Ottubru 2025

L-istorja hija dejjem inqas ambigwa mill-aħbarijiet. Dan ilna nafuh, anki jekk kultant ikollna nostalġija perversa għal żminijiet iktar sempliċi meta, skont kif internalizzajna l-Istorja, kulħadd kien jaf fejn hu fid-dawra ta’ ġrajjietna u d-distinzjoni bejn stat ta’ gwerra u stat ta’ paċi kienet ċara daqs dik bejn lejl u nhar. Issa d-dinja hija mappa mċajpra ta’ gwerer mhux iddikkjarati, gwerer minsija, massakri li jissejħu gwerer, gwerer li ma jissejħux gwerer, gwerer li ħadd ma jiftakar li għadhom għaddejjin, gwerer li ħadd ma jaf fiex qegħdin. L-atturi tat-teatri tal-gwerra huma mferrxin mal-erbat irjieħ. Ġieli dawn il-gwerer huma dwar fruntieri li nħolqu jew tħassru fil-gwerer ta’ qabel. Bosta drabi gwerra li sehemna fiha jista’ komodament jinħeba fid-distanza u ċ-ċpar tal-battalja, tqanqal gwerra oħra fil-pajjiżi tagħna meta nies li ħarbu minn dawk il-gwerer jazzardaw jersqu lejn xtutna. L-erba’ siltiet li qed nippubblikaw dan ix-xahar jagħtuna ritratt minn naħat differenti, minn punti differenti taċ-ċiklu storiku li jħarbat il-mapep u l-ħajjiet. “#Amerikapost Tqila” ta’ Lusine Khartyan tlaqqagħna ma’ protagonista Armena li ssib solidarjetajiet sottili u eki tal-imgħoddi fil-ħajja ġdida tagħha ġewwa l-Amerka. Għalkemm suppost għandha kulma trid f’dan il-pajjiż, xorta għadha tinħakem minn biżgħat antiki, u tiggranfa ma’ kull ħaġa li tista’ sserħilha rasha li verament sabet id-dar tagħha. F’“Shaft taż-Żibel, Iva Pezuashvili jirrakkonta l-istorja ta’ Genna u Milla, storja normali ta’ mħabba u ġiri bir-rota li kultant tiġi interrotta minn kapitlu ġdid u vjolenti fl-istorja tat-Tmiem tal-Unjoni Sovjetika. Fiċ-ċiklu ta’ poeżiji “Fejn Ħallejtha r-Rota Meta Ħrabt?”, Karl Schembri jagħtina l-istorja ta’ dawk li għalihom m’hemm ebda ambigwità dwar il-gwerra, dawk li għalihom il-ġwerra għandha prezz għoli u immedjat ta’ demm u terrapien. Il-poeżiji ta’ Karl huma ġejjin minn intervisti li għamel man-nies tal-post waqt li kien qed jaħdem bħala ġurnalist, u jużaw il-forma tal-poeżija veritiera biex dawn l-istejjer jeħlu b’mod iktar permanenti milli s-soltu tippermettilna ż-żifna makabra tal-aħbarijiet. Fl-aħħar nett Ilija Đurović jirrifletti dwar ilsienu, u għalkemm kulħadd jixtieq iserraħlu moħħu li fid-dinja m’hawnx lingwi kbar u żgħar, hu jaf eżatt x’jaħseb dwar dan. L-esej tiegħu dwar l-esperjenza tiegħu fl-istituzzjonijiet letterarji Ewropej jisimha “Il-Lingwa tal-Ewropa Hija l-Ipokrizija u l-Flus. Jekk ngħixu fi żmien meta lanqas nafu eżattament min hu fi gwerra u min mhux, jekk aħna aħniex fi gwerra, jew jekk il-gwerer anki fil-pajjiżi ġirien tagħna spiċċawx jew għadx iridu jibdew, kif nistgħu nkunu nafu jekk aħna hux qed ngħixu fil-paċi? Kif jista’ jkollna stampa ċara ta’ xi nfissru meta ngħidu li rridu ngħixu fil-paċi? Bħalma hawn min lill-ġenoċidju jrid isejjaħlu gwerra, hawn min lill-kompliċità jrid isejħilha paċi.

