Sensiliet

Djarju

Warren Bartolo

- Djarju 30.01.2025
Ikteb fil-borra b’subgħak
Bejn l-2021 u l-2023, barra l-kitba li għamilt fit-traduzzjoni tal-poeżija ta’ Saffo u l-esejs u l-kummentarju dwarhom, kien hemm id-djarju nnifsu. Kont inżommu b’mod sporadiku. Daqqa ktibtu fuq karti individwali, daqqa bgħattu lili nnifsi bħala messaġġ. Daqqa ttajpjajtu fuq l-app tan-noti fuq il-mobile, u daqqa ħażżiżtu fuq l-istess karti li fuqhom kont qed nittraduċi l-kliem fil-frammenti ta’ Saffo. Illum għall-ewwel darba, erġajt ftaħt il-folder roża li fih akkumulajt ix-xogħol kollu li għamilt għall-ktieb u rġajt ħarist lejn dawn id-destinazzjonijiet li d-djarju kien sab postu fihom. Ippruvajt niġbor xi entrati li jirriflettu kif kont inżomm id-djarju f’dak iż-żmien. Ftit minnhom jieħdu forma ta’ noti dwar il-lingwistika ta’ Saffo, oħrajn forsi jagħtu idea tal-istat ta’ ħsibijieti, waqt li hemm dawk li jħarsu lejn memorji tal-Ġreċja u Berlin, fejn qattajt ftit jiem waqt li kont qed naħdem fuq Saffo. Il-Frammenti ta’ Saffo diġà fil-fatt huwa mgħaqqad minn entrati tad-djarju tiegħi ta’ dak iż-żmien. Fil-ktieb dawn kont inkludejthom fil-bidu ta’ kull esej, u huma stampati bil-korsiv fil-kummentarju fuq wara. Kif jgħidu Eileen Myles: “B’mod ġenerali, il-poeżija hija patetika u d-djarju huwa patetiku. Verament, il-Letteratura hija patetika.” U llum, inħossni iktar konxju ta’ din id-dikjarazzjoni. Id-djarju huwa patetiku.
- Djarju 01.10.2024
L-għasafar jinstemgħu foloz
Ħafna drabi nħoss li qed inqarreb lejn l-iktar ħsieb rudimentali; drabi oħra, ma nistax insegwi l-korsa tal-ħsieb tiegħi stess. Memorja: għaxar snin ilu qrajt Kubla Khan ta’ Coleridge, poeżija li kien qed jikteb fis-sena 1797 wara li qam minn ħolma mnebbħa mil-loppju iżda li ma rnexxilux jispiċċa għax ġie interrott minn persuna minn Porlock, u b’hekk nesa dak li ried jikteb. Meta kont qed nistudja l-Klassiċi l-università, wieħed mill-awturi assenjati għall-finali tiegħi kien Erodotu. L-ewwel ħaġa li qalulna waqt lezzjoni dwaru kienet li hu magħruf bħala missier l-istorja. Jien, kull test li jagħti attenzjoni kbira għall-fatti storiċi, speċjalment dawk li jirrakkuntaw f’dettall kbir kif marret battalja partikolari, kienu jdejquni. Kemm suldati, kemm flotot, kemm iljunfanti marru għall-battalja. Ma kien jimpurtani xejn. Madankollu, iktar tard skoprejt ċertu gost f’Erodotu. Dak kien il-metodu tal-kitba tiegħu; jagħti ħafna dettalji mingħajr wisq passjoni. Huwa l-istil tal-kitba tiegħu li jidher dissoċjattiv, li jinħass iktar kontemporanju issa. Kull meta nipprova nikteb idea waħda, insib lili nnifsi diġà għajjien biha u f’daqqa waħda tiġi tħabbat il-ħeġġa biex nikteb dwar xi ħaġa oħra.
