Mejju 2025

Meta sentejn ilu bdejna Aphroconfuso, konna għedna li l-mezz ewlieni tal-pubblikazzjonijiet tagħna huwa dan il-website. Mill-bidu nett, għamilna appuntament mal-qarrejja għal kull l-ewwel Tnejn tax-xahar. Dan l-appuntament dejjem żammejnieh u x-xogħol ippubblikat fuq is-sit baqa’ jiżdied regolarment anki bejn appuntament u ieħor, minn ġimgħa għall-oħra u minn xahar għall-ieħor. Minn Ottubru li għadda, bdejna nippubblikaw il-kotba stampati; l-ewwel permezz ta’ Antoloġija 1, ġabra bil-kitbiet li dehru fil-ġurnal fl-ewwel sena tagħna, imbagħad f’Marzu bil-pubblikazzjoni ta’ Qarn, li wkoll kien beda bħala silta fuq dan is-sit. Il-ktieb stampat għandu awtorità kważi proverbjali. Ħafna minn din l-awtorità tiġi mill-permanenza tal-karta. Jew għall-inqas il-permanenza li nisperaw li għandha l-karta. Il-preżenza online għandha permanenza ta’ tip ieħor. Il-forom l-oħra tal-arti, bħall-mużika u l-films, kienu ilhom iżidu fil-preżenza permanenti tagħhom b’mezzi bħal ngħidu aħna CDs u DVDs. Iżda l-preżenza u l-aċċessibbiltà tagħhom online issa tagħtihom ubikwità kważi totali. Minkejja l-virtwalità li suppost għandu, l-internet ta lill-kultura tagħna ċertu tip ta’ eternità. L-aħbarijiet ta’ għoxrin sena ilu taċċedi għalihom faċilment daqs l-aħbarijiet tal-lum; bħalma xogħol li ppubblikajna f’Mejju tal-2023 huwa aċċessibbli daqs dak li qed nippubblikaw illum. Online, iż-żmien huwa ċatt. Fil-ħajja personali, inżommu djarju bħala ġest kontra dan l-iċċattjar taż-żmien, biex fil-memorja tagħna nippruvaw nibqgħu nagħrfu jum minn ieħor. Bħal daż-żmien sena nedejna l-Abeċedarju. Dax-xahar qed inniedu l-Almanakk, li huwa kemm eżempju tal-iċċattjar taż-żmien kif ukoll qafas ta’ distinzjoni bejn jum u ieħor, bejn sena u oħra.

Logo tal-podcast ta' Aphroconfuso
  • Mejju 2025

L-Għoxx Mera tar-Ruħ

Glorianne Micallef

Tielgħa t-taraġ il-kbir ta’ San Ġakbu b’ċerta kunfidenza u b’pass mgħaġġel, liebsa libsa bluna b’kull spalletta daqs pala tal-id, jekk taraha jaf taħseb li l-mużew miexi fuqha. Imma fil-fatt, dik il-libsa hija uniformi mislufa mis-sinjura, il-qalziet iżżommu magħluq b’labra tas-sarwan, il-kunfidenza għax dan it-taraġ titilgħu tal-inqas darba kuljum meta tkun xogħol, u l-għaġla għax ilha mill-ħamsa tissaporti bewla. Għax meta seħlet issuġġeriet lis-sinjura biex tagħmel imqar sink u loki fuq wara tal-ħanut, ħaditha bi kbira u allura ma reġgħetx semmietha. It-tfajla ta’ mad-daħla titbissmilha. Anna Maria tistħi minnha. Din taħsibni ’l  ħin kollu npixxi u nkakki, taħseb kull meta taraha. U allura biex turiha, lilha, lill-ħitan swar, lit-turisti jitlajjaw, li hi ma tidħolx biss biex tuża l-loki, meta jkollha ftit minuti x’taħli, iddur dawra mas-swali. U issa li ilha kważi ħames snin b’din ir-rutina kważi ta’ kuljum, saret xi ftit familjari mad-dinja żgħira tal-arti fil-pajjiż, u taf x’jogħġobha u x’ma jogħġobhiex. L-arti figurattiva: togħġobha, speċjalment pitturi bl-akkwarelli għax donnhom ikun xi jkun is-suġġett dejjem jagħtuha sens ta’ paċi u jġegħluha tixtieq li tidħol tgħix fihom; l-arti astratta: ħafna drabi ma togħġobhiex imma ġieli nzertat xi biċċa xogħol li qanqlet xi ħaġa ġo fiha. Il-bibiti fil-ftuħ li rarament tinzerta meta tgħaddi fl-aħħar tal-ġurnata: ġieli jogħġbuha ġieli le, skont x’tinzerta. Illum sabet tilqagħha wirja ġdida, li tassumi tnediet is-Sibt filgħaxija u għalekk tilfet il-bibita għax nhar ta’ Sibt tagħlaq il-ħanut fis-siegħa. Fl-ewwel sala, it-titlu tal-wirja mal-ħajt, kull ittra għolja pied tixgħel roża jgħajjat: v i v a v a ġ i n a.

