Settembru 2025

Ftit iktar minn sena ilu ppubblikajna l-ewwel parti ta’ “Es Sidr”, sensiela ta’ esejs li fihom Omar N’Shea jibda jgħaqqad l-istorja ta’ ommu u Otman permezz ta’ file mimli ittri miktubin bl-idejn mibgħuta mil-Libja, li ħallietlu ommu wara mewtha. Donnha kienet ħallithulu apposta biex isibu. Dan ix-xahar qegħdin nippubblikaw l-aħħar parti ta’ din is-sensiela, u nistgħu naraw kif fetħet l-istorja biex tkopri mhux biss ir-relazzjoni ta’ tnejn min-nies, iżda ta’ żewġ pajjiżi, u d-destin ta’ dawk li ġew hawn u ta’ dawk li marru hemm. Ta’ dawk li baqgħu u ta’ dawk li telqu. Fi sħabu Libjani, Omar jara kif setgħet żvolġiet ħajtu li kieku ommu kienet qrathom mod ieħor dawk l-ittri li ħallietlu. Kif ħajjitha, u ħajtu, kienu fil-fatt qari wieħed partikolari ta’ dawk l-ittri. U ħallithomlu biex ikun jista’ jagħmel qari ieħor minnhom. Xahrejn oħra se joħroġ Es Sidr bħala ktieb stampat, u b’hekk din l-istorja għal darba oħra se ssib ruħha bħala marki tal-linka fuq il-karta. Mill-bidu nett, dejjem għedna li għalina l-pubblikazzjoni online hija opportunità kbira sabiex nagħmlu x-xogħol tal-kittieba tagħna kemm jista’ jkun disponibbli u aċċessibbli għal kulħadd u l-ġurnal innifsu sostenibbli. Fl-istess ħin, dejjem emminna li l-ktieb stampat jagħti aċċessibbiltà ta’ tip differenti lil qarrejja oħrajn fuq skala oħra ta’ żmien. Ukoll, jagħmel lil Aphroconfuso, bħala proġett editorjali mhux għall-profitt u mmexxi mill-kittieba, sostenibbli fit-tul. Es Sidr huwa t-tielet ktieb ta’ Aphroconfuso u se jitnieda biss ftit jiem qabel Antoloġija 2, li huwa r-raba’ ktieb tagħna. Is-sena l-oħra, b’Antoloġija 1 wettaqna għall-ewwel darba l-vjaġġ sħiħ tal-kitba tagħna minn pubblikazzjoni online, għal pubblikazzjoni awdjo, għal pubblikazzjoni stampata. B’Qarn rajna idea li bdiet online u tkompliet fi ktieb. B’Es Sidr naraw xogħol li għandu ħajja fit-totalità tagħha fil-paġni tal-ġurnal online, u issa bħala ktieb stampat. L-ebda wieħed minn dawn il-vjaġġi ma huma kompleti; kull inkarnazzjoni ġdida tal-kitba dejjem hija bidu, qatt mhi tmiem. Il-kitba tibqa’ tgħix u tkanġi hekk kif jinbidel il-mezz; tibqa’ taħdem fuqna b’mod dejjem ftit differenti, tgħallimna ngħixu u tħarbtilna ħajjitna. Għax ħajjitna tiżvolġi mhux biss skont dak li hu miktub, iżda wkoll skont kif naqrawh.