Logo tal-podcast ta' Aphroconfuso
  • Ottubru 2024

Es Sidr #2

Omar N’Shea

Ramel u muntanji

Qattajt il-vaganzi tas-sajf tal-1980 kważi kollha d-dar t’ommi tal-Iklin. Il-patt magħha biex noqgħod hemm u nkun nista’ ngħum sa billejl, kien li nagħti daqqa t’id, nieħu ħsieb l-annimali, naħsel il-karozzi u niżbogħ ix-xatba. Il-pixxina kienet id-dinja tiegħi: nifta’ l-ġebel fin-naħa l-fonda u nogħdos għalih, intellaq ma’ min jinżel jgħum, u nara x’qabża se nivvinta: jew gabrijoli minn fuq il-madum jew għal rasi minn fuq il-bejt. Ngħum min-naħa għall-oħra u lura fil-qiegħ u nżomm in-nifs. Nitla’ niekol il-patata maxx, nagħti l-laħam u l-ħut bil-moħbi lill-klieb, u nerġa’ ninżel fl-ilma. Is-sajf tal-1980 ma lbistx flokk wieħed. Għamilt sajf bil-malja, norqod, inqum, ngħum u ninħasel fiha. Kienet malja żgħira, bi strixxi ħomor u blu, u stilel bojod — bandiera tal-Amerka. Fid-dar tal-Iklin tgħallimt naqra, nigdeb, innaddaf l-annimali, nagħżaq, ngħum, nitkellem bl-Ingliż, u nibża’. Speċjalment nibża’. Ta’ tifel kont dejjem nibża’ mid-dlam, u l-Iklin kont noħlom li hemm l-erwieħ għaddejjin purċissjoni minn wara l-bieb tal-ħġieġ tal-kċina u jduru dawra mas-siġra l-kbira tal-berquq, iġorru rashom f’idhom. Qatt m’għedt lil ħadd li kont narahom fil-ħolm, u qabel norqod kont nagħfas l-imħadda fuq wiċċi u meta nkun kważi se nifga ngħid lili nnifsi, aħjar nibża’ milli mmut. Ħabib tiegħi fil-klassi għamel żmien twil jgħidli li jara x-xitan jistennieh ġej mill-iskola fuq it-taraġ li kellhom malli tidħol mill-bieb. Jien, l-erwieħ tiegħi żammejthom għalija. Biss, il-biża’ fi tfuliti xi drabi kien jieħu xejra iktar konkreta. Is-sajf tal-1980, żewġ ħallelin kienu daħlu fuqna f’nofs ta’ lejl waqt li jien kont rieqed ma’ Filumena, omm il-mara t’ommi. Ommi kienu l-Gżira, xogħol. Jien kont rieqed ma’ Filumena, hi fil-kamra tagħha maqfula biċ-ċavetta u jien fil-kamra tiegħi, l-ewwel waħda wara l-bieb ta’ barra, fuq ix-xellug, bit-tieqa tagħti għax-xatba. Qajmuni d-dawl ta’ karozza u l-inbiħ tal-klieb. Għall-ewwel ħsibt li kienu waslu ommi u allura għalaqt għajnejja biex norqod. Imma ftit minuti wara li rajt id-dawl tal-karozza jintefa, bdejt nisma’ ħsejjes u tgedwid mhux tas-soltu. Kienu tnejn. Bdejt nismagħhom jissaraw mal-bieb ta’ barra.

