Ottubru 2024

Il-Victoria Lines, dawk il-fortifikazzjonijiet li jserrpu bejn il-Madliena u Fomm ir-Riħ, inbnew mill-Ingliżi biex f’każ ta’ bżonn, il-parti ta’ fuq ta’ Malta tkun tista’ tiġi abbandunata għall-għadu u l-parti t’isfel issir bħal fortizza. L-istorja ġeoloġika tal-gżira — fit-taqtigħa bejn il-plakka tettonika Afrikana u dik Ewrażjatika — kienet ġa qasmitha hawnhekk il-gżira tul il-Great Fault, il-Qasma l-Kbira, it-“tarġa” ta’ San Pawl u San Ġużepp tat-Tarġa. L-idea li post daqshekk żgħir bħal pajjiżna tista’ ċċekknu iktar u tiddefendi biss il-parti tiegħu li għandek bżonn int, il-port u t-tarzna, tinstema’ xi ftit biżarra u fil-fatt, ftit snin wara li nbnew, dawn il-fortifikazzjonijiet saru obsoleti għaliex kien dubjuż kemm verament kienu se jservu ta’ protezzjoni, anki minħabba t-topografija nnifisha tal-madwar. Dan huwa d-destin tal-fortifikazzjonijiet l-iktar impressjonanti tagħna; is-swar tal-Belt kienu qishom qed iħarsuna minn trawma tal-passat iktar mill-għadu potenzjali tal-ġejjieni, u qatt ma ntużaw kontra ħadd ħlief kontra l-Maltin infushom. Dejjem tathom f’għajnhom lill-kolonizzaturi li ma’ dil-biċċa art tant strateġika f’nofs il-Mediterran, jaħasra, kellhom jitwekkew ukoll bin-nies. Mhux wisq, ftit mijiet ta’ eluf kollox, imma biżżejjed biex ikollok tieħu ħsiebhom jew għall-inqas tinnegozja magħhom. Minn gżira ppruvaw jagħmlu fortizza li tinqata’ għaliha. U minn fortizza, ġieli ppruvaw jagħmlu żona awtonoma navali, vapur, bħalma għamlu l-Ingliżi b’Sant’Anġlu meta tawh l-istatus ta’ stone frigate u semmewh HMS Egmont, iktar tard HMS St Angelo. Qisu dak l-ilsien art seta’ jinqata’ mill-Birgu u jsalpa għal rasu bil-mod il-mod barra mill-port u jeħles darba għal dejjem min-nies tal-pajjiż. F’“Biex Tara Kif Jgħixu l-Oħrajn”, dax-xahar, Ryan Falzon joħodna proprju f’dak il-post li fi storja kontrafattwali seta’ sar parti minn fruntiera li taqsam lill-gżira f’żewġ pajjiżi. Il-Victoria Lines qatt ma saru fruntiera, u sittin sena wara l-Indipendenza żgur m’għadux tal-Ingliżi hemm. “Kieku qegħdin hawn illum,” jgħid Ryan dwar l-Ingliżi, “jgħarrxu bis-searchlight, jistgħu jaraw il-vilel ħolma fuq ix-xaqliba tal-Madliena, jissendikaw bit-trombi għal parties ħorox li jdumu sas-siegħa ta’ waranofsinhar. Kienu jisimgħu l-mużika ddamdam bla rispett ġol-wied ukoll u min jaf, forsi kienet tiġihom l-għira u jirrappurtawhom. Jew jisparawlhom.” Jekk m’għadux tas-servizzi, ta’ min hu? Kif tagħmlu tiegħek post? Kif tkun taf li sar tiegħek? Jekk “tiġi kmieni, faċli ssib nies jammiraw il-veduta, jew xi erbat itfal iġibu pizza bil-mutur delivery sa ħdejn il-karozza tagħhom, jitfgħu laptop fuq id-dashboard, iniżżlu t-twieqi u joqogħdu jfaqqgħu d-daħq.” Fl-imgħoddi, Baħar iċ-Ċagħaq kien baħħ imma llum ikollok tilgħab “logħba ħarba tevita l-caravans permanenti li sajf u xitwa jkun hemm id-dawl fihom. Ikollok tippożizzjona ruħek eżatt fin-nofs tat-triq, bejn il-kumpless, l-għassies u l-caravans. Tippożizzjona ruħek bħalma l-Ingliżi ppożizzjonaw ruħhom f’punti strateġiċi tal-gżira ħalli jgawduhom, jikkapparrawhom u jitpaxxew bil-veduti.” Bħall-gagazza li jsemmi Ryan, faħam użat mill-Ingliżi li sar il-pajsaġġ idealizzat tal-presepji Maltin, l-identità hija t-tilqit tal-istorja. Dak li jibqa’, kollu għalina; jekk jibqa’.