Settembru 2025

Es Sidr #5

Omar N’Shea

Taġura

Meta naqra dawn l-ittri, inħoss bħal għadma ġdida tisponta fi griżmejja u żżommli n-nifs waqt li subgħajja ta’ jdejja jitremblu u jitgħaqqdu u xħin niġi biex inniżżilhom fuq it-tastiera u nikteb, jaqgħu fuq l-ittri ħżiena u nibda nħarbex kliem insensat. Ninħasad u ninfexx inwaħħal fil-laqx ġenetiku li tefagħli ġo fija Otman meta niftakar kemm jien stess, qabel qrajt dawn l-ittri, ħarist lejn niesi u stkerrahthom, kemm diġà minn età żgħira kien idejjaqni t-tmeċliq tal-ikel meta nkunu mal-mejda tal-kċina tan-nanniet, kemm kont nitqażżeż ħafna mill-ikel li kienu jieklu huma, kemm kont nitqalla’ — speċjalment meta kienu jiġu quddiem għajnejja l-imsaren mixħutin mal-art fuq il-paġni ta’ L-Orizzont mifruxin fuq il-madum tal-kċina meta n-nanniet kienu jħanxru l-fniek, iqaxxruhom u jnaddfuhom, kemm l-għajjat ta’ nannti kien iġegħelni nistħi kull darba li noħroġ u nimmaġina li l-ġirien kienu semgħu xi ġlieda mimlija dagħa u tgħajjir, kull darba li ziti kienet ittiha dagħdigħa kerha u tintefa’ tifqa’ rasha bid-daqqiet ta’ ponn, tigdem idha, issabbat mal-għamara u taqla’ l-ħwejjeġ tiegħi kollha minn ġol-kxaxen u tixħithom mal-art jekk nazzarda mmur noħroġ flokk jew qalziet ta’ taħt biex nilbsu wara li tkun twiet l-indaf. Kont nistkerrah lin-nanniet meta jeħlu mat-televixin jew mar-radju waqt it-tiġrijiet taż-żwiemel, jogħxew fuq Isard du Pont li n-nannu kellu ritratt kbir tiegħu mal-ħajt tal-garaxx, jew lil nannti meta kienet tgħajjat biex issikkitna għax ikun ġej il-bulettin tal-aħbarijiet, attenta li ma titlifx dettall wieħed biex imbagħad iċċempel lil oħtha Karmena u joqogħdu jzekzku fuq Brezhnev u Ceauşescu, Reagan u Thatcher, Solidarność u l-Falklands, il-Gwerra l-Bierda u l-Gvern Sandinista tan-Nikaragwa. Dan l-aħħar ħsiebi dar sew fuq kemm il-politika globali kienet parti mill-kwotidjanità tal-klassi tal-ħaddiema provinċjali fil-bidu tat-tmeninijiet u kemm id-diskorsi ta’ Mintoff kellhom rwol ċentrali fis-soċjalità li kellha ma’ oħta Karmena u ma’ sħabha Stella u l-Manti, kemm dawn in-nies bilkemm litterati kellhom il-kapaċità jqisu lilhom infushom bħala ċittadini ta’ dinja ħafna ikbar mir-raħal u l-gżejjer.

Diċembru 2023

Joey Tilbes, it-Tabù Tinża’