  • Marzu 2024

Likantropi

Davinia Hamilton

Kull fejn tħares tara kurċifiss: Kristu tal-ġibs fl-agunija divina. Fuq il-ħitan hemm inkwatri bir-ritratti tal-uċuħ imwerwra tal-bniet li ġew qabilna. Is-sorijiet għaddejjin bit-tonka u l-velu iswed qishom fuq wiċċ l-ilma. Insejħulhom “The Sisterhood”, imma mhux f’wiċċhom. Diffiċli taqta’ kemm għandhom żmien; diffiċli tqishom bħala nisa, bħal ommijietna u z-zijiet li jagħmlu l-lipstick u l-powder u l-fwieħa. Hemm minnhom iktar henjin; hemm min jitkerrah u jirrabja. Kultant, tisparixxi xi waħda minnhom. Tmut, jew tiġi trasferita. Is-soru li kienet tgħallimna l-Franċiż sparixxiet u bla kliem ġiet oħra flokha. Hemm qlajjiet li spiċċat il-manikomju, jew li sabet wieħed. Dawn l-istejjer it-tnejn affaxxinanti u nemmnuhom. Għassa mal-kuritur hemm statwa kbira ta’ Sant’Anjeże, għajnejha kannella jħarsu ’l  fuq, b’girlanda fjuri ma’ rasha. Liebsa l-abjad u xalla turkważ fuq spallejha, kollha tal-ġibs, kull tikmixa u kull tinja ffurmata bir-reqqa. F’idha l-leminija qed iżżomm palma, u bl-id l-oħra terfa’ ħaruf żgħir. Tidher dħulija, qisha setgħet kienet waħda minna. Fil-klassi hawn il-bard. It-twieqi ilhom miftuħin il-lejl kollu biex tiċċirkola l-arja li kuljum tisfieq bl-irwejjaħ t’iġsma adolexxenti: għaraq, demm, deodorant u xampù. Inpoġġu tnejn tnejn fuq imwejjed li ilhom hemm minn żmien żemżem. L-injam miksi b’deċennji ta’ marki. Jien u Alice nisperaw dejjem li ma jifirduniex. Qegħdin tletin f’dil-klassi. Ilna flimkien mindu kellna erba’ snin, tlajna flimkien. Lil dax-xebbiet inħobbhom daqskemm nobgħodhom.

  • Ottubru 2024

Biex Tara Kif Jgħixu l-Oħrajn

Ryan Falzon

Top of the World hu popolari ħafna fuq siti li jissuġġeruh bħala post fejn wieħed imur jimxi, jammira n-natura, il-veduta u l-istorja. Wieħed li jħobb jiġġerra fl-inħawi mal-lejl jista’ faċilment joħloq trinità ta’ żoni adatti għal skappaturi varji fil-viċin, irkejjen adatti għal namur f’karozzi pparkjati waħda wara l-oħra sakemm tiġi xi leħħa blu taħxi l-buzz kollu. Għandek l-inħawi tal-MCAST u l-Ġnien tal-Għarusa tal-Mosta, Top of the World fin-nofs, u ż-żona ta’ wara l-iSplash and Fun. Riċentament, il-ġnien tal-Mosta laqqat proġett ta’ riġenerazzjoni, minn dawk li sirna niddilettaw bihom, u ż-żona ġiet relegata għal dik bl-inqas privatezza fit-tali trinità. Id-dlam tal-parkeġġ ta’ biswit il-binja militari mdawra fi skola tal-arti u d-disinn, inbidel f’illuminazzjoni goffa daqs ground tal-football, u l-ġnien sar miżgħud dawl isfar atmosferiku, baxx mal-art, fejn ħafna saru jiġu għal xi date ħelwa, inkella jbewlu l-kelb mad-dawra tal-Victoria Lines, li jaqtgħu ħesrem max-xibka li ddawwar il-Fortizza tal-Mosta. Top of the World żgħir, jagħlaq għall-karozzi u forsi jipparkjaw erba’ karozzi kollox wara xulxin. Jekk tasal tard, jew fil-ħondoq tal-lejl, hawn jaf ma ssibx issorġi, u jkollok timmanuvra ddawwar ’il  barra, bid-dawl jagħti għal ġol-vetturi wieqfa, jaqbad silwetti movimentati f’mumenti ta’ passjoni u ħġieġ. Jew jikxef tnejn ipejpu, jew jagħtu daharhom lil xulxin. Ħafna drabi tispiċċa ddawwar fi dlam ċappa, bl-amment, kontroll sħiħ tal-vettura b’intwizzjoni, għax bid-dawl mixgħul tħossok qisek is-searchlight tal-Ingliżi tgħarrex għal xi għadu ġej bil-vapur minn fuq l-orizzont. Allura titfi biex tkun edukat u ma tarax xeni privati, li taħt is-satra tad-dlam imperreċ fuq għolja qasma, jissarrfu f’xeni semipubbliċi.