- Djarju 05.09.2024
Nirrealizza li ma nafx nixtieqx inkompli ngħix ħajti waħdi
Fis-sena 1976, Andy Warhol beda jżomm id-djarju tiegħu billi jiddettah lill-kittieba Pat Hackett (is-segretarja tal-Factory) fuq it-telefown u baqa’ sejjer hekk ħdax-il sena. Bl-istess mod, David Wojnarowicz ipprefera jiddetta d-djarju tiegħu milli jiktbu. Huwa rreġistra leħnu waqt li qed jitkellem fuq l-audio tape mill-1981 sal-1989. Iktar tard, dawn ġew ippubblikati bħala Weight of The Earth. B’kollox irrekordja ħdax-il djarju audio tape, mill-1981 sal-1982, imbagħad reġa’ beda fl-1988 sal-1989. “Qed inpejjep sigarett u nistenna li xagħri jinxef, nipprova nifhem x’se nagħmel.” Xewqa li d-djarju tiegħi niddettah ukoll; nimxi u nikteb, nimxi u niddetta d-djarju.
- Djarju 09.08.2024
Żewġ xjaten bil-qrun u bil-ġwienaħ blu
Ngħum f’parti iktar ċara, iktar qrib l-irdum. Missier juri lil bintu bebbuxu li kien għadu kif qabad minn qiegħ il-baħar. It-tifla tistagħġeb u tgħid kemm hu sabiħ u tistaqsih jekk jistax joħroġ il-bebbux biex iżżomm il-qoxra imma hu jgħidilha le. Ngħum daqsxejn aktar ’il bogħod. Tliet subien qed jaqbżu mill-blat u kulħadd iħares lejhom. Ngħir għalihom għax jien qatt ma kont naf naqbeż hekk, la dritt wisq u lanqas nagħmel kutrumbajsi jew xi qbiż elaborat ieħor. Qatt ma kont hekk. Meta ndur, il-ġenituri li rajt qabel qed jitkellmu ma’ anzjana fil-baħar, snienha sofor-oranġjo u bla ħuġbejn. Jgħidu xi ħaġa dwar ġmiel momentanju b’sentenza li tispiċċa bil-kelma “għalissa”. Xi nies iħobbu l-qerda u l-vjolenza, tgħid l-omm, binti talbitna iktar kmieni biex noqtlu bebbuxu għaliha. Imma għaliex għandna nagħmlu hekk? tistaqsi l-omm b’mod retoriku. Jekk huwa ħaj, nistgħu nerġgħu npoġġuh fil-baħar, jgħid il-missier, u napprezzaw il-ġmiel tiegħu biss. Kollox jiġri fil-baħar.
- Djarju 11.07.2024
Inħossni qisni qed nikteb għall-ewwel darba
Ridt immur Berthillon biex nieħu ġelat fil-coupe tal-fidda. Nimxi tul il-barrieri tal-ħadid sakemm insib fejn jieqfu u fejn tibda d-daħla għat-triq li tagħti għall-pont. Il-gwardjani jitolbuni l-pass jeux. Nurihom il-QR code fuq il-mobile. Il-gwardjana tkabbar il-QR b’subgħajha u tiskennjah. Imbagħad tħares lejn wiċċi għal ftit sekondi. Ok, tgħidli. Ebda bniedem fit-triq ta’ quddiem ix-xmara, ħlief żewġ persuni li għaddejjin bir-rota. J kien bagħatli messaġġ ftit jiem ilu biex jgħidli li għandi naħtaf l-opportunità u mmur mixja max-xmara dal-jiem, hekk kif hija żona griża, aċċessibbli biss min-nies li joqogħdu f’dawn l-inħawi. Nasal fuq il-pont. Ix-xmara. Nidħol fil-ħanut u nistaqsi lir-raġel jekk jagħmlux ġelat fil-coupe, u nurih ritratt fuq il-mobile bħala referenza. Jgħidli li le, il-ġelat fil-coupe jagħmluh fil-ħanut ta’ faċċata, li għandu l-faċċata kannella tal-injam, iżda bħalissa huwa magħluq. Naqsam it-triq u nimxi lejn il-ħanut li semmieli biex nara hemmx miktub il-ħinijiet tal-ftuħ. Għandhom karta mwaħħla mal-bieb: Glacier Berthillon Réouverture le Mercredi 4 Septembre 2024 à 10h. Inkemmex xufftejja. Għal