  • Mejju 2023

Qarn (silta)

Romeo Roxman Gatt

Idi fil-but, insaffar u nixxuttja l-ġebel  —  dawn kienu xi azzjonijiet oħra li kont ninnota li ma tantx kienu jinżlu sew meta “tifla” iġġib ruħha b’dal-mod. Jien, għall-kuntrarju, kbirt nagħmilhom. Kont insaffar qabel bdejt nitkellem; it-tort mhux tiegħi, żgur li le, iżda ta’ missieri. Allura ma fhimtx kif darba qisu gerger għax kont qed insaffar. La tifla u lanqas tifel mid-dehra ma kont ikkundizzjonat, għasfur l-ewwel u qabel kollox. Probabbli “bilateral gynandromorph” maqsum bl-eżatt min-nofs, naħa waħda tifel u l-oħra tifla. Ifhem, idi fil-but u nixxuttja l-ġebel aħjar milli noqros sorm ta’ xi tfajla bħalma rajt kemm-il darba quddiem il-McDonald’s tal-Belt. Subien għalihom u bniet għalihom, kif jista’ jkun? Reġgħu ħaduni lura fiż-żmien tal-preċett, hemm kienet l-ewwel darba li nnutajt dan il-fenomenu f’ħajti. Irġiel għalihom u nisa għalihom u jien ma kellix ħjiel fejn ħa npoġġi lili nnifsi. L-irġiel jibagħtuni fejn ommi jew in-nanna jew iz-zija, u jien imħawwad għax il-libsa tal-preċett kont inżajtha mal-ewwel ċans wara l-quddiesa, u minflokha lbist salopettes bil-bermuda, qisni baħri mingħajr tpinġija. Ovvjament kont għadni wisq żgħir. Rari ltqajt ma’ xi raġel li bellahni jew ispirani li nkun hu jew bħalu, speċjalment mill-karattru. Iċ-ċajt vojt qatt ma daħħaqni speċjalment meta kien ikun sessist, omofobiku jew razzist; iżda mid-dehra l-irġiel kienu kburin sew b’dil-ħila tagħhom. Probabbilment għalhekk dabbruni lejn ommi, in-nanna jew iz-zija. Jien, la meta kont żgħir u lanqas issa li kbirt ma affaxxinani daċ-ċajt, pjuttost sensittiv ħafna għalih u jimlieni b’rabja kbira. Iċ-ċajt m’għandux isir għad-detriment ta’ nies oħra u l-biċċa l-kbira taċ-ċajt li smajt kien kollu kemm hu hekk. Nassigurakom li nħobb nidħaq u wiċċi mhux dejjem serju. Ħasra li n-nisa Maltin tal-ġenerazzjoni tan-nanna u ta’ ommi kienu mħarrġin minn ċkunithom jitkellmu fuq id-dar u t-tindif, tfal, ikel u mard. Għax kieku kont inkun kuntent bilqiegħda ħdejhom. Ommi wkoll kienet tixba’ b’dad-diskors, miskina kellha raġun. U mid-dehra għadu jsir sal-lum dal-paroli. Nieħu gost meta tgħidli, “Imnalla kien l-inbid. Niggustaha u tferraħni meta tgħidli hekk. Dejjem naqbeż għaliha minn meta kont żgħir, imma meta kbirt bdejt nagħmel dan b’mod iktar politiku. Missieri jieħu għalih għax jgħidli li qatt ma naqbeż għalih. Dan mhux il-każ. Jien u ommi niġġieldu l-iktar fuq il-Knisja. Dejjem ngħidilha li jien kontra l-istituzzjoni għaliex fidi għandi u nitlob u nemmen li hemm Alla  —  Alla Trans ovvjament. Tibqa’ tipprova tiddefendiha u ngħidilha, “kif jista’ jkun tiddefendi dawk li huma tant kontra nies bħalek u bħali?”

