Abeċedarju

Bħal ħafna nies ta’ madwar il-ġenerazzjoni tiegħi, jien naf it-Taljan mhux partikolarment għax tgħallimtu l-iskola — għalkemm l-iskola tgħallimtu sew — imma għax meta kont tfal l-iktar li konna naraw kien televixin bit-Taljan. Kien hemm ħafna programmi Taljani stess, naturalment, imma kien hemm ukoll ħafna programmi Ingliżi, u speċjalment Amerikani u Ġappuniżi. Din kienet dinja fejn detectives ġo San Francisco, il-korpi tas-salvataġġ fuq ir-ramliet tal-Hawaii u robots twal għaxar sulari f’Tokyo tal-futur kollha kienu jitkellmu bid-djalett ċar u b’vokali miftuħin li s-Sinjorina Luti kien għoġobha tgħ

— “Il-Kuxjenza fit-Truf” ta’ Joe Gatt

Erġajt lura Malta. U ilni ġa sena hawn. Bla ħsieb kienet din, ġita tas-sajf bħal kull sena oħra iżda din id-darba fost affarijiet oħra, kienet aħbar kerha li żammitni hawn. Ejja ngħidu li kien u għadu jagħmel sens li jien, Romeo, ninsab hawn. Sirna nafu li missieri kellu kanċer fl-istonku, ikrah ferm, tal-biża’ waħx. Imnalla kellu l-għasafar biex jedha u lil ommi, li hi l-pilastru tal-familja u mingħajrha ma nagħmlu xejn. Imnalla kellna ftit minn dawn l-għasafar id-dar magħna għax lil ommi ħabbewha wisq, u hi lilhom. Ommi tqala waħda kellha, u ħarġulha tnejn f’daqqa. Ifhem, mhux eżatt hekk l-ist

— “Qarn” ta’ Romeo Roxman Gatt

Fl-1974, Gilgamex wasal Malta, jew kif stħajjel Pawlu Montebello, l-ewwel traduttur tar-rakkont, Gilgamex u Enkidu “saru Maltin.” Montebello sejjaħ din l-ewwel traduzzjoni fil-Malti tal-istorja Mesopotamika Għemejjel Gilgamex u ddedika din il-pubblikazzjoni lil Dom Mintoff li, fil-ġieħ poetiku qasir fl-ewwel paġna tal-ktieb, isejjaħlu “l-mexxej qalbieni” tal-ħaddiema u ta’ Malta ġdida, kif ukoll “għaref bennej ta’ artna, żmienna u ġensna.” Fost il-kliem ta’ tifħir, Montebello jsellem ukoll lil Mintoff billi jqabbel ix-xogħol tat-traduzzjoni tiegħu u l-għaqda ta’ “qlub, fehmiet, u ħidma” m

— “Gilgamex, Dak li Ra l-Qiegħ” ta’ Omar N’Shea

Gilgamex huwa x’aktarx l-uniku persunaġġ mil-letteratura tal-Lvant Nofsani Qadim li huwa magħruf fuq livell popolari. Fil-fatt, ħafna għandhom l-impressjoni li l-Gilgamex huwa l-uniku xogħol letterarju li qatt inkiteb jew li nafu bih mid-dinja tal-Mesopotamja. Ħafna mill-ftit Assirjologi li hawn fid-dinja jersqu lejn l-istudju tal-Mesopotamja minħabba Gilgamex, spiss biex jaqraw il-ġrajjiet tiegħu bl-Akkadi, għax din il-lingwa tħaddan id-djaletti tal-Assirja u l-Babilonja. Ħafna huma dawk li jaħsbu li l-ġrajja nstabet kollha, li għandna llum kull framment li hemm bżonn biex ngħaqqdu t-tifrik fli

— “Gilgamex, Dak li Ra l-Qiegħ” ta’ Omar N’Shea

Ħadd ma jista’ jiċħad li ninsabu f’punt fl-istorja tad-dinja fejn għandna iktar minn kollox. Iktar krudeltajiet, iżda wkoll iktar ġesti ta’ rieda tajba. Iktar problemi finanzjarji, fl-istess ħin li iktar nies qed jistagħnew. Iktar kriżijiet ta’ kull xorta u għamla, ibda mill-ambjent u spiċċa bil-mard. L-istess, it-tagħrif dwar it-tnejn. Iktar ksenofobija u razziżmu, kif ukoll iktar diskorsi ta’ inklużjoni soċjali u ugwaljanza. Primarjament, għandna iktar minn kollox għaliex esposti għal ħafna iktar meta kkumparat ma’ dak li kien qabel jesponina għalih il-ġurnal ta’ kuljum, kemm-il darba kien jin

— “Politika bla Nifs” ta’ Karl Baldacchino

Il-Gilgamex daħal lura fix-xena kulturali Semitika fis-seklu għoxrin, eżattament bħala parti mill-impetu modernista tas-sittinijiet. F’dan il-moviment, il-passat, kif ukoll it-tfittxija tiegħu, servew ta’ punt ta’ riferiment li minnu baqa’ ġej kollox lejna “b’kontinwità splussiva”, fi kliem Taha Yasin Ramadan, il-Prim Ministru tal-Iraq. F’dan iż-żmien tfaċċat fix-xena letterarja t-traduzzjoni tal-Gilgamex fl-Għarbi. L-artist modernista Dia al-Azzawi kellu interess kbir fil-Gilgamex; fil-fatt al-Azzawi kien l-illustratur tat-tieni edizzjoni tal-Gilgamex ta’ Taha Baqir fl-1965. Baqir, li għal żmie

