imwiet  —  kienu telgħin, u konna qegħdin niffaċċjaw xitwa twila u kiefra. Malta kienet tinħass ’il bogħod ’il bogħod  —  ’il bogħod wisq minn dan l-appartament żgħir f’Londra. Iż-żmien kien għaddej b’pass illajmat imma goff, ma jċedi xejn. Ħassejt in-nuqqas ta’ familti, kont ili xhur twal ma narahom, u l-ivvjaġġar kien għadu perikoluż. Kien għad ma kellniex vaċċin biex itaffi l-periklu ta’ dan il-virus li kien qiegħed jeqred tant nies. Bl-ansjetà ttextex f’żaqqi, kont qisni għasfur b’qalbi tgħaġġel, kollni ttikazzjoni u enerġija bla skop. Kien hemm artista ħabiba tiegħi, Carla, li dak iż-żmien kienet qiegħda tiżviluppa performance immersiva fuq Zoom li tkun bejnha u bejn l-ispettaturi wieħed wieħed. Talbitni ngħinha tittestjaha qabel tmur live. Wara ftit jiem, irċivejt pakkett fil-posta. Fih kien hemm qasrija tawwalija għall-ħwawar, b’erba’ qsari iżgħar ġewwa fiha, borża ħamrija, u erba’ pakketti żrieragħ: ħabaq, kożbor, xibt u kurrat salvaġġ. Dakinhar tal-performance, għamilt kikkra te u dħalt fuq Zoom, bil-laptop ibbilanċjat fuq il-bank tal-kċina. Segwejt lil Carla, li kienet qiegħda turini x’għandi nagħmel, pass pass. Daħħalt idi fil-borża, qbadt ftit ħamrija kiesħa u niedja u ppakkjajtha f’waħda mill-qsari ż-żgħar. Għall-ewwel tgħidx kemm dejqitni s-sensazzjoni tal-ħamrija taħt difrejja, u ma ħadtx pjaċir li kont qed nerġa’ nħammeġ l-art li kont għadni kif ħsilt. Xerridt iż-żrieragħ ċkejknin tal-ħabaq fuq il-ħamrija, imbagħad poġġejt saff ieħor ħamrija u saqqejtha. Irrepetejna l-proċess għaż-żrieragħ kollha; sadanittant konna qegħdin nitkellmu, jien u Carla, dwar is-sitwazzjoni li konna qegħdin fiha, u dwar dawk l-aspetti tal-ħajja li tant konna nimmissjaw: il-familja, sħabna, it-teatru, il-ħruġ, l-ivvjaġġar, l-arti. Carla staqsietni nwegħedha li ħa nieħu ħsiebhom dawn il-pjanti; għidtilha li kont ħa nagħmel mill-aħjar li nista’.

  • Novembru 2023

Qamar Aħmar

Simon Bartolo

Virginia weġbitha li dawn huma fatti tal-ħajja u ma nistgħux nibdluhom. Nitwieldu u nikbru. Inwelldu u nkomplu nikbru sa ma fl-aħħar nispiċċaw. M’hemmx mod ieħor. Vera kienet ħarset lejn Virginia b’ċertu diqa. Forsi jmissha insistiet iktar; forsi kieku spjegat ruħha aħjar, Virginia kienet tifhem u ma titlaqx, imma qatgħet qalbha. Ma setgħet tagħmel xejn għajr li tħalli lil oħtha titlaq, tmur tfittex xortiha barra minn Malta, toffri ħajjitha u ġisimha lil raġel li qatt ma seta’ japprezzaha. Tagħtih ulied li mhux talli jerdgħulha ħalibha imma demmha wkoll. Għannqitha waħda tal-aħħar. Tgħanniqa iebsa u tal-aħħar. Saħħa! Xtaqitilha s-saħħa kollha tad-dinja u ma ppruvatx tkellimha iżjed. Daret u telqet, u ħalliet lil Virginia tħares lejha tielqa. Ħarġet fil-ġnien li kien kbir, mogħni bi frott taċ-ċitru u tal-għadma u mdawwar bil-bajtar tax-xewk biex la ħadd seta’ jidħol u lanqas joħroġ minnu ħlief minn dik il-fetħa waħda li kienet tħalliet minn xi antenat tat-tewmin. Imxiet san-naħa l-għolja tal-ġnien fejn kien hemm bank tal-ġebel u poġġiet bilqiegħda, tħares lejn iċ-ċimiterju tar-raħal. Ma reġgħetx ħarset lejn oħtha. Ma marritx taraha tiżżewweġ. Għamlet tabirruħha li kienet marida u ssakkret f’kamritha. Lanqas biss marret taraha tielqa ma’ żewġha u lanqas qatt ma kienet tiftaħ l-ittri li tirċievi mingħandha. Virginia damet ħafna tibgħat. Ma kinetx xi waħda li taqta’ qalbha malajr, iżda bil-mod il-mod indunat li kien kollu ta’ xejn. Vera ma kienet se taċċetta qatt li setgħu jibqgħu ħbieb, li setgħu jibqgħu jinħabbu. Kienet ġegħlitha tagħżel u hi, Virginia, kienet għażlet li tibni familja u futur f’pajjiż ieħor. Ma kinetx għażlet lilha, kienet għażlet lir-raġel. Iżda fil-verità, Vera kienet tkellem lil Virginia kuljum fil-mera. U fil-mera ffukat fuq punt f’wiċċha fejn kien hemm għazza mitlufa, timbaram u tiċċaqlaq ma’ kull tikmixa konfuża.