  • Lulju 2023

Il-Lanza, il-Labra, il-Qoffa, l-Azzarin

Loranne Vella

Minħabba l-istat frammentarju tal-poeżiji ta’ Saffo, ġieli kulma fadal minn vers huwa nofs kelma, u hemm opinjonijiet differenti dwar x’setgħet kienet il-kelma sħiħa; aħseb u ara dwar x’seta’ kien il-bqija tal-vers, jew il-bqija tal-poeżija nnifisha. Fin-noti ta’ wara, Bartolo jispjega l-għażliet tiegħu, u r-raġunijiet għalihom, ta’ kliem fejn ma kienx ċar jekk fuq il-papiru fejn instabet dik in-nofs kelma — mhux sħiħa minħabba qasma fil-papiru stess — hijiex kelma jew oħra. Jispjega wkoll id-diffikultajiet li ltaqa’ magħhom huwa u jipprova jqarreb il-ħsieb ta’ Saffo għall-mod kif kieku jingħad bil-Malti, bħal pereżempju f’każ fejn jintuża l-infinittiv tal-verb fil-futur, li bil-Malti m’għandniex kelma waħda għal dil-forma. Drabi oħrajn, id-diffikultà toħroġ mill-fatt li l-kelma, avolja sħiħa, mhux ċara biżżejjed biex tinqara sew u kien hemm papirologi li għamlu traskrizzjoni differenti tagħha. Fl-ewwel vers tal-ewwel poeżija hemm kelma li tista’ tkun jew “poikilothron” — tron ikkulurit — jew “poikilophron” — moħħ ikkulurit. Skont x’jagħżel it-traduttur se toħroġ tifsira li ssegwi l-interpretazzjoni tiegħu: “poikilothron”, li jagħżel Bartolo, toħloq il-vers “Afroditi dejjiema tat-tron intarsjat” u aħna u naqrawh nimmaġinaw l-injam lussuż ikkulurit li fuqu tpoġġi Afroditi. L-istess tifsira narawha fil-verżjoni Franċiża ta’ Renée Vivien tal-1903: “Toi dont le trône est d’arc-en-ciel, immortelle Aphrodita”. Iżda kieku għażel li jsegwi l-verżjoni l-oħra li tinsab fil-manuskritti, “poikilophron”, kif għamlu tradutturi oħrajn, bħal pereżempju Anne Carson fl-2002, il-vers jinbidel għal dan: “Deathless Aphrodite of the spangled mind”. Liema waħda kellha f’rasha Saffo? Sa ma titfaċċa biċċa papiru oħra mhux se jkollna risposta u għalhekk dawn iż-żewġ realtajiet ta’ Saffo huma possibbli jeżistu fl-istess ħin, fejn waħda ma tikkanċellax lill-oħra. Jeżistu t-tnejn mhux f’dinjiet paralleli jew alternattivi, jew fil-livell kwantistiku, iżda f’verżjonijiet u traduzzjonijiet li rriżultaw minn deċifrazzjoni u interpretazzjoni differenti tal-fdalijiet tal-papiri, fatt li jkompli jżid mal-faxxinu ta’ kif nesperjenzaw ix-xogħol ta’ Saffo.

