Sensiliet

Djarju

Davinia Hamilton

- Djarju 18.07.2024
Ħalli l-mistoqsijiet imexxuk
Inqum u nsajjar il-kolazzjon għalija u għal R. Xakxuka u ħobż frisk, larinġ u kafè tajjeb li xtrajt mill-ħanut ta’ ħdejna lbieraħ. Nieklu, nilbsu, noħorġu. Naqbdu t-Tube sa Morden Hall Park, li bħalissa qed ifur ħadrani bil-fjuri u ħaxix selvaġġ. L-arja niedja u ħajja bil-ħsejjes tal-annimali li jgħixu hawn. Ħin minnhom nara ħaxixa m’ogħla hawn, biz-zokk oħxon u tundjatura fjuri bojod. Għall-ewwel naħsibha Heracleum mantegazzianum (giant hogweed) u nieħu qatgħa, għax dik perikoluża ħafna. Tant, li meta taraha trid tirrappurtaha lill-kunsill lokali biex jiġu jeħilsu minnha. Jekk tmissha tista’ tagħmik, u tikkawżalek fitofotodermatite permanenti—jiġifieri fejn tkun għamlet kuntatt mal-ġilda, jekk dik il-parti tara x-xemx, tinħaraq u titlagħlek nuffata. Dil-ħaxixa relikwa tal-kolonjaliżmu u l-Imperu Ingliż. Tikber fil-Kawkasu, imma bħal ħafna pjanti oħra li ssib hawn ġiet impurtata fl-Ewropa fis-seklu dsatax bħala novità għall-ġonna tal-borgeżija. Fl-era Vittorjana, fil-quċċata tal-Imperu, kienu għamlu karriera jieħdu l-pjanti mill-kolonji sabiex joħolqu ġonna spettakolari fl-Ingilterra. Għamlu ħsara kbira lill-bijodiversità meta introduċew dawn l-ispeċijiet invażivi, bħall-giant hogweed, għad-detriment tal-ispeċijiet nattivi. Il-giant hogweed l-ewwel li ġiet iddokumentata fl-Ingilterra kien fl-1817, meta tpoġġiet fuq il-lista ta’ żrieragħ ta’ Kew Gardens. F’episodju riċenti ta’ Blindboy Podcast, jispjega kif il-ħakkiema Protestanti fl-Irlanda fis-seklu dsatax kienu jużaw il-giant hogweed minflok ħitan, billi jqegħduhom madwar l-art privata tagħhom—li kienu, ovvjament, serquha mill-Irlandiżi. Kienu jafuhom sew l-effetti koroh ta’ dil-pjanta, u fil-fatt għalhekk użawha—biex jekk xi Irlandiż jipprova jidħol jieħu lura artu, iweġġa’ b’mod permanenti.
- Djarju 01.06.2024
Kollox veru kollox falz
Hemm skritturi Eġizzjani mill-1200 QEK li jiddeskrivu sintomi tal-emigranji. It-tabib Grieg, Ippokrati, fl-400 QEK jikteb dwar uġigħ ta’ ras bit-taqlib viżiv. Fit-tieni seklu EK, Aretew tal-Kappadoċja jiddeskrivi fenomenu ta’ wġigħ ta’ ras li jaffettwa naħa waħda biss—u minn hawn nieħdu l-kelma moderna emigranja; bil-Grieg ἡμικρανία (hēmikranía), jiġifieri nofs il-kranju. Kien hemm żmien fejn kienu jaħsbu li l-emigranji kienu marka ta’ intelliġenza, u żmien ieħor fejn l-emigranji kienu meqjusin marka ta’ moħħ dgħajjef—speċjalment fost in-nisa li, meta kienu jbatu minn uġigħ kroniku kienu (u xi kultant għadhom) jitqiesu bħala “isteriċi”. Avolja l-emigranji jistgħu jaffettwaw lil kulħadd, huma ħafna iktar komuni fin-nisa—waħda minn kull ħames nisa; wieħed minn kull ħmistax-il raġel—fatt li jispjega għala ma tantx nafu dwarhom u x’jikkawżahom, peress li sal-lum, fil-mediċina, l-uġigħ tan-nisa mhux stmat bl-istess mod daqs l-uġigħ tal-irġiel. U l-uġigħ diffiċli tesprimih. Nista’ nipprova niddeskrivi s-sitwazzjoni; nista’ npinġilkom pittura ta’ ġismi jbati. Imma l-fenomenoloġija tal-uġigħ ma tiġix trażmessa. Il-kliem li għandna biex niddeskrivu l-uġigħ hu dgħajjef: rasi taħraq, ittanbar, twaħwaħ. Il-verità tal-uġigħ mhix hemm. Hi verità li tinsab midfuna fit-taqliba ta’ kull ġisem. Esperjenza kbira u waħdanija. Jien: fis-sodda, wiċċi mqarras, nitqalleb u nagħfas rasi b’idi; ġismi f’dak il-mument jikkmanda li nagħtih l-attenzjoni. Fil-ħin tal-uġigħ m’hemmx passat u futur; m’hemmx pjanijiet u spekulazzjoni. Hemm biss il-ġisem u l-mument.