Omar N’Shea

Joey kienet tinżel imlibbsa u mpittra, saff eyeshadow abjad mad-dawra, faxx lapes max-xfar, u kulur skur ilellex fuq il-kappell t’għajnejha. Gloss u glitter aħmar, ras nokkli bil-backcombing u l-ġnub miġbudin u llixxati lura b’pettne tad-djamantini. Meta kienet tilbes ta’ mara, kienet tħobb tagħżel xi libsa tal-Haro, li kellhom ħanut tal-ħwejjeġ Tas-Sliema, moda impurtata f’Malta minn familja Anglo-Iżraeljana li kienu jgħixu hawn. Kellhom stabbiliment tal-ħwejjeġ ieħor il-Belt, u r-restorant LeRoy ġewwa Tigné. Lil din il-familja tal-Haro, iz-zija t’ommi, Salvina kienet għall-ewwel isseftrilhom u mbagħad bdiet tieħu ħsieb it-tfal tagħhom għax kienet taf titkellem bl-Ingliż. Kienet fuq tagħha u ommi dejjem tiġri magħha u ġieli kienet tmur magħha għandhom. Din id-dar lil ommi fetħitilha orizzonti ġodda u internazzjonali ħafna, u l-Haro kien nissel fiha sens ta’ moda, avolja qliezet u qomos tal-irġiel biss kienet tilbes. Junior, imma, kien galantom u jberbaq sew fuq Antoinette u l-gwardarobbi tal-Iklin kienu kmamar sħaħ fil-basement tad-dar, li fil-weekend spiss jispiċċaw mimlijin sinjorini jitpittru quddiem mera rettangolari kollha bozoz mad-dawra u ħwejjeġ, parrokki, u tkaken għaddejjin minn id għall-oħra ħa jaraw min se jilbes xiex. Antoinette kellha mijiet ta’ lbiesi, tant li ġieli l-kontestanti tax-shows bħal Miss Sunshine kienu jilbsu kważi biss ħwejjeġ mill-gwardarobba tagħha, qisha l-benefattriċi tat-travestì. Wara joħorġu jiżżagħblu l-Hungry Tiger u jiġu lura l-għada, kulħadd daħna, kollha daħq, żuffjett, ikkampjar, riħa ta’ xorb u sigaretti, u min jorqod ’l hemm u min jorqod ’l hawn. Imma l-parrokki kienu dejjem jidħlu lura ġol-kaxxi tal-kartun roża b’ħabel gold biex iġġorrhom minnu, imqiegħda hemm ġew fuq irjus tondi tal-ġablow li fuqhom Joey kienet tpinġi għajnejn, imnieħer u xufftejn bil-make-up t’Antoinette, u meta jiġu lura miż-żagħbil tal-lejl, kienet taqla’ l-eyelashes foloz u twaħħalhom fuqha. Il-parrokki kienu joħduhom darba fix-xahar il-Village Gossip, għand Manwel u l-Mimì, għal wash u blow dry.

Ottubru 2024

Es Sidr #2

Omar N’Shea

Ramel u muntanji

Qattajt il-vaganzi tas-sajf tal-1980 kważi kollha d-dar t’ommi tal-Iklin. Il-patt magħha biex noqgħod hemm u nkun nista’ ngħum sa billejl, kien li nagħti daqqa t’id, nieħu ħsieb l-annimali, naħsel il-karozzi u niżbogħ ix-xatba. Il-pixxina kienet id-dinja tiegħi: nifta’ l-ġebel fin-naħa l-fonda u nogħdos għalih, intellaq ma’ min jinżel jgħum, u nara x’qabża se nivvinta: jew gabrijoli minn fuq il-madum jew għal rasi minn fuq il-bejt. Ngħum min-naħa għall-oħra u lura fil-qiegħ u nżomm in-nifs. Nitla’ niekol il-patata maxx, nagħti l-laħam u l-ħut bil-moħbi lill-klieb, u nerġa’ ninżel fl-ilma. Is-sajf tal-1980 ma lbistx flokk wieħed. Għamilt sajf bil-malja, norqod, inqum, ngħum u ninħasel fiha. Kienet malja żgħira, bi strixxi ħomor u blu, u stilel bojod — bandiera tal-Amerka. Fid-dar tal-Iklin tgħallimt naqra, nigdeb, innaddaf l-annimali, nagħżaq, ngħum, nitkellem bl-Ingliż, u nibża’. Speċjalment nibża’. Ta’ tifel kont dejjem nibża’ mid-dlam, u l-Iklin kont noħlom li hemm l-erwieħ għaddejjin purċissjoni minn wara l-bieb tal-ħġieġ tal-kċina u jduru dawra mas-siġra l-kbira tal-berquq, iġorru rashom f’idhom. Qatt m’għedt lil ħadd li kont narahom fil-ħolm, u qabel norqod kont nagħfas l-imħadda fuq wiċċi u meta nkun kważi se nifga ngħid lili nnifsi, aħjar nibża’ milli mmut. Ħabib tiegħi fil-klassi għamel żmien twil jgħidli li jara x-xitan jistennieh ġej mill-iskola fuq it-taraġ li kellhom malli tidħol mill-bieb. Jien, l-erwieħ tiegħi żammejthom għalija. Biss, il-biża’ fi tfuliti xi drabi kien jieħu xejra iktar konkreta. Is-sajf tal-1980, żewġ ħallelin kienu daħlu fuqna f’nofs ta’ lejl waqt li jien kont rieqed ma’ Filumena, omm il-mara t’ommi. Ommi kienu l-Gżira, xogħol. Jien kont rieqed ma’ Filumena, hi fil-kamra tagħha maqfula biċ-ċavetta u jien fil-kamra tiegħi, l-ewwel waħda wara l-bieb ta’ barra, fuq ix-xellug, bit-tieqa tagħti għax-xatba. Qajmuni d-dawl ta’ karozza u l-inbiħ tal-klieb. Għall-ewwel ħsibt li kienu waslu ommi u allura għalaqt għajnejja biex norqod. Imma ftit minuti wara li rajt id-dawl tal-karozza jintefa, bdejt nisma’ ħsejjes u tgedwid mhux tas-soltu. Kienu tnejn. Bdejt nismagħhom jissaraw mal-bieb ta’ barra.