  • Frar 2024

Il-Mara tas-Suldat

Jien_a

Fil-bidu, jekk qatt kien hemm bidu, il-maħbubin kollha sejħu lilhom infushom amazzuni. Huma u jgħixu flimkien, jinħabbu, jiċċelebraw lilhom infushom, jilagħbu, fiż-żmien meta x-xogħol kien għadu logħba, il-maħbubin fil-ġnien tal-art baqgħu jsejħu lilhom infushom amazzuni tul Żmien id-Deheb kollu. Imbagħad, xħin twaqqfu l-ewwel bliet, bosta maħbubin kissru l-armonija oriġinali u sejħu lilhom infushom ommijiet. Minn dan iż-żmien ’l  hemm, il-kelma amazzuna saret tfisser għalihom tifla, li qatt ma tikber, immatura, dik li qatt ma tħaddan id-destin tagħha. L-amazzuni tkeċċew mill-bliet tal-ommijiet. Kien f’dak il-mument li dawn saru vjolenti u bdew jiġġieldu biex jiddefendu l-armonija. Għalihom, l-isem antik amazzuni baqa’ bit-tifsira oriġinali. U minn issa beda jfisser xi ħaġa aktar: dawk li jħarsu l-armonija. Minn hemm ’il  quddiem stajt issib amazzuni f’kull żmien, f’kull kontinent, gżira u xatt. Dħalna fiż-Żmien Glorjuż grazzi għall-amazzuni tal-lum. Ħafna drabi maħbuba tuża ġesti biex b’ġisimha ssir tixbah dak l-annimal jew dawk l-annimali li l-aktar li għandha affinità magħhom u b’hekk tagħti pjaċir lill-maħbuba tagħha. Dan isir aktar faċli meta tkun taħt ipnożi. Trid tinsa l-mossi ta’ kuljum u ssib dawk tal-annimali tagħha. Din mhix imitazzjoni tal-annimalesk: din hija mima. Hija ħaġa diffiċli biex taqbad u tagħmilha spirtu pront, anki jekk il-maħbuba ssaqsiha biex tagħmilhielha bl-ikbar ġentilezza. “Meta ssaqsini biex nagħmilha ta’ ġemel, niddejjaq, għax rari jirnexxili. (Charlotte Plume, Iċ-Ċirku Tiegħi, Gallija, Żmien il-Konkos.)

  • 24.02.2025

ħarsa/lemħa

Kurt Borg, Omar N’Shea & Davinia Hamilton

M’iniex għalkollox ċert dwar “lemħa” għax għalija din il-kelma għandha konnotazzjonijiet passivi, fis-sens li tkun qed tiġri xi ħaġa u inti tilmaħha; u mhux is-sens li inti qed tħares b’mod attiv u intenzjonat lejn xi ħaġa. “Lemaħ” fuq verb.mt qed tiġi tradotta bħala “to catch sight of”. Fil-każ ta’ “the look on his face” ma taħdimx “lemħa” (“il-ħarsa fuq wiċċu”).

  • 24.02.2025

ħu ħsieb

Noah Fabri, Kurt Borg, Omar N’Shea & Raylene Abdilla

Fid-dinja Ingliża u dik tal-Punent, “to care” dejjem kienet distinta minn “thought” u “reason”. “Care” assoċjata ma’ emozzjonijiet, irtubija tal-qalb, femminilità — u mhux il-ħsieb, li dejjem kien meqjus rett, veritier u imparzjali, kif ħafna drabi huwa mfisser fil-Punent. Qisu l-Malti ma jagħmilx din id-distinzjoni radikali bejn il-ħsieb bħala ħsieb astratt u li tieħu ħsieb xi ħadd.

  • 01.03.2025

il-politika tal-kura

Raylene Abdilla, Noah Fabri, Davinia Hamilton, Kurt Borg, Loranne Vella, Kristina Borg & Omar N’Shea

Sibt diffikultà bit-traduzzjoni għal “politics of care” bħala “il-politika tal-kura” għaliex il-kelma “kura” bil-Malti hija aktar assoċjata mad-diskors mediku, bħal ngħidu aħna meta t-tabib jikkura pazjent. Bit-Taljan meta ngħidu “ħu ħsieb” tiġi tradotta bħala “stammi bene”, waqt li l-frażi “nieħu ħsiebek” tiġi tradotta għal “mi curo di te”. F’dan is-sens it-Taljan għandu użu usa’ għall-kunċett “curare” li jistà jfisser kemm “tieħu ħsieb” u kemm “kura” mill-mard. Bil-Malti ma nħossx li l-kelma “kura” hija adatta biex taqbad il-kunċett ta “politics of care”.

Dekorazzjoni art-nouveau