mument ma rridx nemmen li huwa magħluq u li se jerġa’ jiftaħ xahrejn oħra: kważi nħoss li forsi b’xi mod nista’ nikkonvinċihom jiftħu issa stess. Imbagħad inneħħi dal-ħsieb u ngħid lili nnifsi li m’għandix għalfejn inħossni meqrud minħabba ġelat. Inħossni Virginia Woolf meta ħarġet tixtri lapes f’Londra. Nerġa’ naqsam it-triq, hemm ħanut b’Berthillon miktuba b’tipa nnukklata u la ġenba u fil-vetrina għandu l-ġelati. Nidħol żewġ passi ’l ġewwa u nara li għandhom torri coupes tal-fidda maqlubin rashom ’l isfel u fuq xulxin fejn il-bar. Nistaqsiha lil tal-ħanut, li laqgħetni bi tbissima mċarrta u għajjiena, jekk tagħmilx ġelat fil-coupe, u nuriha l-istess ritratt li kont urejt lir-raġel fil-ħanut l-ieħor. Hi tispjegali l-istess ħaġa li kien qalli dak ir-raġel. Però, tgħidli, nista’ nagħmillek ġelat fil-coupe u bix-chantilly u hekk, iżda mhux stravaganti daqs ta’ dar-ritratt, bid-disinn u bil-biskuttina. Niftaħ għajnejja beraħ u ħalqi jieħu l-forma ta’ o żgħira. Okay, tajjeb xorta waħda għalija, ngħidilha. Trid tpoġġi ġewwa jew barra? tisaqsini. Inpoġġi fuq il-mejda t-tonda ta’ barra. Immexxi l-qasrija bil-pjanta falza li kienet qed iżżomm il-menù milli jtir, u nara x’togħmiet tal-ġelat għandhom. Għalkemm naf diġà li se nieħu xi ħaġa bażika bħal vanilla u frawli. Ftit minuti wara li nordna, tiġi b’coupe tal-fidda b’żewġt iblalen tal-ġelat u muntanja chantilly fuqhom. Fuq platt tond b’tissue kwadra ħamra u kuċċarina mit-twal. Wara li nlestih, nibqa’ bilqiegħda għal tliet kwarti oħra, u nlesti l-ktieb. Xi trankwillità hawn, hux, tgħidli, meta nidħol biex inħallas.
- Djarju 02.06.2024
Moħħi huwa ffukat li nitlaq daqt
Kważi sensazzjoni ta’ mistħija li mhux qed nikteb kollox fid-djarju tiegħi. Mhux nikteb l-istorja kollha, inħalli l-affarijiet barra apposta. Immur għall-qari minn Estelle Hoy u Lisa Robertson filgħaxija f’ħanut tal-kotba fi Strasbourg-Saint-Denis. Hoy tgħid li kmieni fil-karriera tagħha tal-kitba, xi ħadd kien taha parir li kellha tagħżel ġeneru wieħed u żżomm miegħu. Tgħid li kienet sabet dal-parir irritanti u li eventwalment iddeċidiet li ma żżommx ma’ ġeneru wieħed. Lejn l-aħħar, Hoy tgħid li xi nies ħasbu li l-kitba tagħha kienet awtofinzjoni. L-udjenza kollha tistagħġeb bil-kelma “autofiction” bħallikieku saret insult—li tant kemm sar ġeneru trendy, li issa huwa trendy jekk tmur kontrih. Sid il-ħanut tal-kotba u persuna oħra mill-udjenza t-tnejn jaqblu li kultant, meta jaqraw ix-xogħol ta’ Hoy, iħossu li għandhom bżonn jerġgħu jaqrawh għax ma jkunux ċerti jekk kinux fehmu sew x’inhu għaddej fis-sentenza. Fil-fatt persuna mill-udjenza qalet li ħafna drabi hi ma tifhem xejn. Hoy tgħid li jogħġobha dal-fatt. Ma nifhimx għaliex in-nies jaħsbu li hija ħaġa tajba jew impressjonanti li ma nifhmux il-kitba ta’ xi ħadd. Bħallikieku iktar ma l-kitba tkun kumplessa u iktar ma nifhmuhiex aħna l-qarrejja, ifisser li l-kitba aktarx hija tajba ħafna. Konverżazzjoni sħiħa ma’ M u C dwar l-ilbies li qed nilbes; tissejjaħ ġakketta jew blouse?