Ottubru 2024

Biex Tara Kif Jgħixu l-Oħrajn

Ryan Falzon

Top of the World hu popolari ħafna fuq siti li jissuġġeruh bħala post fejn wieħed imur jimxi, jammira n-natura, il-veduta u l-istorja. Wieħed li jħobb jiġġerra fl-inħawi mal-lejl jista’ faċilment joħloq trinità ta’ żoni adatti għal skappaturi varji fil-viċin, irkejjen adatti għal namur f’karozzi pparkjati waħda wara l-oħra sakemm tiġi xi leħħa blu taħxi l-buzz kollu. Għandek l-inħawi tal-MCAST u l-Ġnien tal-Għarusa tal-Mosta, Top of the World fin-nofs, u ż-żona ta’ wara l-iSplash and Fun. Riċentament, il-ġnien tal-Mosta laqqat proġett ta’ riġenerazzjoni, minn dawk li sirna niddilettaw bihom, u ż-żona ġiet relegata għal dik bl-inqas privatezza fit-tali trinità. Id-dlam tal-parkeġġ ta’ biswit il-binja militari mdawra fi skola tal-arti u d-disinn, inbidel f’illuminazzjoni goffa daqs ground tal-football, u l-ġnien sar miżgħud dawl isfar atmosferiku, baxx mal-art, fejn ħafna saru jiġu għal xi date ħelwa, inkella jbewlu l-kelb mad-dawra tal-Victoria Lines, li jaqtgħu ħesrem max-xibka li ddawwar il-Fortizza tal-Mosta. Top of the World żgħir, jagħlaq għall-karozzi u forsi jipparkjaw erba’ karozzi kollox wara xulxin. Jekk tasal tard, jew fil-ħondoq tal-lejl, hawn jaf ma ssibx issorġi, u jkollok timmanuvra ddawwar ’il barra, bid-dawl jagħti għal ġol-vetturi wieqfa, jaqbad silwetti movimentati f’mumenti ta’ passjoni u ħġieġ. Jew jikxef tnejn ipejpu, jew jagħtu daharhom lil xulxin. Ħafna drabi tispiċċa ddawwar fi dlam ċappa, bl-amment, kontroll sħiħ tal-vettura b’intwizzjoni, għax bid-dawl mixgħul tħossok qisek is-searchlight tal-Ingliżi tgħarrex għal xi għadu ġej bil-vapur minn fuq l-orizzont. Allura titfi biex tkun edukat u ma tarax xeni privati, li taħt is-satra tad-dlam imperreċ fuq għolja qasma, jissarrfu f’xeni semipubbliċi.