Novembru 2025

Ħaġa ironika li l-isem “Boffa” llum il-ġurnata huwa assoċjat iktar mal-isptar, milli mal-politiku li għalih ġie msemmi. Pawlu Boffa kien wieħed minn dawk il-politiċi li, qabel l-era tal-politiku professjonali, kienu jsibu ruħhom involuti fit-tmexxija tal-pajjiż permezz tar-relazzjonijiet li joħolqu mal-pazjenti tagħhom, u minħabba l-kuxjenza soċjali mniggża minn din l-opportunità li jixhdu l-qagħda li fih kienet tgħix il-parti l-kbira tan-nies. Boffa kien magħruf għal kemm kien persuna ġentili; kif ġew l-affarijiet, forsi kien ġentili wisq għall-politika mqanqla tas-seklu għoxrin. L-isptar inbena fl-1919 biex jieħu ħsieb il-baħrin Ingliżi, imbagħad fis-sebgħinijiet reġa’ nfetaħ mid-Dipartiment tas-Saħħa, b’taqsimiet tal-onkoloġija, id-dermatoloġija u l-veneroloġija. Malajr ħa l-fama ta’ xi mkien li minnu ma toħroġx ħaj. Fl-esej tagħha “Minn Ħarstek Twila Sa Boffa”, Claudia Gauci tgħarraf lil missierha li se joħduh l-Isptar Boffa. “Mela spiċċajt jien!” hija r-risposta skjetta tiegħu. L-Isptar Boffa, tikteb Claudia, “għandu dak il-velu sewdieni ta’ diqa u malinkonija mdawwar ma’ ismu.” L-assoċjazzjoni iktar riċenti ma’ dawk is-snin bizzarri tal-Covid ma għamlu xejn biex itaffulu din l-awra. “Boffa” huwa wieħed minn dawk il-postijiet f’Malta li akkwistaw toqol immens, toqol li hu identifikat direttament ma’ fażijiet, jew sitwazzjonijiet, partikolari ta’ ħajjitna. F’“Ġilda”, li ppubblikajna f’Ġunju tal-2023, Kurt Borg isemmi l-Ingieret. “Fil-kruha tagħha togħġobni dik il-kelma. Ma ridux jibqgħu jsejħulu hekk dak il-post, għax dik il-kelma saret meqjusa qisha derogatorja… Dal-kliem — ħaduh l-Ingieret, tellgħuh Frankuni — sar mimli stigma maż-żmien, imma fih innifsu dal-kliem għandu konnotazzjonijiet storiċi…” It-traġitt bejn il-post, il-kunċett u l-kelma huwa wieħed faċli, għalkemm mhux dejjem prevedibbli. Daqqiet il-kelma ttaffi mit-toqol tal-kunċett. Claudia tikteb li l-kelma “Boffa” kienet saret ewfemiżmu għall-kanċer innifsu, “ewfemiżmu mlissen kemm kemm jinstema’ u warajh spiss jaqa’ skiet waħxi u l-ħars ikun vag għax l-implikazzjoni hija spjetata u tbeżża’.” Kultant il-kelma taħdem bħala diżfemiżmu, tagħmel is-sitwazzjoni agħar, bħalma “Frankuni” hija parti mill-istigma kkumplikata li għadha mkebba mal-mard mentali. It-toqol tal-post jaf ikun parti mit-toqol tal-mard. “Ħadt pjaċir meta l-istejġ tal-linja f’Ħal Farruġ semmewh hekk,” jgħid Kurt dwar l-Ingieret, “għax hekk kien isejjaħlu l-bużnannu.” L-isem jaf ukoll jinstema’ inqas tqil meta l-ħasda tkun għaddiet u li jibqgħalna huwa l-faraġ taż-żmien.

