Dan il-vjaġġ jifforma parti minn fażi ta’ riċerka u esplorazzjoni f’kuntest iktar wiesa’ tal-proġett tiegħi You Are What You Buy, li issa ilu għaddej għaxar snin u nixtieq nifhem fejn sejjer, fejn jista’ jmur, jekk forsi wasalx fit-tmiem tiegħu, jew hux qiegħed f’xi fażi ta’ transizzjoni, ta’ bidla. Ħadt il-fondi tal-Kunsill Malti għall-Arti għal sena sabbatika, li sabbatika mhi xejn. Il-fażi reċenti tal-proġett u dik kurrenti qed iħarsu lejn it-tibdil tal-klima, lejn il-politika tal-ikel fil-kuntest tal-gżira li ngħixu fuqha, u lejn kif nistgħu nipprattikaw forom diversi tal-ekonomija. B’daqshekk għedt ħafna, u m’għedt xejn, imma l-iskop ta’ dan it-thewdin ta’ bħalissa mhux li nanalizza l-proġett. Anzi, fil-fatt inħossni privileġġata. Mhux għax ħadt il-fondi; vera li għandi aċċess biex napplika, imma dawk dejjem nitbagħal għalihom, daqqa jiġu, u daqqa ma jiġux. Inħossni privileġġata għax nista’ nżur pajjiżi oħra u nwessa’ l-orizzonti tiegħi, imma a skapitu ta’ min? Ta’ xiex?

Il-Malti jitkellem dwar il-forom tal-verbi. Bl-istess mod, hemm il-forom ta’ kif nippożizzjonaw ruħna meta nkunu reqdin. Fil-forma nsibu l-kontenut — dal-prinċipju narawh fil-qasam tal-bini u f’dak ta’ kif infasslu l-għodod tal-komunikazzjoni tagħna. Il-forom tal-verbi jiddeterminaw it-tifsira. Bl-istess mod, il-forom ta’ kif norqdu u nindifnu kollha għandhom il-konnotazzjonijiet tagħhom.

F’dal-ktieb il-ġdid, li hu ddedikat lill-kundizzjoni ta’ qtugħ ta’ nifs kontemporanja tagħna, nirritorna għall-metafora tal-poeżija bħala l-unika triq għall-ħarba mis-soffokazzjoni. Illum il-poter hu bbażat fuq relazzjonijiet astratti bejn entitajiet numeriċi. Filwaqt li l-isfera finanzjarja hija ggvernata mill-algoritmi li jgħaqqdu l-frattalji ta’ xogħol prekarju, l-isfera tal-ħajja hija invaduta minn flussi ta’ kaos li jipparalizzaw il-ġisem soċjali u joħonqu n-nifs u jifgawh. M’hemm l-ebda ħarba politika minn din in-nassa: il-poeżija biss, bħala l-eċċess ta’ skambju semjotiku, tista’ terġa’ tattiva n-nifs. Il-poeżija biss tgħinna fl-apokalissi li diġà qed tifferoċja taħt l-effett ta’ deċennji ta’ assolutiżmu finanzjarju. Il-poeżija biss se ttaffi t-tbatija ta’ moħħ l-inġinier u ta’ moħħ il-poeta, u se tkun qed taġixxi biex treġġa’ lura l-ħakma tal-isfera finanzjarja fuq il-lingwa.

Għandi f’idi file tad-ditta Dex, tal-kartun, kulur is-sadid. Fil-ġenb tiegħu, fuq ix-xellug, hemm fejn tikteb in-numru tal-file, l-isem, l-indirizz, id-data u r-referenzi. Niżżlet is-sena 1974, isimha Mrs Josephine Otman Salem, l-indirizz 5 Triq Merino, Ħal Lija, Malta, u d-data, “Feb 1974”. Fuq il-ġenb tal-file hemm l-istess linji biex timla l-istess informazzjoni; b’hekk, meta tqiegħdu wieqaf fuq xkaffa, tkun tista’ tara liema hu. L-isem li kitbet hawn huwa Sylvia Debono. L-indirizz, 39 San Bastjan, Ħal Qormi. Id-data hija l-istess bħal dik li hemm fuq il-faċċata: Frar 1974. Il-kalligrafija hija tagħha, għax nagħrafha. Fuq wara m’hemm xejn miktub. Il-file mimli, imbulmat b’ittri miktubin mill-istess id u li kumbinazzjoni tixbah lil tagħha, organizzati skont id-data ta’ meta nkitbu, bl-ewwel waħda fuq u l-aħħar waħda taħt nett. Kellha ħabta żżomm kollox u żżommu organizzat; kull ittra, kartolina, messaġġ, biċċa karta, ċavetta, u ritratt.

Bur Mgħeż għeb fil-baħħ. Sparixxa. Kieku ma kinux dawk l-uħud li jsostnu li semgħu lil missirijiethom isemmuh, kont taħseb li ivvintah Napuljun Tagliaferro f’konġura ma’ Temi Zammit. Anki l-isem sparixxa, u sparixxiet ukoll il-grammatika tal-istat kostrutt tiegħu. Imma kif iġġibu lura mill-mewt? Kif toħorġu minn qabru stess? F’dawn l-esejs li ġejjin se nipprova nirkupra ’l-Bur Mgħeż minn għejun differenti. Mill-memorja tal-Imqabbin, fejn mhuwiex sit arkeoloġiku li kellu okkupazzjoni ristretta għal perjodu determinat, imma lokalità ta’ ħafna identitajiet u ismijiet; “ta’ Bur Mgħeż”, “Tal-Isqof”, “Tan-Naxxari”, “ta’ Ċetta Pizzi”.

Il-familjarità tal-Maltin mal-isplussivi tmur lura żmien twil. U l-bomba ta’ Ottubru 2017 splodiet f’kultura u f’mentalità li ma kienu aljeni xejn għall-isplużjonijiet. Biss biss, artiklu mit-Times minn Frar ta’ dik l-istess sena juri serje ta’ karozzi-bomba li jmorru lura għaxar snin. Il-Maltin ilhom jaħżnu ġo fihom fis-skiet, u l-bombi ma faqqsux mil-lum għall-għada. Il-ħoloq tal-militar, il-kapitaliżmu, ir-reliġjon u l-kriminalità kollha ħoloq waħda fl-oħra bħal katina. U kellha tkun l-iskuża tat-teatru u ż-żmien li kompla jtawwal minħabba l-pandemija sabiex nibda dir-riċerka. Hekk spiċċajt intlift f’dawn il-ħoloq kollha.