  • April 2025

Immissjajtha Xi Naqra lil Malta, Manuela?

Manuela Zammit

Xi kultant ma nafx għadnix nista’ ngħid li jien minn hawn u ngħidha kif inħossha mingħajr ma nirċievi reazzjoni li s-sottotest tagħha donnu jgħid, “Din ġiet erbat ijiem minn barra u se tibda tikkritika, mingħaliha li laħqet is-sema b’idejha, mingħaliha li issa aħjar minna. Apparti minn hekk, ċerti nies (normalment dawk li jaduraw il-partit, jew baqgħu b’xi mod leali lejh) qishom joħduha personali meta tgħidilhom li l-affarijiet hawn Malta mhux sejrin sewwa u li issa ma nimmaġinanix nerġa’ ngħix hawnhekk. Daqslikieku issa jiena wkoll barranija u ġaladarba ma ngħixx hawn, m’għandi l-ebda dritt immaqdar. Inutli ngħidilhom li hemm barra mhux perfett lanqas imma li s’issa sibtni aħjar hemm, u li nikkritika għax, minkejja kollox, xorta jimpurtani minn Malta u l-futur tagħha. Ma nasalx ngħid li nħossni barranija essaċċ f’dawn is-sitwazzjonijiet, għax in-nies li qed nitħaddet magħhom nafhom u jafuni sew, għax familjari mal-protokolli soċjali li qed nipparteċipa fihom, u għax konxja biżżejjed u żżejjed ta’ x’inhu jiġi kkomunikat mingħajr ma jingħad. Domt naqra biex wasalt għaliha, imma sa fl-aħħar fhimt eżatt kif inħossni. Inħossni… intruża, eżatt bħalma ddeskriva din il-kundizzjoni Jean-Luc Nancy hu u jiffilosofizza u jipproblematizza d-duwaliżmu ta’ ġewwa/barra, jew familjari/stramb wara li għadda minn trapjant tal-qalb: “… jekk [l-intruż] diġà għandu d-dritt li jidħol u joqgħod, jekk hu mistenni u milqugħ mingħajr l-ebda parti minnu ma tkun sorpriża mhux mistennija jew mhux milqugħa tajjeb, ma jibqa’ la l-intruż, u wisq inqas l-istranġier.

  • April 2024

General Strike

Joe Gatt

Morna lejn il-Marsa u hemmhekk beda l-inkwiet. Kellna l-pitrolju u ċ-ċraret qodma. Xi ħadd ġab miegħu serrieq tal-mastrudaxxa. Inżilna ċ-Ċimiterju tat-Torok, mhux ’il  bogħod minn fejn kienu jgħixu xi tnejn jew tlieta minna. Konna nafu fejn kien hemm żewġ arbli tar-Rediffusion, kbar, tal-injam. Ridna naqtgħulhom il-wajers għax ma kinux riedu jxandru l-bulettini tal-union. Propaganda tal-Ingliżi biss riedu, il-ġurnata kollha. Għamilna toqba fl-arblu, xarrabna ċ-ċraret fil-pitrolju, u deffisniehom fit-toqba li konna taqqabna. Qabbadna ċ-ċraret b’sulfarina u rsaqna lura biex naraw l-arbli jinħarqu. Meta konna ċerti li kienu se jinħarqu sal-art, morna lura d-dar għax in-nisa kienu inkwetati u kienu qalulna biex ma nibqgħux barra tard, imma għall-inqas konna nafu li għamilna l-biċċa tagħna. Imbagħad waranofsinhar erġajna ħriġna. Konna xi mitt persuna, jew mitejn, tfajna l-ġebel fuq il-pulizija, u kissirna t-twieqi tal-karozzi li kienu fihom. Smajna li kienu sejrin lejn Blata l-Bajda, allura morn’hemm, ħdejn il-flats tal-Arċisqof, u xħin wasalna rajna li n-nies kienu qed jitfgħulhom il-ġebel lill-pulizija. Surġent ħareġ mill-karozza biex ineħħi l-ġebel li kien qed jimblokka t-triq u xi ħadd mir-Rerum Novarum Flats tefagħlu żewġt iqsari. Il-pulizija l-oħra kienu telgħin l-għolja biex jiċċirkundawna, allura qtajna qalbna u ħallejniehom jarrestawna. Tfajna landa petrol fuq il-gverta ta’ vapur imma ma ġara xejn.