- Djarju 24.04.2024
Tistgħu tgħiduli min jien?
Ġejt Għawdex għal btala ma’ wħud minn sħabi ta’ Londra. Ilna ngħidu ftit li rridu mmorru btala flimkien—xi mkien għas-sħana, fejn hemm l-ikel bnin u l-inbid tajjeb, u fejn nistgħu mmorru nimxu għax-xemx u niddiskutu d-dinja. Sibnieha ftit diffiċli nsibu xi mkien mhux għali infern—il-Greċja, Sqallija, il-Marokk, il-Kroazja. Xi ħadd minn sħabi fl-aħħar qal, “Naf li din forsi xi ftit awkward għax pajjiżek, imma Malta qisha destinazzjoni perfetta, le?” Vera awkward, imma kellhom raġun. Sibna farmhouse l-Għarb għal prezz raġonevoli, qtajna l-biljetti tal-ajru, u hawn aħna. Dejjem inħossni ftit stramba meta sħabi barranin jiġu miegħi Malta. Ħassejtha ħafna din speċjalment fil-bidu tar-relazzjoni ma’ R. Stħajjiltu meta qiegħed Malta qed jara xi ħaġa intima ħafna. Stħajjiltni jien meta lil xi nies ngħidilhom li nistudja l-psikanaliżi u jisktu f’daqqa jew jgħidu xi ħaġa speċi, “allura, qed taqrali moħħi?” (Nixtieq.) U mbagħad jiftħu qalbhom miegħi, jgħiduli dwar tfulithom, jitolbuni nispjegalhom għalfejn ibatu. “Għidli għala jien kif jien.” Lil sħabi nurihom art twelidi u nħossni donni qed nitlobhom, “Issa la qegħdin hawn fejn trabbejt; issa la qed tieklu l-ikel li tant inħobb; issa li mixjin fit-toroq ta’ tfuliti, ixxommu l-arja mielħa, taraw dawn l-ikoni reliġjużi kull fejn tħarsu, taraw niesi: tistgħu tgħiduli min jien?”
- Djarju 13.03.2024
L-ewwel kitba dik kulma hi, tafal
Nixtieq inżomm djarju, biex forsi nsib irkaptu ta’ ħsibijieti u nġiegħel lil dawn l-ideat għażżenin jieħdu forma. Xtrajt ktieb ġdid apposta. Iswed u rqiq, jidħol fil-basket, bil-karti bojod bil-linji griżi. Hawn nikteb xi ħaġa ġdida, u bil-Malti. Ġieli nemmen li jien m’għandix xi ngħid; li m’għandix x’nikteb. Ngħid, jien min jien biex nistenna li xi ħadd ħa jaqra kliemi? Tifhmunix ħażin—dan mhux xi sinjal ta’ kemm jien dħulija. Dan sintomu nevrotiku. Din skuża, għax il-kitba diffiċli, taqlagħlek fwiedek, tirrikjedi ħafna xogħol. U jekk m’għandix xi ngħid, mela ’qas ħaqq il-battikata. Imma jekk int kittieba, tikteb trid. M’hemmx x’tagħmel. Forsi f’ħajja oħra niġi għasfur, dawk dejjem isibu xi jgħidu. Ili s-snin nikteb. Dawn l-iskużi mhumiex ġodda. Suppost ili li tgħallimt u aċċettajt li meta tibda tikteb xi ħaġa, mhix se tkun perfetta mill-ewwel. Jaf ma tkun perfetta qatt, anzi. Imma fil-bidu, l-importanti li jirnexxilek tniżżel xi ħaġa fuq il-paġna. Anki jekk tkun xi ftit tan-nejk. Il-kitba ġieli nimmaġinaha bħall-iskultura: irid ikollok biċċa tafal biex tibda tagħtiha forma. Ħa taħdimha u tarmi minnha mhux ħażin sakemm toħroġ il-figura li taqbel ma’ dik li kellek f’moħħok meta ġietek l-idea. U l-ewwel kitba dik kulma hi, tafal.