- Djarju 01.05.2024
Ngħidlu li m’iniex Julia Fox
Tifel bilqiegħda m’ommu fuq is-seat ta’ quddiemi jaqbad jirremetti imma ommu tpoġġi jdejha fuq ħalqu biex tipprova tikkontrolla r-remettar u minflok jispara kullimkien. Filgħaxija, S jibgħatli xi disinji oħra li ilu jaħdem fuqhom illum. Huwa kien qatta’ l-ġurnata kollha bilqiegħda fuq l-iskrivanija tiegħu jagħmel renders ta’ żraben fuq il-Photoshop għal Ushatava. Isemmi wkoll li waħda mill-klijenti tiegħu hija tant mitlufa. Nistaqsih jekk hux ifisser li ma tafx x’qed tagħmel u jekk hux moħħha fuq mitt ħaġa. Le, qisha diżorganizzata ħafna, iwieġeb. Milli jidher tmur ħafna parties u m’għandhiex kwiet, tħobb tixxala. Imma veru ħelwa minn daqshekk. Ngħidlu li m’għandi l-ebda idea kif ċerti nies għandhom tant stamina u enerġija, li jien tajjeb ħafna li noqgħod bilqiegħda qisni blata mejta. Imma hawn tant nies li huma lesti biex jieħdu gost. Imma tħobb tkun miġnun ukoll. Lol, clown. Dejjem taqra fis-sodda tiegħek, jgħidli. Iva imma m’iniex miġnun sexy, niktiblu. Dan xi jfisser? jistaqsi. Ngħidlu li m’iniex Julia Fox.
- Djarju 01.04.2024
Noħlom li jaqgħuli s-snien ta’ quddiem
Qed insuq il-mutur ta’ missieri f’ħolma li kienet tinħass verament tal-biża’, imbagħad noħroġ lill-fekruna tiegħu għal mixja u nitlifha xi mkien fejn il-baħar. Jgħidli li hu ħabib sew ma’ Mathieu Lindon, li jibagħtu l-messaġġi kull ġimgħa, u li Lindon kien ħabib ta’ Dustan. Jippunta lejn il-bar ta’ quddiemna u jgħidli li normalment kienu jmorru jixorbu hemm. Hu u Lindon. Jgħix eżatt hemm. Jgħid li hu ħabib sew ma’ Didier Eribon u Geoffroy de Lagasnerie. Ma tantx jiggusta lil Edouard Louis, u ltaqgħu ftit drabi. Huwa dejjem PR mode, jgħid, li jfisser li Edouard Louis dejjem ikun fil-karattru ta’ kittieb, u hu jsib dal-fatt naq’a irritanti. Huwa xorta bagħatlu kopja tal-ktieb tiegħu, u Louis kitiblu biex jirringrazzjah. Nidħlu Eataly. Irid jieħu focaccia biċ-ċikkulata (u xi ingredjent ieħor li ma nistax niftakar). Sadanittant, jien nitla’ l-ewwel sular biex inbul peress li ma nistax inżomm aktar. Jispiċċa jieħu focaccia sempliċi. Nimxu lejn Etienne Marcel. Jagħtini gidma mill-focaccia tiegħu. Ma rridx nikolha kollha, jgħid. Ngħidu ċaw.