  • 24.02.2025

ħu ħsieb

Noah Fabri , Kurt Borg , Omar N’Shea & Raylene Abdilla

Fid-dinja Ingliża u dik tal-Punent, “to care” dejjem kienet distinta minn “thought” u “reason”. “Care” assoċjata ma’ emozzjonijiet, irtubija tal-qalb, femminilità — u mhux il-ħsieb, li dejjem kien meqjus rett, veritier u imparzjali, kif ħafna drabi huwa mfisser fil-Punent. Qisu l-Malti ma jagħmilx din id-distinzjoni radikali bejn il-ħsieb bħala ħsieb astratt u li tieħu ħsieb xi ħadd.

  • 24.02.2025

tpaxxa

Davinia Hamilton , Kurt Borg & Omar N’Shea

Jouissance, kif nafha jien, ma tfissirx biss pjaċir, imma xi ħaġa fl-estrem, li tista’ wkoll tinkludi l-uġigħ u s-sofferenza. Jouissance mhix pura, fiha hemm l-eċċess, hemm il-mewt, livell ta’ eċitazzjoni li kważi ma tiflaħhiex. Lacan jagħmel distinzjoni bejn il-pjaċir u l-jouissance. Il-pjaċir jobdi l-liġi tal-omeostażi li nsibu f’Beyond the Pleasure Principle [Jenseits des Lustprinzips], fejn il-moħħ ifittex l-inqas tensjoni. B’hekk, il-prinċipju tal-pjaċir ipoġġi limitu fuq il-pjaċir. Min-naħa l-oħra, il-jouissance tikser din il-liġi u hi “beyond the pleasure principle” u iktar tallinja ruħha mad-death drive [Todestrieb].

  • 13.02.2024

xewqa/xenqa

Davinia Hamilton , Raylene Abdilla & Kurt Borg

Il-kelma “xewqa” togħġobni iktar ukoll għaliex tista’ timplika element konxju fejn is-suġġett konxjament jista’ jixtieq xi ħaġa partikolari, filwaqt li l-kelma “xenqa” timplika passività fejn is-suġġett ma jistax ma jixxennaqx għal dak li m’għandux. Naħseb li għal Lacan, il-kunċett ta’ désir jopera kemm fil-konxju u kemm fl-inkonxju. F’dan is-sens, is-suġġett inkonxjament jixtieq totalità, jixxennaq għaliha, u fl-istess waqt li dan l-impuls inkonxju jiggverna x-xewqa, ix-xewqa nnifisha titlibbes forma li s-suġġett huwa konxju tagħha, bħal pereżempju: il-fantażija ta’ suġġett Ingliż awtonomu, ħabrieki, patrijott, aħjar mill-Ewropew u miżmum lura appuntu minħabba l-Ewropew inferjuri u l-Ewropew li jrid idaħħal l-immigranti, flimkien ma’ fantażiji dwar narrattivi ta’ grandjożità imperjali u kolonjali. Din il-fantażija Ingliża ġiet immanifestata b’mod konxju f’dawk il-votanti pro-Brexit fl-Ingilterra fl-2016. L-identifikazzjoni mal-kampanja tal-Brexit topera kemm fuq livell konxju fis-sens li s-suġġett Ingliż ħaseb li ġaladarba l-Ingilterra toħroġ mill-UE, ħa jerġa’ jsir sħiħ kif ukoll jitpaxxa (iħoss sens ta’ jouissance) bir-riżultat tal-vot. Fl-istess ħin, din il-faċċata konxja qed tgħatti l-implikazzjoni mistura ta’ xenqa għal totalità li qatt ma tista’ tinkiseb: fejn anki wara Brexit dak li ġie mwiegħed, ma wasalx.

Dekorazzjoni art-nouveau