— “Gilgamex, Dak li Ra l-Qiegħ” ta’ Omar N’Shea

John D. Evans ma kienx medhi biss bix-xogħol ordinarju tal-mużew iżda kien ukoll imħabbat jhewden dwar l-oriġini tal-bennejja tat-tempji u fuq kif żviluppa l-bini fil-preistorja ta’ Malta. Diġà kien hawn xi ideat jiġru fiċ-ċrieki tal-intellettwali ta’ dak iż-żmien, biss għal Evans dawn ma kienu xejn ħlief frugħa psewdoakkademika u teoriji nofs kedda. Fi kliemu, anzi, jgħid li wħud minnhom kienu ġenn assolut. Fl-1950, Bernabò Brea kien għaraf li xi biċċiet tal-fuħħar minn Għar Dalam kellhom tinqix li kien jixbah lil dak ta’ Stentinello fi Sqallija. Din, jgħid Evans, kienet l-ewwel konferma li Mal

— “Bur Mgħeż #5” ta’ Omar N’Shea

Kif ġa għedt qabel, Għemejjel Gilgamex ta’ Montebello huwa traduzzjoni għall-Malti mit-traduzzjoni fl-Ingliż ta’ Sanders. Dan għaliex Montebello ma kellux għarfien tal-lingwi li fihom inkiteb ir-rakkont fiż-żminijiet bikrija tal-Mesopotamja. Minħabba f’dan, jekk l-għan, prinċipali jew ulterjuri, ta’ Montebello kien it-tfittxija għall-għeruq Semitiċi tal-Malti u l-Maltin, din it-tfittxija seta’ jagħmilha biss qalb it-traċċi tal-immaġinarju simboliku Babilonjan li kien fadal fit-traduzzjoni fl-Ingliż — u żgur mhux fil-kitba u l-lingwa nnifisha. Mitluf għalkollox kien il-wirt Akkadi tal-Gilgam

— “Gilgamex, Dak li Ra l-Qiegħ” ta’ Omar N’Shea

Meta mort il-Mużew tal-Arkeoloġija, tlabt permess biex nikkonsulta l-kaxxi ta’ Bur Mgħeż u d-Debdieba. Il-kuratur tal-arkeoloġija, Sharon Sultana, kellha entużjażmu daqsi biex naraw x’kien hemm fil-kaxxi tal-injam li kellhom miktub fuqhom, b’linka sewda u ġibs abjad, l-isem ta’ Bur Mgħeż. Fil-wirja nazzjonali m’hemm l-ebda artefatt jew oġġett mid-dagħbien-qabar ta’ Bur Mgħeż fil-vetrini, x’aktarx minħabba l-fatt li dak li baqa’ huwa frammentarju wisq u ħlief skutella żgħira rrestawrata m’hemm xejn li jista’ jkun ta’ attrazzjoni f’mużew, bħal ngħidu aħna figurini jew fuħħar dekorat. Mid-Deb

— “Bur Mgħeż #5” ta’ Omar N’Shea

Nathalie u Maimouna kienu ltaqgħu Ouagadougou meta kienu għadhom tfajliet. Missier Nathalie kien jaħdem mal-gvern, u hi trabbiet f’maisonette mdaqqas, l-armarju mimli porċellana, missierha jġib il-ħelu wara x-xogħol u ħutha jagħmlu x-xogħol tal-iskola waqt li hi taparsi tgħin lil ommha fil-kċina kulur l-għeneb. L-imħabba ta’ bejnha u bejn ommha kienet toħroġ iktar fit-tisjir milli fil-kliem. Meta kienet żgħira, Nathalie xtaqet issir attriċi; kien jaffaxxinaha ċ-ċinema. Meta kienet bdiet titfarfar iffissat fil-films ta’ Djibril Diop Mambéty u Idrissa Ouédraogo, imbagħad fil-films Franċiżi.

— “Ħsieb il-Ħamiema” ta’ Noah Fabri

Poeżija bl-Ingliż li ktibt hija “Acne & Horny” fuq ktejjeb ċkejken li tathuli ħabiba tiegħi tal-qalb. Djarju qisu veru seta’ kien ta’ Romeo. Warda fl-aħmar imnaqqxa fuq qoxra tal-ġild ħadra. Minflok fuq Ġuljetta qed nikteb fuqi u fuq it-T. Lit-tfajla tiegħi niktbilha poeżiji imma ġeneralment nibgħathomlha email jew niktibhom fuq karta tal-kompjuter. Darba għamiltilha ktieb; ħadt il-ħin fuqu, ma kienx kliem biss. Hi tiktibli veru sabiħ, tikteb sabiħ b’mod ġenerali. Meta tmur lura lejn Barċellona tħallili koċċ ittri ċkejknin imferrxin mad-dar. Taħt l-imħadda, jew fil-wax ta’ xagħri, fil-kexxun

— “Qarn” ta’ Romeo Roxman Gatt

Zeno Cosini jagħmel kollox nofs qalb. Imur ix-xogħol nofs qalb, jiżżewweġ nofs qalb, jaqlibha lill-mara nofs qalb. L-uniku suġġett li verament jinteressah huwa hu stess, il-marda tiegħu. It-tabib li kellem qallu biex jikteb dak kollu li għandu xi jgħid; bħall-psikoanalisti ta’ żmienu kellu fidi kważi għamja fil-kliem. Din wara kollox kienet l-innovazzjoni l-kbira ta’ Sigmund Freud. Li jekk il-pazjent jitħalla jitkellem liberament, f’atmosfera ta’ rilassament, jiftaħ qalbu daqslikieku kien ipnotizzat. Imma Cosini, jekk ma jaf xejn, jaf li l-affarijiet mhumiex daqshekk sempliċi. Jissuspetta

— “Il-Kuxjenza fit-Truf” ta’ Joe Gatt