- Djarju 02.03.2024
Nistħajjilni qomt fuq artal tas-sagrifiċċju
Xewqat tal-lum: li jibgħatli messaġġ dak li ltqajt miegħu lbieraħ. Jgħidli li jridni, u li jrid li nerġgħu niltaqgħu malajr kemm jista’ jkun, li nkun f’burdata tajba u li S itini l-attenzjoni, li ma jkollix biża’ u ansjetà dwar il-flus, li nixtri x’niekol mingħajr ma jħossni ħażin li naqsu l-flus mill-kont bankarju, li jirnexxili nikteb xi ħaġa. Ġurnata mxarrba. Sema griż qotni, imdendel. Is-sħab ma jridx iħalli s-sebħ jaqsam is-sema, li jibqa’ kulur wieħed ġurnata sħiħa, fond. S ma jridx kliem. Ma nafx f’liema staġun qegħdin, jekk ir-rebbiegħa bdietx diġà jew għadha le. Jekk hux wisq sħana biex tkun ix-xitwa, jekk hux wisq bard biex tkun ir-rebbiegħa. Ma stajtx nikteb għal ġimgħa sħiħa, mgħaddas taħt il-friex tas-sodda, imkebbeb f’żaqq is-saqqu li ma tantx hu iebes. Enerġija meħuda kollha mill-burdata. Imbagħad ħedla għax naħli ħafna ħin niffaċċja dal-fatt. F’Marzu tlift l-aptit, il-burdata biex nikteb. Ix-xewqa biex niftakar, ix-xewqa biex ma niftakarx mumenti biex nikteb dwarhom. L-imbuttatura biex naqbad il-mobile bl-iskrin imkisser u nikteb. Imbagħad meta jkunu għaddew wisq ġranet, biex nikteb dwar xi ħaġa li ma ġratx fil-mument immedjat. F’waħda mill-entrati tad-djarju ta’ Diċembru kont ħadt nota ta’ x’kitbet Marina Benjamin. Tikteb dwar il-memorja u t-tislit tal-kittieb biex jiftakar, speċjalment xi ħaġa li ġrat tant żmien ilu: “Li tikkonċernani hija l-idea pjuttost pulita wisq li l-memorja hija xi ħaġa li tibqa’ fil-wiċċ b’mod intatt mill-passat imċajpar, bħal xi sejba arkeoloġika li tkun skoprejt u li minnha trid sempliċement tfarfar it-trab. Dak il-kunċett, naħseb, jista’ jiġi skontat, peress li kull darba li tiftakar xi ħaġa tkun qed tiktibha mill-ġdid, tqanqal il-passat fil-proċess. Din l-indeterminazzjoni organika kollha tagħmel il-memorja inkwetanti. Tesponiha bħala xi ħaġa mibnija b’mod attiv minn persuna li tħoss, li tħares lura minn punt fil-futur, li trid tagħti rendikont ta’ kif saru l-affarijiet sabiex jgħixu l-porzjon li jmiss tal-futur tagħhom bil-kumdità.” Hekk kif kitbet in-nanna ta’ Guillaume Dustan fid-djarju tagħha, li hu għamel traskrizzjoni tiegħu f’Nicolas Pages: “Peress li m’għandi ħadd madwari ma’ min nista’ niskambja l-ideat, nikteb dak kollu li niftakar, fl-ebda ordni partikolari, nimla l-paġni.”
- Djarju 01.02.2024
Jidhirli li hija ġurnata tajba biex naħsel il-lożor
Fil-ħolma tiegħi, qiegħed quddiem televixin nara film tal-fantaxjenza. Ma nistax niftakar eżattament kif kienet l-istorja imma niftakar f’xena minnhom kien hemm ħafna rġiel libsin sdieri tal-ġilda sewda (mhux daqshekk differenti mill-istil ta’ Tom of Finland, li tant jirritani). Kien hemm ukoll żurżieqa triangulari kbira li tintefaħ bħal dawk ta’ meta konna tfal. Ladarba kont fuq nett, stajt jew taqbeż f’qasma li kien hemm fin-nofs bejn iż-żewġ żurżiqiet, jew inkella tiżżerżaq ’l isfel in-naħa l-oħra. Fil-qasma, l-ispazju huwa vast. Hemm irġiel ipejpu, jiċċettjaw, jitlajjaw. Tixbah il-qasma fil-kaktus enormi li minnha tidħol in-narratriċi f’Death Valley ta’ Melissa Broder, fejn tara verżjonijiet iżgħar fl-età ta’ żewġha u missierha. Konna qed naraw il-film fid-Dipartiment tal-Klassiċi fl-Università ta’ Malta fejn għamilt il-Baċellerat tiegħi. Il-bini kien razzett barra mill-kampus ħdejn parkeġġ. Ma kienx kompletament l-istess, fil-ħolma tiegħi, imma stajt ngħid li kienet verżjoni tar-razzett. Għal xi raġuni, kont ġibt il-bagalji tiegħi miegħi. F’ħolma li sseħħ qabel il-wiri tal-film, niftakar li kien hemm ħija, u konna mexjin xi mkien u kellu żewġ mobiles iżda wieħed minnhom kellu l-batterija baxxa. Inqum u nikteb lil S: Hi birthday boy. Ça va?