  • Ottubru 2023

Kontra Tagħna Għaliex Magħna

Joe Gatt

Meta wara sentejn f’idejn il-Franċiżi, fl-1800 l-ġżejjer Maltin sabu ruħhom taħt il-ħakma Ingliża, skont it-Trattat ta’ Amiens kellhom jerġgħu jgħaddu lura għand il-Kavallieri biex ikomplu jmexxuha huma bħala pajjiż “newtrali”. Il-qassisin, in-nutara, l-avukati u l-kummerċjanti Maltin tal-“Congresso, li sa ftit qabel kienu qed imexxu l-insurrezzjoni kontra l-Franċiżi, beżgħu li dan kien ifisser li malajr jerġgħu jiġu taħthom għax l-Ordni kienet iddgħajfet sew u żgur ma kinitx tiflaħ għal Napuljun. Għalhekk, il-104 membri ta’ dan il-kungress kitbu “Dichiarazione dei Diritti degli Abitanti delle Isole di Malta e Gozo”. Ma kinitx dikjarazzjoni radikali bħal dik tal-Indipendenza ta’ Haiti ta’ sentejn wara, li abolixxiet l-iskjavitù, ċaħdet kull rabta mal-kolonjalisti Ewropej u ħalfet il-libertà jew il-mewt. Dik Maltija kienet dikjarazzjoni liberali bl-eku Illuminista ta’ dik tal-Indipendenza tal-Istati Uniti fl-1776 u tad-“Dikjarazzjoni tad-Drittijiet tal-Bniedem u ċ-Ċittadin” fi Franza, tlettax-il sena wara. F’disa’ punti, id-dikjarazzjoni elenkat speċi ta’ kuntratt. Iktar milli stqarrija ta’ drittijiet indirizzata lejn l-ispirtu etern tal-Bniedem, kien quid pro quo ċar u pragmatiku indirizzat lir-Re tar-Renju Unit tal-Gran Brittanja u l-Irlanda u d-dixxendenti tiegħu bħala sovrani fuq il-gżejjer “għal dejjem”. Dan in-nisel nobbli, min-naħa tiegħu, kellu jagħti lill-pajjiż kostituzzjoni li biha kunsill elett mill-“poplu” ikollu dritt jiġbor it-taxxi u jmexxi ’l-pajjiż. Ir-Re ma kellu jindaħal la fit-tmexxija interna tal-pajjiż u lanqas fil-ħajja reliġjuża tiegħu. In-nies — insomma, “gli uomini liberi” — kellhom id-dritt josservaw liema reliġjon riedu, igawdu l-proprjetà tagħhom u jkunu suġġetti biss għal-Liġi. U għar-Re, li kien il-protettur tar-reliġjon. U għall-Papa, li kellu jkun l-uniku referenza fejn jidħlu affarijiet spiritwali; hu u l-ġenerali tal-ordnijiet monastiċi. Intbagħtet lir-Re Ġorġ III, imma nafu biha għax baqgħu kopji tagħha Malta. Fl-arkivji impekkabbli tal-Gran Brittanja m’hemm ebda ħjiel tagħha. Jekk lir-Re waslitlu, ma nafux x’għamel biha. L-Ingliżi bdew imexxu l-gżejjer bħala dittatorjat militari. Fost l-uffiċjali Ingliżi, li ma taw kas la ta’ din id-dikjarazzjoni u lanqas ta’ appelli oħrajn għall-awtonomija, kien hemm l-ewwel Duka ta’ Wellington li jgħidu li qal: Kieku allura nistgħu nagħtu kostituzzjoni lil bastiment tal-gwerra!

Il-Kliem fit-Teorija
  • 05.06.2024

abjad

Omar N’Shea, Karl Baldacchino, Raylene Abdilla, Joe Gatt & fatima a.m.