Mejju 2025

Es Sidr #3

Omar N’Shea

Kibli

Moħbija fl-album tan-nanniet kien hemm tliet ritratti oħra li kienu meħuda f’dan iż-żmien ukoll. Minnhom insir naf li fl-aħħar tas-sena marru s-Salini Bay Hotel, jieklu, jixorbu u jiġbdu r-ritratti tax-show li kien hemm il-Pharaoh’s Den, ta’ żeffiena nisa bojod u twal u rqaq jiddandnu b’kostumi mżejna bil-lewlu, l-antaċċoli u r-rix. F’Diċembru kienu marru wkoll il-Buskett Road House. Hemm ritratt wieħed tiegħu u tagħha flimkien: ommi liebsa din il-libsa sewda Marokkina bħal kaftan tal-bellus bil-ħjata kulur id-deheb mal-għonq. Kienet il-libsa li kien xtralha u li kien riedha tilbes biex titrawwem fil-kultura Libjana li kien kitbilha dwarha. Kienet il-libsa mdendla fil-gwardarobba tal-kamra ż-żgħira għand in-nanna. Fl-ittri kien diġà beda jinsinwa biex tiffemminizza ruħha, biex tilbes bħal tfajliet oħra, biex titgħallem tkun fil-kumpanija tan-nisa, biex tagħmel affarijiet li huma eleganti, biex titkellem b’vuċi baxxa u b’ton delikat. U forsi ommi kienet qed tipprova tikkonforma dan iż-żmien? Jew forsi kienet għadha qed tipprova tagħmel sens mill-identità u s-sesswalità tagħha? Naf li fir-ritratti tagħha meta kienet waħedha, ħdejn il-karozzi li kellha, ommi kienet diġà bdiet tibdel id-dehra tagħha f’waħda l-ewwel androġena u mbagħad aktar maskili. Imma forsi ma’ Otman kienet qed tesperimenta? Forsi kien opportunità? Leħħa ta’ kosmopolitaniżmu? Forsi kien xi ħadd li setgħet timraħ miegħu? Forsi riedet wild biex tkun tista’ tidħol fil-loġika ta’ riproduzzjoni normattiva għan-nies omosesswali, u allura wara t-twelid tiegħi setgħet tieħu n-nifs fil-liżbjaniżmu? L-omm liżbjana kienet tnebbaħni li ma nistax nibqa’ ninħeba wara l-omosesswalità tiegħi biex niġġustifika l-fatt li ma rridx tfal. Ħafna qabel wennisni d-diskors dwar il-falsità tal-kontinwità normattiva, għal snin twal ġarrejt toqol kbir u sens ta’ ħtija li kont jien li waqqaft il-linja ta’ niesi b’din id-deċiżjoni. Darba qaltli li kien madwar iż-żmien li ltaqgħet ma’ Otman għat-tieni darba li l-omosesswalità kienet għadha kif daħlet, jew forsi aħjar ħarġet, fid-diskors pubbliku, li hi stess bdiet tqis b’serjetà possibbiltajiet ġodda ta’ kif setgħet tifhem lilha nnifisha.