- Djarju 08.01.2024
Marlboro Gold, il-favoriti tiegħi, jgħidli
Waqt li jien għadni fis-sodda, S qiegħed fil-kamra tal-banju jisma’ diska li kont inħobb nisma’ xi sentejn ilu, però ma nistax niftakar eżatt x’inhi. Inqum u nistaqsih. Jgħidli li hi “Andromeda” ta’ Weyes Blood. Inqum u nnaddaf il-kċina, niħħuverja, u naħsel l-art. Nieħu shower. Nirċievi telefonata m’għand tad-delivery biex jgħidli li għandi pakkett jistennieni isfel. Ninżel għalih. Huwa ktieb—il-memoir ta’ Lucia Berlin. Għall-ħabta tas-19h, hekk kif se nitlaq mill-appartament biex immur niltaqa’ ma’ C, R, I u M għall-ikel, u waqt li S qiegħed fil-banju jipprepara biex joħroġ, B jiġu lura d-dar ma’ E u l-kelb tiegħu, Bruno. Kienu l-gym aktar kmieni llum u nassumi li wara baqgħu barra. Nimxiha sar-restorant fejn qalu li se nieklu. It-temperatura -1°C, imma lbist ħafna layers u leggings tat-thermal u għandi wkoll balaklava madwar għonqi. Ma nistax nilbisha kif suppost għax fuq rasi għandi l-headphones. Meta nasal, nordnaw immedjatament, l-ikel jiġi mill-ewwel u nitilqu madwar għaxar minuti wara li kulħadd ikun lest. Waqt l-ikel, b’xi mod, nitkellmu dwar il-Green Goblin minn Spider Man, u villains oħra bħall-Penguin, minn Batman.
- Djarju 01.11.2023
Il-mixja lura d-dar kienet twila sigarett wieħed
L-ewwel ta’ Novembru. Illum għeluq snin ommi. Nibagħtilha messaġġ fuq WhatsApp, happy birthday ma nħobbok u nimmissjak ħafna. Nistaqsiha tibgħatli ritratt tagħha u hi tistaqsini l-istess. Ordnajtilha bukkett fjuri biex filgħodu jitwassal fl-uffiċċju tagħha bħala sorpriża. Wasal nofsinhar u għadni fis-sodda naqra l-aħħar ftit paġni ta’ Skyland (2020) ta’ Andrew Durbin. Iktar tard immur id-dar ta’ C biex nara l-aħħar episodju ta’ Real Housewives of Beverly Hills, għalkemm meta nasal għandhom nindunaw li l-episodju għadu ma ħariġx. Lura d-dar tard waranofsinhar nispiċċa Skyland. Filgħaxija nkaxkar lil S miegħi għal-leaving drinks ta’ T ġewwa l-bar Le Sarrasin, Belleville. L-għada għandu titjira lejn l-Awstralja fejn se jgħix ma’ ħabib tal-familja Melbourne mingħajr ma jħallas kera. Jiċċajta dwar ir-ritorn lejn Pariġi ftit snin wara fejn ikun kompletament trasformat mill-kirurġija plastika. B għamlu kejk delizzjuż taċ-ċikkulata u nintefgħu fis-salott naraw Terrifier 2 (2022), li kienu ssuġġerewlna biex naraw xi ħbieb tagħhom il-ġimgħa l-oħra meta konna l-club. Iżda nieqfu wara ħmistax-il minuta għax insibuh wisq gory. S jitfa’ film ieħor imma jien immur norqod.