Sibt diffikultà nuża l-kliem “raġel abjad” biex ngħid “white male” bil-Malti. Bl-Ingliż, meta jintuża dal-kliem, dejjem hemm is-sens ta’ deskrizzjoni legali/ġuridika jew deskrizzjonijiet ta’ suspettati u kriminali fil-gazzetti u l-films; u allura l-kritika mibnija ġewwa t-terminu minnu nnifsu diġà. Bil-Malti m’hemmx dik l-użanza li “raġel abjad” hija kollokazzjoni li ġġorr dan is-sinifikat. Meta użajtha, ħassejt li tlift ftit minn dak li kont qed nipprova ngħid. L-istess għall-kliem assoċjat, eżempju “suġġett abjad”, “suġġett abjad tal-Punent, “privileġġ abjad” jew l-iktar xieraq “vantaġġ abjad”.

  • 12.02.2024

queer/kwir

Omar N’Shea, Warren Bartolo, Noah Fabri & Aaron Aquilina

Meta kont qed naħseb dwar queer, bil-Malti, ħassejt li kemm il-verb (to queer) kif ukoll l-insla tiegħu bħall-aġġettiv queer tant huma dependenti fid-diskors politiku u teoretiku queer fuq l-għeruq tiegħu mil-Latin torquere (Sedgwick, Halberstam, Chen) illi t-tħaddim u l-potenzjal tiegħu jinsab eżattament fl-isfond (u joħroġ mill-isfond ’il barra). Għalkemm il-kelma fil-verżjoni tagħha miktuba kif tinħass (“kwir”) fil-Malti qisha daħlet mhux ħażin, madanakollu, din il-verżjoni taf toskura dan kollu li għadni kif għedt. Mill-Ġermaniku quer nistgħu naslu għat-terminu “laġenbiżmu” (eż. poeżija “la ġenba”) mentri mil-Latin torquere nistgħu naslu għat-terminu “tagħwiġ”. Però nħoss li kelmiet bħal dawn se jiddiżassoċjaw minn (u b’hekk jinjoraw) dak kollu li hu storja queer, passat queer, potenzjal queer. Naqbel mal-entrata ta’ Omar (25.04.23), li parti mir-raġuni li kulħadd qed juża l-kelma queer madwar id-dinja fi kwalunkwe lingwa, hi, nissuspetta, biex tingħaraf. Barra minn hekk, ma nistax ma naħsibx li l-kelma “queer” infiltrat fid-diskors kontemporanju tant li kkristallizzat sal-punt li saret “intraduċibbli” (Cassin, Apter). Dwar il-kontinġenzi, eżempju queering jew queerness, inħoss li minkejja li jistunaw ftit mhux ħażin, għandna nħalluhom hekk. (Eż: “X’jippożizzjona l-queerness bħala għodda…”)

  • 13.02.2024

xewqa/xenqa

Davinia Hamilton, Raylene Abdilla & Kurt Borg

Il-kelma “xewqa” togħġobni iktar ukoll għaliex tista’ timplika element konxju fejn is-suġġett konxjament jista’ jixtieq xi ħaġa partikolari, filwaqt li l-kelma “xenqa” timplika passività fejn is-suġġett ma jistax ma jixxennaqx għal dak li m’għandux. Naħseb li għal Lacan, il-kunċett ta’ désir jopera kemm fil-konxju u kemm fl-inkonxju. F’dan is-sens, is-suġġett inkonxjament jixtieq totalità, jixxennaq għaliha, u fl-istess waqt li dan l-impuls inkonxju jiggverna x-xewqa, ix-xewqa nnifisha titlibbes forma li s-suġġett huwa konxju tagħha, bħal pereżempju: il-fantażija ta’ suġġett Ingliż awtonomu, ħabrieki, patrijott, aħjar mill-Ewropew u miżmum lura appuntu minħabba l-Ewropew inferjuri u l-Ewropew li jrid idaħħal l-immigranti, flimkien ma’ fantażiji dwar narrattivi ta’ grandjożità imperjali u kolonjali. Din il-fantażija Ingliża ġiet immanifestata b’mod konxju f’dawk il-votanti pro-Brexit fl-Ingilterra fl-2016. L-identifikazzjoni mal-kampanja tal-Brexit topera kemm fuq livell konxju fis-sens li s-suġġett Ingliż ħaseb li ġaladarba l-Ingilterra toħroġ mill-UE, ħa jerġa’ jsir sħiħ kif ukoll jitpaxxa (iħoss sens ta’ jouissance) bir-riżultat tal-vot. Fl-istess ħin, din il-faċċata konxja qed tgħatti l-implikazzjoni mistura ta’ xenqa għal totalità li qatt ma tista’ tinkiseb: fejn anki wara Brexit dak li ġie mwiegħed, ma wasalx.

Dekorazzjoni art-nouveau