Poddata 21.04.2025

Noti Editorjali #6

ma’ Ryan Falzon

« Jien dejjem għedt, jiena ħa nikteb fuq l-idea ta’ dominanza, fuq l-idea ta’ aggressjoni, fuq l-idea ta’ intrużjoni, invażjoni, permezz ta’ vettura u l-ħoss tagħha u l-kulur tagħha. Biss sibtni nikteb fuq xi ħaġa ħafna iktar doċli, ħafna iktar ratba. Sibt lili nnifsi nikteb fuq il-ħruġ tal-Ħadd waranofsinhar bil-karozza. Kienet għażla għax ħsibt ħafna fuqha, għax ovvjament il-ħruġ bil-karozzi llum il-ġurnata jsir ukoll. Il-Ħadd filgħodu kmieni huwa l-unika slott fejn wieħed jista’ joħroġ vettura klassika u ma jsibx daqshekk traffiku, forsi joħroġ ħafna iktar moħħu mistrieħ li mhux ħa jsib dak il-ġenn. Jekk għandu karozza ta’ preġju li tista’ tkun involuta f’aċċident... Imma jiena qed inħares lejn il-ħarġa klassika ta’ wieħed kiel, ħareġ il-karozza b’mod ċerimonjuż għall-aħħar, saq għal xi mkien, baqa’ fil-karozza. Ittratta l-karozza bħala estensjoni tad-dar, bħala kamra tad-dar, mar lura u daqshekk. Dan ġeneralment qatt ma ħareġ mid-dar, jiġifieri qisu baqa’ f’ambjent domestiku… Meta aħna ngħidu ħarġa l-Ħadd bil-karozza waranofsinhar ħafna drabi jiġu f’moħħna xi koppja anzjani jew koppja bit-tfal, biss ukoll hemm kultura fost iż-żgħażagħ li għadha b’saħħitha ħafna u kien ta’ faxxinu kif it-teknoloġija u l-avvanzi għenu biex il-karozza ġiet domestikata iktar minn qatt qabel. Jieħdu l-laptop magħhom jaraw Netflix fil-karozza u jġibu takeaway. Il-vettura li għandha l-potenzjal illi timxi u ddur u tiċċaqlaq tibqa’ statika, u vettura oħra tiġi sserviha. Jiena għalija dik hija affaxxinanti, il-fatt li qisek bqajt hemm, qisek litteralment qbadt kamra minn ġod-dar ħriġtha u poġġejtha xi mkien ieħor imma xorta bqajna fil-konfini tad-domestiċità. »

Novembru 2025

Għalhekk Qed Nivvjaġġa bil-Mod #2

Kristina Borg

5310

Qegħdin tard, suppost salpajna fl-erbgħa neqsin kwart, imma fl-erbgħa għadhom qed jgħajtulna biex nibdew nimbarkaw. L-organizzazzjoni tat-terminal malajr tispiċċa fix-xejn meta nitilgħu abbord il-vapur mill-istess post flimkien mal-karozzi. Il-lift bl-ittra ‘E’ — li skont ma jgħid il-boarding pass suppost nieħu biex nitla’ fuq mill-garaxx — bil-ħsara, u nimxi ftit ieħor ’il ġewwa biex nieħu l-lift ‘D’. Nirrifjuta li nitla’ t-taraġ u jinġema’ kju twil b’min jonfoħ u min jiffrustra ruħu. It-terminal kalm u trankwill ma tantx serva ta’ preludju veritier, imma nżomm ftit tal-paċenzja għax din id-darba naf x’għandi nfittex — il-5310. Kabina numru ħamest elef, tliet mija u għaxra, fuq gverta numru ħamsa. Il-kabini għadhom mhux lesti, il-cleaners nisa għadhom qed inaddfu, bramel u moppijiet kullimkien, b’sinjali li jimblukkaw kuritur ’l hemm u kuritur ’l hawn. Tinġema’ folla, ħadd ma jaf fejn jaqbad imur, u l-housekeeper tarma tgħajjat. Għal kull mistoqsija, tgħajjat iktar għax qed intellfuha. Għal mument napprezza u nifhem għala l-GNV minn Palermo għal Genova ġegħluna nevakwaw il-kabina sagħtejn qabel ma ankrajna. Il-kjass u l-paniku li spiċċajna bih dakinhar, hawn qed nibdew bih. Nistgħu noqogħdu biss fiż-żoni komuni, u wieħed mill-uniċi żewġ liftijiet li hawn abbord fuq il-vapur ma jaħdimx. Kulħadd igerger u jiffrustra ruħu iktar, bħallikieku m’hawnx diġà biżżejjed. Ma tantx għandi għażla, insib sufan fil-ġenb u nitqanna’ bil-bagalja u l-basktijiet kollha maġenbi. Aktar kemm għandi seba’ mitt sena biex neħles minnhom fil-kabina! Nixtieq indur u nagħqad b’idi ħafifa, nixtieq noħroġ fuq barra biex insegwi t-tluq u nsellem il-wesgħat ħodor u l-fanal tal-park ta’ Hoe li jsawru l-port ta’ Plymouth. Minflok, nipprova nħares ’il barra minn tieqa mtappna bil-melħ, bix-xemx iddejjaqni tisreġ u b’balla basktijiet tal-plastik tal-passiġġieri l-oħra madwari.